Doanh nghiệp, dự án sau kiểm toán vẫn phát hiện sai phạm, Kiểm toán Nhà nước nói gì?

Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra nhiều tồn tại trong thực hiện dự án đầu tư

Trao đổi với phóng viên một số nội dung xung quanh vấn đề này, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Đặng Thế Vinh cho hay, những năm qua, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã thực hiện kiểm toán tại các doanh nghiệp (DN), dự án đầu tư có quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước và đã có nhiều phát hiện kiểm toán quan trọng.

Trong 5 năm gần đây (2019 - 2023), KTNN đã kiểm toán và phát hành 1.345 báo cáo kiểm toán, đã kiến nghị xử lý 331.367 tỷ đồng (gồm tăng thu NSNN 30.539 tỷ đồng; giảm chi NSNN 96.183 tỷ đồng; kiến nghị khác 204.644 tỷ đồng).

KTNN đã kiến nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung 1.069 văn bản, gồm 14 văn bản Luật, 1 nghị quyết của Quốc hội; 16 Quyết định; 42 Nghị định; 124 Thông tư và 872 văn bản khác; 663 Báo cáo kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan. KTNN cũng đã chuyển 19 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật qua kiểm toán cho cơ quan cảnh sát điều tra các cấp để xem xét xử lý.

Riêng trong kiểm toán lĩnh vực đầu tư, KTNN đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế, từ việc lập, phân bổ, giao kế hoạch vốn đầu tư đến việc phê duyệt chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án; công tác thiết kế, đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, tạm ứng, nghiệm thu, thanh toán, quản lý tiến độ…

Đối với DN có trên 50% vốn nhà nước, những bất cập chủ yếu được phát hiện gồm thực hiện nghĩa vụ với NSNN chưa đầy đủ do hạch toán sai doanh thu, chi phí; quản lý chi phí, giá thành sản phẩm chưa chặt chẽ, định mức sản xuất kinh doanh chưa phù hợp thực tế; quản lý nợ còn bất cập, còn để phát sinh nợ phải thu quá hạn, khó đòi lớn; đầu tư tài chính hiệu quả chưa cao, hoạt động sản xuất kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ...

“Kết quả kiểm toán đều được công khai hàng năm, trách nhiệm thực hiện kết luận, kiến nghị thuộc về các DN và các cá nhân, đơn vị có liên quan theo quy định của Luật KTNN và KTNN kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của đơn vị được kiểm toán. Việc tiếp tục xảy ra các sai phạm tại các doanh nghiệp thuộc trách nhiệm của bản thân doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân có liên quan đến quá trình quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Qua kiểm toán, trường hợp doanh nghiệp tiếp tục sai phạm thì KTNN tiếp tục kiến nghị các biện pháp xử lý tương xứng” - ông Đặng Thế Vinh cho hay.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đặng Thế Vinh

Tham nhũng, tiêu cực chỉ phát hiện được qua điều tra, hình sự

Đối với một số sai phạm tại các dự án của các doanh nghiệp, tập đoàn lớn gần đây, Phó Tổng KTNN cho hay, qua rà soát hoạt động kiểm toán của KTNN từ năm 2020 trở lại đây, KTNN có lựa chọn kiểm toán một số dự án đầu tư, trong đó có Công ty CP Tập đoàn Phúc Sơn, Công ty CP Tập đoàn Thuận An thực hiện thi công một số gói thầu. Trên cơ sở hồ sơ, tài liệu do Chủ đầu tư/ban quản lý dự án cung cấp cho KTNN tại thời điểm kiểm toán, KTNN đã chỉ ra một số tồn tại trong việc thực hiện dự án này và đã có kiến nghị xử lý tài chính, kiến nghị trách nhiệm tương ứng với các sai sót.

Gắn với trách nhiệm các DN, dự án được kiểm toán có sai phạm, kiến nghị khởi tố thời gian qua, Phó Tổng KTNN cho rằng cần phân loại 2 nhóm. Trong đó, các hành vi sai phạm của Tân Hoàng Minh, FLC không thuộc đối tượng kiểm toán của KTNN, việc kiểm toán các báo cáo tài chính của các DN nêu trên chủ yếu do các công ty kiểm toán độc lập thực hiện.

Còn các sai phạm của Thuận An, Phúc Sơn liên quan đến các dự án đầu tư công, thuộc đối tượng kiểm toán của KTNN, nhưng không phải là đơn vị được kiểm toán theo Luật KTNN. Đơn vị được kiểm toán là các chủ đầu tư, ban quản lý dự án.

