Đời bi kịch và cái chết bí ẩn của Edgar Allan Poe

Trong nền văn học Mỹ, có lẽ không ai nổi tiếng hơn Edgar Allan Poe trong việc kể những câu chuyện rùng rợn. Từ bài thơ The Raven nhuốm màu siêu nhiên cho đến cú twist đầy ám ảnh trong The Tell-Tale Heart, phong cách và chủ đề của Poe đã truyền cảm hứng cho biết bao thế hệ tác giả.

Là một hình tượng lớn trong văn giới là vậy, đời thật của Edgar Allan Poe lại đầy bi kịch. Ông sống trong cảnh nghèo đói và thường phải chịu nhiều bất công.

Mồ côi từ nhỏ

Edgar Poe sinh ra năm 1809, là con của hai nghệ sĩ sân khấu lưu động.

Theo TS Shelley Costa Bloomfield, người cha của Edgar là David Poe, Jr., xuất thân từ một gia đình quân nhân khó tính đến mức David phải gọi cha mình là "Tướng quân". Không mấy ngạc nhiên, gia đình David Poe Jr. không hài lòng khi ông yêu diễn viên kịch Eliza Arnold và theo cô lên sân khấu, theo đuổi sự nghiệp nghệ thuật.

Sau khi kết hôn, họ có hai con trai: William và Edgar. Cậu con thứ được đặt tên theo một nhân vật trong vở kịch King Lear của Shakespeare - vở kịch hai người đang biểu diễn vào thời điểm đó.

Nhưng David không phải một người cha tốt. Ông chè chén bê tha, hay lao vào ẩu đả và căng thẳng với khó khăn tài chính. Hơn thế, ông còn căm phẫn trước sự nghiệp diễn xuất thành công hơn của Eliza.

Ông đã bỏ gia đình, để Eliza một mình nuôi con. Khi Edgar lên 3, Eliza lâm bệnh và qua đời. Hai đứa trẻ trở thành mồ côi.

Người cha nuôi kinh khủng

Edgar Poe sớm được gia đình Allan nhận nuôi, chính thức trở thành Edgar Allan Poe. Mặc dù có mối quan hệ tương đối hòa thuận với mẹ nuôi - Frances. Mối quan hệ căng thẳng với người cha mới - John Allan - lại là nguồn cơn cho nhiều xung đột, khổ đau trong đời Poe.

Tác phẩm của họa sĩ Thanh Vũ trong cuộc thi vẽ minh họa truyện ngắn The masque story of the red death của Edgar Allan Poe do Folio tổ chức. Ảnh: FBNV.

Theo trang Biography, Allan là một tay buôn thuốc lá giàu có. Ông muốn Poe tiếp bước công việc kinh doanh của gia đình và do đó, muốn gạt bỏ niềm đam mê văn học của Poe.

Poe đã nổi loạn bằng cách viết thơ lên mặt sau báo kinh doanh của Allan. Mối quan hệ càng trở nên tồi tệ hơn khi Poe lớn lên, như các bức thư được National Park Service lưu trữ cho thấy, khi Allan liên tục từ chối cho Poe vay hỗ trợ tài chính cần thiết - bất chấp sự cầu xin thường xuyên và tuyệt vọng từ Poe - dẫn đến việc cậu trai không có tiền đóng học, rơi vào cảnh nợ nần chồng chất và ngày càng trở nên túng thiếu.

Nhiều tài liệu khác cũng chỉ ra rằng Poe sa đà bài bạc, rượu chè, mất nhiều tiền và rằng đây là lý do John Allan từ chối cho Poe tiền.

Một điểm đáng chú ý nữa là dù đã nhận Poe làm con nuôi, Allan chưa bao giờ hoàn tất thủ tục nhận nuôi hợp pháp. Động thái ác ý này đã gây ra những rạn nứt sâu sắc hơn.

Ám ảnh hình tượng người mẹ

Do Poe còn quá trẻ khi mồ côi mẹ, Poe dành phần lớn quãng thời gian tuổi trẻ cố gắng kết nối với những hình tượng người mẹ thay thế, tiêu biểu nhất là mẹ nuôi Frances Allan. Theo Edgar Allan Poe Society of Baltimore, một hình tượng người mẹ đáng chú ý khác là Jane Stith Stanard, mẹ của một người bạn tên Robert. Cũng có những suy đoán và bằng chứng cho thấy Poe, khi bước qua tuổi dậy thì, có thể đã nảy sinh tình cảm sâu đậm hơn với người đàn bà này.

