Doanh nghiệp trước thách thức điều tra chống trợ cấp đối với hàng xuất khẩu

Phạm vi sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng, không giới hạn các mặt hàng như cá tra. Ảnh tư liệu

Điều tra phòng vệ thương mại tăng nhanh

Nhờ tận dụng tốt những lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) mang lại, nhiều ngành sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam đang có những bước phát triển vượt bậc, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh. Cụ thể, tính chung 8 tháng năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sơ bộ đạt 265,09 tỷ USD, tăng 15,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Bà Trương Thùy Linh - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho hay, ngoài những lợi thế đặc thù của quốc gia đang phát triển như: giá nhân công rẻ, giá thành sản xuất thấp, thì việc hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam ngày càng đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế là một lợi thế giúp hàng Việt nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường tại nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, việc gia tăng thị phần xuất khẩu cũng khiến hàng hóa Việt Nam trở thành mối đe dọa cho ngành sản xuất trong nước của nhiều quốc gia nhập khẩu. Bộ Công thương cảnh báo, trong giai đoạn 2001 - 2011, số lượng vụ việc nước ngoài điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam chỉ dừng ở con số 50 vụ việc. Nhưng kể từ đó đến nay, số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại đã tăng thêm 207 vụ việc. Trong tổng số 257 vụ việc mà Việt Nam phải đối mặt tới nay, có 141 vụ việc điều tra chống bán phá giá, 37 vụ việc điều tra chống lẩn tránh, 27 vụ việc điều tra chống trợ cấp và 52 vụ việc điều tra tự vệ. Còn tính đến đầu năm tới nay, Cục Phòng vệ thương mại đã và đang xử lý 14 vụ việc mới phát sinh.

Đáng cảnh báo là ngoài số lượng vụ việc ngày càng gia tăng, thị trường điều tra ngày càng mở rộng. Bên cạnh hầu hết các thị trường xuất khẩu truyền thống lớn đều đã khởi xướng điều tra hàng hóa nước ta, số vụ việc do các nước ASEAN tiến hành cũng tăng và một số quốc gia và vùng lãnh thổ chưa từng điều tra hoặc ít điều tra nước ta như Mexico, Nam Phi, Đài Loan (Trung Quốc) cũng bắt đầu điều tra Việt Nam. Hơn nữa, phạm vi sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng. Không giới hạn ở các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn như tôm, cá tra, thép, gỗ, pin mặt trời…, mà mở rộng với những sản phẩm có giá trị và lượng xuất khẩu trung bình và nhỏ như máy cắt cỏ, mật ong, đĩa giấy, ghim dập…

Ông Đinh Quốc Thái - Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cũng chia sẻ, đến nay, ngành thép đối mặt 78 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại, chiếm 30% số vụ việc phòng vệ thương mại liên quan tới các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Đặc biệt, chỉ trong tháng 8 và 9/2024 đã phát sinh 3 vụ việc. Đây là những thách thức rất lớn đối với doanh nghiệp sản xuất thép phải đối mặt, rất cần có sự hỗ trợ từ phía cơ quan nhà nước.

Chủ động ứng phó với các vụ kiện

Để hóa giải thách thức do bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, các chuyên gia kinh tế cho rằng, cơ quan chức năng cần chung tay cùng doanh nghiệp chủ động ứng phó với các vụ việc. Trong đó, vai trò của các cơ quan Thương vụ của Việt Nam ở nước ngoài là vô cùng quan trọng. Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài có khả năng nắm bắt thông tin các giai đoạn, diễn biến, kết quả của vụ việc và kịp thời thông báo.

Tại nhiều vụ việc, ngay khi nhận được thông tin về việc cơ quan điều tra tiếp nhận hồ sơ hợp lệ từ phía các doanh nghiệp trong nước, Thương vụ Việt Nam đã gửi thông tin cho Chính phủ, thông báo về khả năng nước nhập khẩu sẽ tiến hành điều tra đối với mặt hàng này. Nhờ cảnh báo sớm từ Thương vụ, doanh nghiệp có liên quan tới vụ việc đã có thêm chuẩn bị tinh thần, thêm thời gian lên phương án kháng kiện khi vụ việc xảy ra.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Quốc Thái cho hay, sau một thời gian đối mặt với nhiều vụ việc điều tra phòng vệ thương mại, VSA và các doanh nghiệp thép đã từng bước chuyên nghiệp hóa, đáp ứng các yêu cầu của cơ quan điều tra các nước cùng với sự chuẩn bị kỹ càng trong nội tại doanh nghiệp, nhiều vụ việc đã có được kết quả đáng ghi nhận.

Trong thời gian tới, VSA đề nghị Bộ Công thương, Cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam tại nước ngoài tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp như Cục Phòng vệ thương mại tiếp tục đưa ra các khuyến nghị kịp thời về vụ việc phát sinh, về kỹ thuật, lập luận, tư vấn triển khai các vụ việc. Cục Xúc tiến thương mại tiếp tục hỗ trợ giới thiệu và tiếp tục kết nối các chương trình giao thương thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa thép.

Ông Đỗ Ngọc Hưng - Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cảnh báo, Hoa Kỳ là thị trường điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, các doanh nghiệp cần luôn có tâm thế sẵn sàng ứng phó, xử lý khi vụ việc xảy ra để đảm bảo có thể hợp tác đầy đủ, cung cấp thông tin, tài liệu cho cơ quan điều tra nhằm hướng tới kết quả khả quan nhất có thể. Khuyến nghị đầu tiên tại thị trường Hoa Kỳ là doanh nghiệp của Việt Nam hợp tác đầy đủ với Bộ Thương mại Hoa Kỳ (điều tra trợ cấp) và Ủy ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ (điều tra về thiệt hại). Để tránh rủi ro, các doanh nghiệp cũng nên tìm hiểu những mặt hàng Hoa Kỳ đã điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để xem xét, đa dạng hóa nguồn nguyên liệu đầu vào, tránh bị vướng vào các vụ kiện lẩn tránh thuế hoặc liên quan đến Đạo luật Lao động cưỡng bức (UFLPA) khiến hàng hóa sẽ bị kiểm tra nghiêm ngặt và có nguy cơ bị trả lại.

Tại thị trường Canada, bà Trần Thu Quỳnh - Tham tán thương mại Việt Nam tại Canada thông tin cũng khuyến nghị, Canada đang tiến hành điều tra chống bán phá giá đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc mà doanh nghiệp Việt Nam cũng có thế mạnh như khung xe đầu kéo/khung xe container và tháp gió (turbin gió); sản phẩm tháp điện gió và tấm năng lượng mặt trời.

Phát huy hiệu quả cơ chế cảnh báo từ sớm từ xa

Bà Trương Thùy Linh - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, Bộ Công thương tiếp tục phát huy cơ chế cảnh báo từ sớm, từ xa và vai trò các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài là những cầu nối hỗ trợ thiết thực cho các hiệp hội, doanh nghiệp.

Song Linh