Doanh nghiệp công nghiệp: Loay hoay với bài toán nguyên liệu

Diện tích sản xuất muối giảm vì thu nhập từ nghề muối thấp. Ảnh: Hạ Lan.

Phụ thuộc nguyên liệu ngoại nhập

Số liệu thống kê của Cục Công nghiệp (Bộ Công thương) cho thấy, nhiều doanh nghiệp (DN) công nghiệp vẫn lựa chọn phương án nhập khẩu nguyên liệu cho sản xuất. Đơn cử, ngành hóa chất vẫn phải nhập muối công nghiệp vì sản lượng và chất lượng muối sản xuất trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu. Theo nhiều DN sản xuất công nghiệp hóa chất, thì muối công nghiệp đòi hỏi độ tinh khiết cao, hàm lượng Natri clorua (NaCl) đạt 98% trở lên và hàm lượng các tạp chất thấp. Trong khi đó, sản xuất muối truyền thống ở Việt Nam chủ yếu là thủ công, năng suất thấp và chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu của các ngành công nghiệp.

Đại diện một công ty sản xuất hóa chất cho biết, muối trong nước chủ yếu là muối ăn, trong khi DN nhập muối công nghiệp được tinh chế từ muối thô để làm nguyên liệu chính sản xuất hóa chất cơ bản như sô đa... để phục vụ ngành y tế, công nghiệp hóa chất. Ngành muối trong nước sản xuất thủ công, chất lượng thấp nên cung cấp không đủ nhu cầu muối công nghiệp cho các DN hóa chất. Trong khi đó theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hiện nhu cầu sử dụng muối của Việt Nam khoảng 1,5 - 1,6 triệu tấn/năm. Mỗi năm, Việt Nam phải nhập khẩu khoảng 600.000 tấn muối với trị giá hàng tỷ USD để đáp ứng nhu cầu trong nước. Hiện diện tích sản xuất muối trên cả nước khoảng 11.009ha và đang có dấu hiệu giảm dần do thu nhập từ nghề muối thấp.

Còn với ngành nhựa, theo báo cáo của Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA), năm 2024 ngành nhựa nhập khẩu 8,5 triệu tấn hạt nhựa nguyên sinh và tái chế, lượng nhựa phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất đạt trung bình 0,5 triệu tấn/năm. Các mặt hàng nhựa PP có kim ngạch nhập khẩu đạt 1,5 tỷ USD, còn nhập khẩu các mặt hàng nhựa PE đạt 2 tỷ USD. Và kết thúc quý I/2025, cả nước đã nhập khẩu 2,28 triệu tấn chất dẻo nguyên liệu (polymer) với trị giá 3,02 tỷ USD, tăng 25,2% về lượng và tăng 20,8% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2024. Đại diện VPA cho biết, ngành nhựa Việt Nam đang phụ thuộc đến 70% từ nguồn nguyên liệu ngoại nhập. Trong đó, Trung Quốc tiếp tục là thị trường lớn nhất cung cấp nguyên liệu nhựa cho Việt Nam, chiếm 29,2% thị phần.

Xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng cao

Về thực trạng này, Bộ Công thương cho rằng cần có định hướng, cũng như phải có giải pháp lâu dài để phát triển một số ngành công nghiệp vật liệu cơ bản, khắc phục sự phụ thuộc vào nguồn nguyên vật liệu đầu vào nhập khẩu. Trong đó, tập trung vào việc hỗ trợ nâng cao năng lực các doanh nghiệp thông qua các giải pháp hỗ trợ về tín dụng, nguồn nhân lực, đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường cũng như các ưu đãi về thuế và đất đai. Bên cạnh đó Bộ Công thương cũng sẽ tăng cường việc mở rộng thị trường để giúp DN tránh phụ thuộc vào một thị trường ở chiều nhập và xuất khẩu, tận dụng có hiệu quả những lợi thế, cam kết trong các FTA mà Việt Nam đã tham gia.

Với nguyên liệu là sản phẩm muối công nghiệp, theo Cục Hóa chất (Bộ Công thương) cần phải có chính sách xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng cao, đồng thời tạo điều kiện cho các DN đầu tư công nghệ để sản xuất giải quyết cuộc khủng hoảng thiếu muối công nghiệp và muối chất lượng cao tại Việt Nam.

Giới chuyên gia đưa ra khuyến cáo, đơn vị sản xuất cần bám sát diễn biến, nhu cầu thị trường, thúc đẩy sản xuất trong nước, thay thế cho nhu cầu nhập khẩu trong bối cảnh mặt bằng giá cả thế giới tăng cao.

Với ngành sản xuất nhựa, ông Hồ Đức Lam - Chủ tịch VPA nhận định, nhựa là ngành công nghiệp mũi nhọn được đánh giá còn nhiều tiềm năng và nhiều cơ hội cho DN trong nước. Trong bối cảnh hiện nay, Chủ tịch VPA đề xuất các cơ quan chức năng nên tạo cơ hội, tăng năng lực đầu tư vào các công ty, dự án sản xuất nguyên phụ liệu ngành nhựa. Bên cạnh đó, các DN nhựa trong nước cũng cần phải từng bước mở rộng nhà máy, chuẩn bị nguồn nguyên liệu, đẩy mạnh các sản phẩm có giá trị gia tăng cao…

NAM ANH