Mỗi khi không khí gia đình căng thẳng, Poe lại tìm đến Stanard. Không có một mối quan hệ lãng mạn chính thức nào, nhưng những người nghiên cứu về Poe tin rằng Poe đã cảm nắng người đàn bà này. Poe dành cho Stanard một tình cảm và sự tôn trọng lớn. Ông đã viết một bài thơ so sánh Stanard với Helen ở thành Troy, ngoài ra, còn từng mô tả người đàn bà này là "tình yêu đầu thuần khiết và lý tưởng của tâm hồn" ông.

Stanard qua đời vì bệnh tật vào năm 1824, khi Poe vẫn còn là một thiếu niên. Biến cố này hẳn đã có tác động lên tinh thần Poe.

Nhập ngũ vì nghèo túng

Năm 1827, khi mới 18 tuổi, Edgar Allan Poe chìm trong nợ nần, đói khát và không nhận được sự trợ giúp nào từ John Allan, ông đã tìm đến một giải pháp cuối cùng: theo Washington Post, ông lấy danh tính giả là Edgar A. Perry, tự xưng là một thanh niên 21 tuổi, làm việc bàn giấy ở Boston; đăng ký nhập ngũ 5 năm.

Poe thành công và leo bậc nhanh trong quân ngũ. Theo Michael L. Howard trong một bài báo năm 2003 trên Tạp chí Army Space, ông thể hiện “xuất sắc” và “làm hài lòng cấp trên” trong nhiệm kỳ quân sự “thành công” của mình.

Poe cũng tin rằng mình phù hợp với quân đội. Ông viết trong một lá thư gửi cho Allan vào năm 1828: “Tôi là người kỷ luật và được các sĩ quan khác kính trọng".

Năm 1829, Poe trở thành một thiếu sinh quân tại West Point. Tình yêu của ông dành cho West Point sớm phai nhạt. Một số nhà sử học cho rằng ông đã không đạt điểm tốt tại học viện, cụ thể là ở môn Toán học.

Một yếu tố khác cũng có thể dẫn đến sự kiện này: Poe có một cuộc tranh cãi khác về tiền bạc với Allan; Allan đã loại tên đứa con trai nuôi của mình khỏi di chúc.

Poe bắt đầu nổi loạn, cư xử vô phép có chủ đích và bị đuổi khỏi West Point vào ngày 6/3/1831.

Những cái chết trong đời Poe

Cuộc đời Poe dường như bị ám ảnh bởi nhiều cái chết đau thương. Theo Edgar A. Poe Calendar, mẹ nuôi của Poe, bà Frances, người đã yêu thương anh thay phần ông John Allan, qua đời khi Poe trong quân ngũ. Poe hoàn toàn không biết về tình trạng sức khỏe suy yếu của bà. Khi bà chết, quân đội Mỹ cũng đã báo tin chậm trễ, khiến ông bỏ lỡ đám tang của bà.

Theo Biography, nhiều năm sau, người vợ đầu tiên của Poe qua đời do biến chứng nghiêm trọng của bệnh lao, căn bệnh đã giết chết mẹ và anh trai của ông.

Một cái chết để lại nhiều nhức nhối khác là cái chết của John Allan. Sau ngần ấy năm thù hận, Allan quyết định để lại cho Poe không một đồng tài sản thừa kế, mặc cho Poe đang sống trong cảnh túng quẫn. Thay vào đó, John Allan chu cấp cho một đứa trẻ vô danh, sinh ra ngoài giá thú, một người mà Poe thậm chí còn chưa từng gặp mặt.

Chuyện tình nhiều sóng gió

Tình yêu lớn đời Poe được cho là người phụ nữ tên Sarah Elmira Royster Shelton. Tuy nhiên, cả hai chưa bao giờ kết hôn và mối quan hệ của họ luôn gặp phải một số khó khăn.

Theo National Park Service, Sarah và Edgar là hàng xóm và bạn thời thơ ấu. Họ đã đính hôn hai lần. Lần đầu là vào năm 1826, khi Poe mới 17 tuổi và còn đang học ở Đại học Virginia. Gia đình Royster phản đối và cuộc đính hôn đã bị hủy bỏ.

