Doanh nghiệp thủy sản trông chờ chính sách đột phá để 'vươn mình'

Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam

Ngành thủy sản đã đạt được những kết quả tăng trưởng cao, trong đó ghi dấu ấn của DN tư nhân. Ông nhìn nhận ra sao về vai trò của thành phần kinh tế này trong bối cảnh thị trường còn nhiều thách thức như hiện nay?

Sau giai đoạn khó khăn do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 làm gián đoạn các hoạt động xuất khẩu trên thị trường, năm 2022 xuất khẩu thủy sản đạt kỷ lục 11 tỷ USD - một kỳ tích trong bối cảnh toàn cầu đầy bất ổn. Tiếp đà tăng trưởng, xuất khẩu thủy sản vẫn vững vàng và vượt qua các rào cản thương mại, ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh để đạt được những kết quả ấn tượng với giá trị xuất khẩu xoay quanh mốc 10 tỷ USD. Những kết quả đó là sự nỗ lực của các ngành, trong đó các DN tư nhân từng bước lớn mạnh, khẳng định vai trò và trở thành động lực, trụ cột quan trọng thúc đẩy tăng trưởng của ngành. Nhờ có sự tham gia của DN đã góp phần hiện đại hóa các dây chuyền, công nghệ sản xuất; cũng như gia tăng chuỗi giá trị sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường cao cấp.

DN tư nhân lĩnh vực thủy sản vẫn gặp nhiều thách thức. Ảnh: ST

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu vẫn đang phải đối diện với nhiều thách thức như tác động của chính sách thuế quan, trong đó thủy sản là lĩnh vực có nguy cơ ảnh hưởng nặng nề nhất càng đòi hỏi vai trò, trọng trách lớn lao của các DN tư nhân. Họ như những thuyền trưởng mưu trí, mạnh mẽ, không ngừng đổi mới, thích ứng để chèo lái con thuyền vượt qua sóng gió, với sự trợ lực từ Nhà nước. Ngành nông nghiệp không thể đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao giá trị gia tăng nếu thiếu sự tham gia của DN.

Bản thân các DN trong lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản cũng có sự khác biệt lớn với các lĩnh vực khác như công nghiệp, bất động sản, sản xuất, chế tạo... Hiện Việt Nam có khoảng 280 doanh nghiệp thủy sản và 2/3 trong số đó là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hoạt động của các DN cũng còn hạn chế. Thực trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất là do lĩnh vực nông nghiệp ẩn chứa nhiều rủi ro, lợi nhuận thấp nên DN không mặn mà tham gia.

Một trong những rào cản đối với phát triển kinh tế tư nhân đã được Trung ương nhận diện, đó là thủ tục hành chính. Trong lĩnh vực thủy sản, vấn đề này được nhìn nhận ra sao, thưa ông?

Thực tiễn cho thấy, DN tư nhân lĩnh vực thủy sản vẫn gặp nhiều thách thức trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính ở các khâu. Đơn cử, nhiều trường hợp phải mất tới vài năm để xin cấp phép (mở mới, hoặc mở rộng sản xuất) cho 1 dự án. Chưa kể, quá trình đó, DN còn phải đặt tiền cọc bảo lãnh dự án, phải chứng minh nguồn vốn đầu tư... Điều này không chỉ làm mất cơ hội đầu tư, kinh doanh của DN mà còn khiến DN nản lòng. Do đó, chúng tôi mong muốn có những đột phá mang tính “cách mạng” như “khoán 10” dành cho DN thủy sản, bởi đây là lĩnh vực chứa đựng nhiều rủi ro. DN tham gia vào lĩnh vực này đã thể hiện tinh thần dấn thân, vì sự phát triển chung của ngành nông nghiệp và vì người nông dân.

