Doanh nhân Gordon Moore, đồng sáng lập Intel, qua đời ở tuổi 94

Intel và Tổ chức từ thiện của gia đình ông Moore cho biết ông qua đời tại nhà riêng ở Hawaii.

Doanh nhân đồng sáng lập Intel - Gordon Moore, nhà tiên tri về sự trỗi dậy của PC, qua đời ở tuổi 94. (Nguồn: CNBC)

Từ con số 0 đến bộ xử lý của hơn 80% máy tính cá nhân trên thế giới

Đồng sáng lập Intel vào năm 1968, ông Moore là kỹ sư trong bộ ba lãnh đạo nổi tiếng về công nghệ, những người cuối cùng đã đưa bộ xử lý "Intel Inside" vào hơn 80% máy tính cá nhân trên thế giới.

Trong một bài báo ông viết năm 1965, Moore nhận xét rằng, nhờ những cải tiến trong công nghệ, số lượng bóng bán dẫn trên vi mạch đã tăng gần gấp đôi mỗi năm kể từ khi mạch tích hợp được phát minh vài năm trước.

Dự đoán của ông rằng xu hướng này sẽ tiếp tục được gọi là "Định luật Moore" và sau đó được sửa đổi thành 2 năm một lần, nó đã giúp thúc đẩy Intel và các nhà sản xuất chip đối thủ tích cực nhắm mục tiêu vào các nguồn lực nghiên cứu và phát triển của họ để đảm bảo rằng quy tắc ngón tay cái đó trở thành sự thật.

“Các mạch tích hợp sẽ dẫn đến những điều kỳ diệu như máy tính gia đình - hoặc ít nhất là các thiết bị đầu cuối được kết nối với máy tính trung tâm - điều khiển tự động cho ô tô và thiết bị liên lạc di động cá nhân”, ông Moore viết trong bài báo của mình, hai thập kỷ trước cuộc cách mạng PC và hơn 40 năm trước khi Apple ra mắt iPhone.

Sau bài báo của Moore, các con chip trở nên hiệu quả hơn và rẻ hơn với tốc độ cấp số nhân, giúp thúc đẩy phần lớn tiến bộ công nghệ của thế giới trong nửa thế kỷ và cho phép sự ra đời của không chỉ máy tính cá nhân mà cả Internet và những người khổng lồ ở Thung lũng Silicon như Apple, Facebook và Google.

Moore nói trong một cuộc phỏng vấn vào khoảng năm 2005 rằng: “Thật tuyệt khi được ở đúng nơi, đúng thời điểm. Tôi đã rất may mắn khi được tham gia vào ngành công nghiệp bán dẫn ngay từ những ngày đầu tiên. Và tôi đã có cơ hội phát triển từ thời điểm đó, khi mà chúng tôi không thể tạo ra một bóng bán dẫn silicon duy nhất cho đến thời điểm chúng tôi đặt 1,7 tỷ bóng bán dẫn vào một con chip! Đó là một hành trình phi thường”.

Trong những năm gần đây, các đối thủ của Intel như Nvidia đã cho rằng Định luật Moore không còn đúng khi những cải tiến trong sản xuất chip đã chậm lại.

Nhưng bất chấp những vấp ngã trong sản xuất đã khiến Intel mất thị phần trong những năm gần đây, Giám đốc điều hành hiện tại – ông Pat Gelsinger cho biết ông tin rằng Định luật Moore vẫn đúng khi công ty đầu tư hàng tỷ USD vào nỗ lực xoay chuyển tình thế.

Tình cờ thành… doanh nhân

Mặc dù đã dự đoán về phong trào máy tính cá nhân, nhưng Moore nói với tạp chí Forbes rằng ông đã không tự mua một chiếc máy tính cá nhân cho đến cuối những năm 1980.

Là người gốc San Francisco, Moore đã lấy bằng Tiến sĩ về Hóa học và Vật lý vào năm 1954 tại Viện Công nghệ California.

Ông đến làm việc tại Phòng thí nghiệm Chất bán dẫn Shockley, nơi ông gặp người đồng sáng lập tương lai của Intel, Robert Noyce. Là một phần của nhóm "Tám kẻ phản bội", Moore và Noyce đã rời Shockley vào năm 1957 để thành lập Fairchild Semiconductor. Năm 1968, Moore và Noyce rời Fairchild để thành lập công ty chip bộ nhớ được đặt tên là Intel, viết tắt của Integrated Electronics.

Người được tuyển dụng đầu tiên của Moore và Noyce là một đồng nghiệp khác của Fairchild, Andy Grove, người đã dẫn dắt Intel vượt qua giai đoạn tăng trưởng bùng nổ của tập đoàn này trong những năm 1980 và 1990.

Moore tự mô tả mình với tạp chí Fortune là một "doanh nhân tình cờ", người không có sự thôi thúc cháy bỏng nào để thành lập một công ty - nhưng ông, Noyce và Grove đã thành lập một quan hệ đối tác mạnh mẽ.

Trong khi Noyce có những lý thuyết về cách giải quyết các vấn đề kỹ thuật chip, thì Moore là người đã xắn tay áo và dành vô số thời gian để điều chỉnh bóng bán dẫn và tinh chỉnh những ý tưởng lớn lao và đôi khi là mơ hồ của Noyce, những nỗ lực thường được đền đáp. Grove đóng góp với tư cách là chuyên gia quản lý và điều hành của Intel.

Tài năng rõ ràng của Moore cũng truyền cảm hứng cho các kỹ sư khác làm việc cho ông, và dưới sự lãnh đạo của ông và Noyce, Intel đã phát minh ra bộ vi xử lý mở đường cho cuộc cách mạng máy tính cá nhân.

Ông là chủ tịch điều hành cho đến năm 1975. Từ năm 1979 đến năm 1987, ông Moore là Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành và ông vẫn là Chủ tịch cho đến năm 1997.

Năm 2023, tạp chí Forbes ước tính giá trị tài sản ròng của ông là 7,2 tỷ USD.

Bên cạnh việc là một doanh nhân, ông Moore cũng là một tay câu cá thể thao lâu năm, theo đuổi niềm đam mê của mình trên khắp thế giới và vào năm 2000, ông và vợ mình, Betty, đã thành lập một quỹ tập trung vào các hoạt động vì môi trường. Quỹ đã đảm nhận các dự án như bảo vệ lưu vực sông Amazon và các dòng cá hồi ở Hoa Kỳ, Canada và Nga, được tài trợ bởi khoản quyên góp khoảng 5 tỷ USD của Moore bằng cổ phiếu Intel.

Ông cũng đã trao hàng trăm triệu USD cho trường cũ của mình, Viện Công nghệ California, để giúp ngôi trường đi đầu trong công nghệ và khoa học, đồng thời ủng hộ dự án Tìm kiếm Trí thông minh Ngoài Trái đất được gọi là SETI.

Ông Moore đã nhận được Huân chương Tự do, vinh dự dân sự cao nhất của quốc gia, từ Tổng thống George W. Bush vào năm 2002.

Hồng Vân (Theo Reuters)