'Đọc vị' hành vi khách vay, ngân hàng rộng cửa cấp tín dụng

Ngày 30/7, Hiệp hội Ngân hàng (VNBA) tổ chức Tọa đàm “Nâng cao chất lượng tín dụng thông qua mô hình xếp hạng, chấm điểm tín dụng ứng dụng công nghệ hiện đại”.

Khách vay chịu thiệt, ngân hàng đối mặt rủi ro

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Phạm Thị Thanh Huyền - Chuyên gia cao cấp, quản lý chương trình cơ sở hạ tầng tài chính Việt Nam và Campuchia thuộc Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) đặt vấn đề liệu chỉ dữ liệu tín dụng truyền thống có đủ để đánh giá toàn diện rủi ro của khách hàng vay hay không?

Theo bà Huyền, để đánh giá rủi ro một cách đầy đủ và chính xác, cần kết hợp dữ liệu tín dụng và dữ liệu phi tín dụng. Bởi dữ liệu tín dụng chỉ phản ánh lịch sử vay, dư nợ, tình trạng trả nợ, mã số định danh khách hàng; trong khi dữ liệu phi tín dụng bao gồm nhiều yếu tố khác như: hành vi tiêu dùng, thói quen thanh toán hóa đơn tiện ích điện, nước, truyền hình cáp, dữ liệu mạng xã hội...

"Tất cả những thông tin đó khi kết hợp với nhau sẽ có đầy đủ mọi thông tin về khách hàng vay" - đại diện IFC khẳng định.

Toàn cảnh tọa đàm “Nâng cao chất lượng tín dụng thông qua mô hình xếp hạng, chấm điểm tín dụng ứng dụng công nghệ hiện đại”. Ảnh: Ánh Tuyết.

Đơn cử, khi khách hàng đến vay vốn tại Vietcombank, ngân hàng có thể quan tâm nhiều đến hồ sơ công việc, bằng cấp, thu nhập, loại hình nhà ở. Trong khi ngân hàng khác như ACB lại chú trọng đến tài sản bảo đảm như bất động sản. Một khách hàng có thể được chấm 600 điểm tại ngân hàng này, dự kiến được vay lãi suất 8%/năm; nhưng nếu sang ngân hàng khác, với hệ thống đánh giá khác có thể đạt tới 700 điểm, lãi suất chỉ còn 7%/năm.

Theo bà Huyền, điều này dẫn đến cùng một khách hàng, nhưng điều kiện vay vốn, lãi suất, thời hạn và hạn mức tín dụng lại khác nhau, khó đánh giá được khả năng trả nợ và quản lý tài chính cá nhân khách hàng.

Về phía ngân hàng, việc thiếu một hệ thống chấm điểm tín dụng chuẩn hóa và độc lập, mà căn cứ điểm nội bộ khó có thể có bức tranh tổng thể, đánh giá hết mức độ rủi ro, khả năng thanh toán khoản vay, thâm hụt tài chính, nợ xấu có thể phát sinh.

Theo đánh giá của bà Nguyễn Thị Xuân - Trưởng ban Pháp luật và nghiệp vụ, Hiệp hội Ngân hàng (VNBA), hầu hết hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của các tổ chức tín dụng hiện nay được xây dựng dựa trên tệp dữ liệu khách hàng của chính tổ chức tín dụng đó, có tham khảo thêm dữ liệu dư nợ của CIC.

"Chất lượng dữ liệu và tính đầy đủ của dữ liệu là một thách thức chung đối với toàn bộ các tổ chức tín dụng. Hiện nay nguồn dữ liệu đầu vào của tổ chức tín dụng chủ yếu từ nội bộ" - ông Hùng đánh giá.

Ngân hàng có thể cho vay qua số "bước đi"

Tuy nhiên, điểm khó theo đại diện Hiệp hội Ngân hàng là các thông tin phi tài chính mang tính chất định tính đánh giá dựa trên thẩm định, thông tin do khách hàng cung cấp, chưa có nhiều hệ thống dữ liệu thông tin kết nối để kiểm định trực tiếp. Báo cáo tài chính của khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa đảm bảo độ chính xác và minh bạch gây khó khăn trong quá trình đánh giá rủi ro tín dụng và xây dựng mô hình xếp hạng.

“Đọc vị” hành vi khách vay, ngân hàng rộng cửa cấp tín dụng Ảnh: T.L.

Nhấn mạnh đánh giá khách hàng, đánh giá rủi ro trực tuyến là xu thế không thể đảo ngược, theo ông Phạm Tiến Dũng - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, ngân hàng nào không chuyển đổi, không ứng dụng công nghệ số sẽ bị tụt lại phía sau.

Phó Thống đốc ví von, CIC thay vì là nơi cung cấp dữ liệu thô, "rau thịt", mà sẽ cung ứng "bàn tiệc", các sản phẩm phù hợp với từng khẩu vị ngân hàng, từ khách hàng truyền thống đến khách hàng đặc thù. Việc chuẩn hóa dữ liệu, xây dựng mô hình phân tích sâu hơn dựa trên công nghệ mới sẽ giúp ngân hàng dễ dàng hơn trong chấm điểm và ra quyết định tín dụng.

Phó Thống đốc cũng đề cập đến mô hình FICO, trong đó nhiều dữ liệu phi tài chính như việc khách hàng 4-5 email, nhiều số điện thoại không rõ ràng… cũng là tín hiệu để đánh giá rủi ro. Tại nhiều quốc gia trên thế giới, như Indonesia, có ngân hàng cho vay trên dòng tiền thanh toán; hay có ngân hàng cho vay dựa trên sự kiên trì của khách hàng, tính trên dữ liệu, số bước đi.

Bên cạnh dữ liệu truyền thống như thuế, bảo hiểm, giao dịch tài khoản, dữ liệu phi tài chính đang ngày càng trở nên quan trọng, ngân hàng có thể "đọc vị" được hành vi của khách vay.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cũng nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn bùng nổ chuyển đổi số toàn diện, đặc biệt sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, với tinh thần ưu tiên số hóa mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội.

Ngành ngân hàng nằm trong nhóm tiên phong, với trọng tâm là chuyển đổi số để tiết giảm chi phí, nâng cao hiệu quả cho vay và mở rộng khả năng tiếp cận tín dụng.

Cùng với đó, Đề án 06 của Chính phủ cũng đề cập đến cho vay trực tuyến là một nhiệm vụ trọng tâm trong ngành ngân hàng. Để thực hiện, ngành ngân hàng buộc phải chấm điểm tín dụng, đánh giá rủi ro, xếp hạng khách hàng.

Năm vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành thông tư cho phép triển khai cho vay trực tuyến. Nhiều ngân hàng mạnh dạn ứng dụng công nghệ, nhiều ứng dụng cho vay trực tuyến, sử dụng hợp đồng điện tử, đặc biệt trong mảng tín dụng tiêu dùng. Theo đó, khách hàng có thể đăng ký vay mà không cần đến ngân hàng, toàn bộ quy trình được xử lý trực tuyến. Tuy nhiên, cũng xảy ra nhiều tình huống phát sinh.

"Nhiều khoản vay tại ngân hàng do máy duyệt, máy đánh giá, xảy ra vấn đề gì ai là người có lỗi?" Phó Thống đốc đặt vấn đề. Theo đó, máy móc có thể làm nhiều việc, nhưng không thể thay thế hoàn toàn con người, có những thứ máy làm, có những yếu tố cần sự đánh giá của hội đồng thẩm định./.

Ánh Tuyết