Doanh nghiệp vận tải còn manh mún, thiếu liên kết

Đó là một trong những đánh giá của Cục Đường bộ Việt Nam tại báo cáo gửi Bộ Xây dựng về kết quả thực hiện Chiến lược phát triển dịch vụ vận tải đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Cụ thể, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, từ năm 2016 đến nay, tổng sản lượng vận tải hành khách đường bộ ước đạt 190,4 triệu hành khách/năm (tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 11,8%) và sản lượng vận tải hàng hóa ước đạt 50 triệu tấn/năm (tăng 13,36%/năm).

Tính đến đầu năm 2025, vận tải đường bộ vẫn đảm nhận hơn 90% khối lượng vận chuyển hành khách và trên 70% tổng khối lượng vận chuyển hàng hóa. Vận tải hành khách tuyến cố định phủ khắp cả nước với khoảng 10.039 tuyến và hơn 13.000 hành trình.

Tính đến đầu năm 2025, vận tải đường bộ vẫn đảm nhận hơn 90% khối lượng vận chuyển hành khách.

Cả nước có 60/63 tỉnh, thành phố tổ chức hoạt động vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt, với hơn 8.978 xe, vận chuyển khoảng 1 tỷ lượt hành khách mỗi năm. Riêng tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, cơ bản hình thành mạng lưới phủ rộng trên toàn địa bàn, chất lượng dịch vụ không ngừng nâng cao, khẳng định được vai trò của giao thông công cộng trong khắc phục ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường, xây dựng hệ thống giao thông đô thị bền vững.

Năm 2013, cả nước có tổng số 121.897 phương tiện kinh doanh vận tải với nhiều chủng loại, đến nay, con số này đã lên tới khoảng 956.062 xe. Điều đó cho thấy tăng trưởng cả về số lượng và chất lượng xe được đầu tư thay mới, trang bị điều hòa, wifi, thiết bị giám sát hành trình, camera hành trình… Một số địa phương đã đưa vào vận hành xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch như CNG (Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ), và thí điểm xe buýt điện (VinBus), đánh dấu những bước đầu trong quá trình chuyển đổi xanh trong vận tải hành khách công cộng.

Tuy nhiên, lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam cũng thừa nhận, cơ cấu thị phần vận tải chưa đạt mục tiêu tái cân đối, vận tải đường bộ vẫn chiếm tỷ trọng quá lớn, gây áp lực cho hạ tầng và gia tăng chi phí logistics. Lực lượng doanh nghiệp vận tải còn manh mún, thiếu liên kết, quy mô nhỏ, trình độ quản lý còn hạn chế (tỷ lệ các đơn vị có quy mô vừa và nhỏ chiếm khoảng 82%). Nhiều mô hình hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa đủ năng lực đổi mới phương tiện, tiếp cận vốn hoặc đầu tư vào nền tảng số.

Ngoài ra, các loại hình vận tải mới như xe công nghệ, xe hợp đồng điện tử vẫn còn bất cập, dẫn đến tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất trong điều hành và kiểm soát; dữ liệu vận tải tuy đã được số hóa nhưng chưa được khai thác hiệu quả, chưa có hệ thống phân tích và cảnh báo sớm rủi ro trong vận hành; tình trạng “xe dù” hoạt động vận tải không đăng ký, không phép, vi phạm lộ trình vẫn tồn tại ở nhiều thành phố lớn, gây thất thu thuế, cạnh tranh không lành mạnh…

Đưa ra giải pháp khắc phục, Cục Đường bộ Việt Nam tăng cường số hóa trong quản lý phương tiện, giám sát hành trình và vận hành đội xe bằng công nghệ thông minh. Đặc biệt, chiến lược phát triển phương tiện vận tải cần tập trung vào các giải pháp then chốt như: Thúc đẩy phát triển xe điện, xe sử dụng khí thiên nhiên (CNG) thông qua chính sách hỗ trợ đầu tư và tín dụng; xây dựng mạng lưới trạm sạc, trạm nạp nhiên liệu sạch tại đô thị lớn và các đầu mối vận tải; từng bước loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn khí thải và khuyến khích nội địa hóa sản xuất xe buýt điện, xe tải điện.

Lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam cũng nhấn mạnh thêm: Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch, đồng thời có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã nâng cao năng lực quản trị; đổi mới phương tiện và áp dụng công nghệ, khuyến khích hình thành các doanh nghiệp vận tải lớn theo mô hình “đầu tàu”, có khả năng dẫn dắt thị trường, liên kết chuỗi cung ứng và hợp tác quốc tế.

Phạm Huyền