Điều quan trọng là các quy định pháp luật và thủ tục hành chính phải thông thoáng, minh bạch; cần bãi bỏ các quy định chồng chéo, bất hợp lý và kiến tạo cho DN phát triển thay vì siết quản lý quá mức và gia tăng kiểm soát. Cải cách thủ tục hành chính mạnh mẽ để DN tư nhân không tiếp tục bị “bào mòn” nhiệt huyết. Cùng với đó là nâng cao đạo đức công vụ nhằm phục vụ DN tốt hơn, hiệu quả hơn; cũng như giảm tần suất các cuộc thanh tra, kiểm tra. Điều này xuất phát từ thực tế DN phải chịu nhiều đợt thanh, kiểm tra từ nhiều cơ quan (phòng cháy chữa cháy, bảo hiểm xã hội, môi trường, an toàn thực phẩm…).

Đây là một thực tế nan giải, song chúng tôi tin rằng vấn đề này sẽ sớm được tháo gỡ, bởi công tác cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy đang được triển khai quyết liệt trong toàn hệ thống chính trị. Đặc biệt là Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân với hàng loạt chính sách đột phá sẽ giúp “cởi trói”, tạo đà cho DN tư nhân bứt phá. Trong đó, Nghị quyết đặt mục tiêu giảm ít nhất 30% thời gian và chi phí thủ tục hành chính - đặc biệt trong lĩnh vực hải quan và chi phí không chính thức - được nhấn mạnh với nguyên tắc “DN được làm những gì pháp luật không cấm”.

Ngoài yêu cầu cải cách thủ tục hành chính, ông có thể cho biết một số chính sách đột phá mà các DN lĩnh vực thủy sản mong chờ hiện nay?

Đối với DN thủy sản, một số chính sách có tính cấp bách hàng đầu được các DN quan tâm, đó là đất đai, thuế, tín dụng.

Thứ nhất, DN tư nhân lĩnh vực nông nghiệp cần được ưu tiên trong tiếp cận đất đai để xây dựng cơ sở sản xuất, nhà xưởng với các ưu đãi về giá thuê; cần dành quỹ đất để các DN tư nhân xây dựng nhà ở cho công nhân, gia tăng phúc lợi xã hội. Hiện giá thuê đất tại các khu công nghiệp khá cao, trong khi DN tư nhân không được hưởng các ưu đãi tiếp cận như DN nhà nước hay DN FDI. Nhiều khu vực phù hợp cho sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản song DN tư nhân khó tiếp cận.

Nhóm chính sách thứ hai, đó là vốn, tín dụng và lãi suất. Chính phủ cần chỉ đạo sửa đổi điều kiện cho vay đối với DN tư nhân, đặc biệt DN nhỏ, siêu nhỏ ngành nông nghiệp để nới rộng các khả năng tiếp cận vốn vay đối với nhóm này. Thay vì yêu cầu DN cần có tài sản được cấp quyền sở hữu thì mới được đăng ký tài sản thế chấp (Điều 25, 44 Nghị định số 99/2022/NĐ-CP) để làm điều kiện vay vốn thì có thể xem xét đến tài sản đã đầu tư, tài sản hình thành trong tương lai và tín chấp để tạo điều kiện cho DN được tiếp cận vốn kịp thời, tránh lãng phí cơ hội.

Nhóm chính sách thứ ba là ưu đãi thuế cho các DN. Theo đó, Bộ Tài chính cần chỉ đạo cơ quan thuế kịp thời hoàn thuế giá trị gia tăng cho DN, tránh kéo dài như hiện nay làm DN quy mô nhỏ cạn kiệt nguồn vốn kinh doanh. Chính sách ưu đãi thuế thu nhập DN cũng không thể cào bằng một con số áp dụng chung giữa DN “đại bàng” và các DN nhỏ, rất nhỏ thuộc nhóm nông nghiệp. Cơ quan thuế cũng cần xét đến tính đặc thù của lĩnh vực để có ưu đãi, thu hút DN đầu tư vào nông nghiệp.

Xin trân trọng cảm ơn ông!./.

N.LỘC (thực hiện)