Về trách nhiệm trong kiểm toán dự án đầu tư, DN, Phó Tổng KTNN nêu rõ, KTNN có chức năng đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị. Mục tiêu kiểm toán là xác nhận tính trung thực, hợp lý của Báo cáo tài chính, quyết toán; đánh giá tính tuân thủ, tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực dự án. Đơn vị được kiểm toán là các chủ đầu tư, ban quản lý, không kiểm toán nhà thầu. Hiện nay, KTNN đang thực hiện kiểm toán các DN có vốn nhà nước đầu tư, không kiểm toán các DN tư nhân, không có vốn nhà nước đầu tư.

Phương pháp kiểm toán trên cơ sở hồ sơ, tài liệu do đơn vị được kiểm toán cung cấp, chịu trách nhiệm. Các hành vi tham nhũng, tiêu cực tinh vi ẩn sau hoạt động đầu tư, hồ sơ dự án được hợp thức hóa, sai phạm hầu hết chỉ phát hiện được qua điều tra hình sự.

Trong phạm vi trách nhiệm của KTNN theo chức năng, trên cơ sở kết quả kiểm toán, KTNN đã kiến nghị xử lý tương ứng với các sai sót, sai phạm được phát hiện qua kiểm toán, từ kiến nghị xử lý tài chính, kiến nghị chấn chỉnh, kiến nghị hoàn thiện cơ chế chính sách đến kiến nghị kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể cá nhân có liên quan, chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra đối với các trường hợp có dấu hiệu tội phạm.

Đối tượng và phạm vi kiểm toán của lĩnh vực đầu tư dự án là việc tuân thủ pháp luật trong hoạt động đầu tư xây dựng: công tác chuẩn bị đầu tư, lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế - dự toán, công tác đấu thầu, quản lý tiến độ, giải ngân vốn đầu tư, chi phí đầu tư và công tác quyết toán dự án hoàn thành.

Còn đối tượng và phạm vi kiểm toán của lĩnh vực kiểm toán DN là việc bảo toàn, phát triển vốn nhà nước; việc cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại DN, hiệu quả hoạt động đầu tư; việc thực hiện giám sát tài chính, hiệu quả hoạt động và công khai thông tin tài chính của DN nhà nước và DN có vốn nhà nước; trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu nhà nước trong việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư tại DN; tình hình thực hiện nghĩa vụ với NSNN.

Kiểm toán Nhà nước không có chức năng điều tra

Từ các nội dung trên, Phó Tổng KTNN Đặng Thế Vinh khẳng định, trên cơ sở hồ sơ tài liệu do đơn vị được kiểm toán (chủ đầu tư/Ban quản lý dự án) cung cấp cho KTNN, căn cứ vào quy trình, chuẩn mực của KTNN, KTNN đưa ra các đánh giá, nhận xét, kiến nghị phù hợp với các bằng chứng mà kiểm toán viên đã thu thập được từ đơn vị được kiểm toán.

Trong khi đó, các trường hợp sai phạm đều có sự cấu kết, thông đồng hết sức tinh vi giữa các cá nhân có thẩm quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ liên quan và nằm ngoài khả năng, phạm vi tiếp cận, phương pháp kiểm toán của KTNN. “KTNN không có chức năng điều tra như cơ quan cảnh sát điều tra, nên các hành vi tham nhũng, tiêu cực tinh vi ẩn sau hoạt động đầu tư, hồ sơ dự án được hợp thức hóa, sai phạm chỉ phát hiện được qua hoạt động điều tra” - ông Đặng Thế Vinh lý giải.

Phương pháp kiểm toán trên cơ sở hồ sơ, tài liệu do đơn vị được kiểm toán cung cấp, chịu trách nhiệm.

Tuy nhiên, qua những vụ việc trên, lãnh đạo KTNN nhận thấy trách nhiệm của mình càng phải cao hơn nữa trong hoạt động kiểm toán. Vì vậy, KTNN đã đề ra một số giải pháp trong thời gian tới. Theo đó, KTNN sẽ tiếp tục làm tốt hơn nữa việc quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm các quan điểm, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó có vai trò của KTNN.

“KTNN sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán, đặc biệt là chất lượng kết luận, kiến nghị kiểm toán; đẩy mạnh công tác phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan trong hoạt động kiểm toán và thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán. Xử lý nghiêm các trường hợp kiểm toán viên vi phạm đạo đức nghề nghiệp, văn hóa ứng xử; các biểu hiện, hành vi tham nhũng, tiêu cực” - Phó Tổng KTNN Đặng Thế Vinh khẳng định./.

Hoàng Yến