Doanh nghiệp xây dựng nhà máy thông minh

Ông Nguyễn Phước Hưng, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh (HUBA), cho biết thành phố và vùng phụ cận hiện có hơn 43.000 doanh nghiệp công nghiệp, chiếm 28% cả nước, cùng 90 khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, tương ứng 32% tổng quỹ đất công nghiệp. Đây là bệ phóng để hình thành các cụm công nghiệp công nghệ cao liên vùng, thúc đẩy chuỗi cung ứng thông minh.

“Đây là cơ hội lịch sử để thành phố định hình lại cấu trúc công nghiệp, chuyển hướng phát triển công nghiệp công nghệ cao, có hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng lớn; đồng thời đưa công nghệ tiên tiến vào quản trị, chuyển đổi các khu công nghiệp truyền thống sang mô hình sinh thái, thông minh”, ông Hưng nói.

Áp lực từ tự động hóa và cạnh tranh quốc tế khiến mô hình sản xuất truyền thống không còn phù hợp. Do đó, “chuyển đổi kép” – vừa số hóa để thông minh, vừa xanh hóa để bền vững – đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Nhà máy thông minh giúp sản phẩm tạo ra với ít năng lượng và chất thải hơn, thân thiện hơn với môi trường, tạo nền tảng cho nền sản xuất và tiêu dùng bền vững.

Doanh nghiệp sản xuất ứng dụng thiết bị thông minh hướng đến phát triển bền vững

Bà Lâm Thúy Ái, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Mebifa cho biết doanh nghiệp đã đầu tư mạnh vào tự động hóa, AI, chuyển đổi số và xây dựng nhà máy, nông trại thông minh. Nhờ đó, năng suất lao động tăng 30%, chi phí giảm 20%, tồn kho gần như bằng 0.

“Công ty còn áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, tận dụng phụ phẩm để tái sử dụng, giảm chi phí, tăng lợi nhuận và góp phần xây dựng nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường”, bà Ái chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Thanh Quan, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh, cam kết Net Zero buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi sang sản xuất thông minh, giảm phát thải. Nhựa Bình Minh đã triển khai robot, AI và IoT để tăng năng suất, tối ưu chi phí và đảm bảo chất lượng; đồng thời tự chế tạo hơn 100 robot phục vụ lắp ráp, gắp, cắt sản phẩm, tích hợp IoT giám sát vận hành, camera AI kiểm soát chất lượng.

Doanh nghiệp còn đầu tư điện mặt trời, chuyển 100% xe nâng sang xe điện, giúp giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch. Trong năm 2024, các dự án cải tiến mang lại hơn 35 tỷ đồng lợi nhuận, giảm hơn 1.000 tấn CO₂-eq, và được vinh danh “Doanh nghiệp Xanh TP. Hồ Chí Minh 2023–2024”. “Tự động hóa giúp nhà máy thông minh hơn, phát triển xanh giúp doanh nghiệp khác biệt hơn, nhưng cần có đội ngũ nhân lực đủ năng lực làm chủ công nghệ”, ông Quan nhấn mạnh.

Ông Gordon Wan, Giám đốc Công nghệ Tập đoàn MiTAC (Đài Loan) cũng cho biết, việc áp dụng nhà máy thông minh giúp giảm 22% điện năng, 18% khí CO₂ và rút ngắn 80% thời gian lập báo cáo ESG. Ông khuyến nghị doanh nghiệp Việt nên bắt đầu từ thử nghiệm một dây chuyền, xây nền dữ liệu và đầu tư vào con người, vì “AI không tự sinh ra giá trị nếu thiếu dữ liệu và nhân lực nội bộ hiểu rõ nó”.

Chuyên gia công nghệ Chung Chi Lin (Đài Loan), người từng triển khai hơn 50 dự án nhà máy thông minh tại châu Á, nhận định AI chỉ hiệu quả khi hệ thống được đồng bộ. Doanh nghiệp Việt nên bắt đầu từ cấp độ I3.3 hoặc I3.5, tức kết nối cảm biến và quản trị dữ liệu theo thời gian thực, để giảm gián đoạn, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng lực nội tại. “Triết lý ‘Tinh gọn trước, rồi mới tự động hóa’ là kim chỉ nam cho quá trình chuyển đổi xanh – số”, ông nói.

Tuy nhiên, hiện phần lớn doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại Việt Nam, đặc biệt ở TP. Hồ Chí Minh, khó tiếp cận giải pháp AI do hạn chế về nguồn lực. Vì vậy, HUBA kiến nghị thành phố cần tận dụng cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98/2023/QH15, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, áp dụng “luồng xanh” cho các dự án chiến lược, đồng thời có chính sách ưu đãi đột phá về thuế, đất đai và tín dụng cho doanh nghiệp tiên phong.

Ông Võ Minh Thành, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, thành phố đã ban hành nhiều chính sách và chương trình hành động nhằm phát triển khu công nghiệp thế hệ mới (sinh thái, thông minh, carbon thấp) và hỗ trợ tái cấu trúc công nghiệp theo hướng kết nối chuỗi giá trị.

Minh Lâm