Royster sau đã cưới một quý ông giàu có tên Alexander Shelton. Nhiều nhà nghiên cứu đã suy đoán rằng Sarah chính là nhân vật Lenore trong The Raven.

Đến năm 1848, chồng Sarah qua đời, Poe đã tìm đến và nối lại tình cảm với bà. Ông lại cầu hôn bà nhưng bị từ chối. Ròng rã mấy tháng, cuối cùng quả phụ Shelton cũng đồng ý đính hôn với Poe. Mười ngày trước lễ cưới, Poe qua đời.

Tấm bia tại khu mộ ban đầu của Edgar Allan Poe. Thi thể của Poe đã được chuyển đến một địa điểm khác ở lối vào nghĩa trang. Ảnh: Matt McClain/The Washington Post.

Cái chết bí ẩn

Cái chết của Poe cho đến nay vẫn còn là một bí ẩn. Khoảng một tuần trước khi ông chết, bà Shelton đã bày tỏ sự lo lắng đến tình trạng sức khỏe của Poe và thuyết phục ông đi khám. Bác sĩ căn dặn Poe không được đi xa vào thời điểm này.

Người ta tìm thấy Poe trong một máng nước, mặc một bộ đồ của người khác, mê man, liên tục nhắc đến một cái tên bí ẩn - Reynolds - và qua đời 4 ngày sau.

Vì Poe là một ma men, nhiều người nhanh chóng đổ lỗi cho rượu. Một số tờ báo vào thời điểm đó đã đưa tin cái chết của Poe là do "tắc nghẽn não" hoặc "viêm não", cách nói lái cho những cái chết vì những nguyên nhân đáng hổ thẹn như nghiện rượu. Nhưng bác sĩ điều trị của ông đã bác bỏ điều này, tài liệu ghi chép cũng cho biết Poe không tỏa ra mùi rượu khi chết. Nhiều người lại cho rằng ông đã dàn xếp để tự sát (Năm 1848, ông suýt chết vì dùng quá liều laudanum, một loại thuốc an thần và giảm đau thời đó).

Vì Poe được tìm thấy vào ngày diễn ra cuộc bầu cử, nên ngay từ năm 1872 người ta đã cho rằng ông là nạn nhân của việc bắt cóc, bị giam giữ, chuốc thuốc và đánh đập, biến thành con tốt để bỏ phiếu cho một đảng chính trị tại nhiều điểm. Giả thiết này được nhiều người tin tưởng hơn cả.

Gần đây, một giả thiết khác nổi lên, cho rằng cái chết của Poe là do bệnh dại, có thể do bị chuột cắn trong những ngày bị giam giữ trong chuồng.

Sự xui xẻo đeo bám

Poe phải vật lộn với cái nghèo suốt quãng đời ngắn ngủi của mình. Bất chấp tài năng văn chương, Poe phải vật lộn để sống, các sáng tác của ông không được đánh giá cao, và thu về rất ít tiền.

Chỉ mãi đến The Raven, danh tiếng của ông mới được cải thiện, đủ để ông sống qua ngày và mở một tạp chí riêng. Dù vậy, nhiều tài liệu vẫn chỉ ra rằng tài chính của ông không vững chắc lắm. Theo Edgar Allan Poe Society of Baltimore, tổng thu nhập hàng năm của ông là 624 USD, tương đương với 20.000 USD trong thời buổi kinh tế ngày nay.

Vậy là ông chìm đắm trong cái nghèo, trong rượu chè cho đến cái chết bi kịch. Nhưng ngay cả sau khi chết, sự xui xẻo vẫn đeo bám ông. Theo Biography, tang lễ của ông được tiến hành vội vàng chỉ một ngày sau khi ông qua đời. Chỉ có 7 người tham dự, một người trong số họ chỉ nói toàn những lời bôi nhọ dành cho ông.

Ban đầu, Poe được chôn cất trong một ngôi mộ không được đánh dấu. Phải 11 năm sau, anh họ của Poe mới mua được cho ông một tấm bia tưởng niệm. Nhưng trước khi tấm bia được chuyển đến, một đoàn tàu chệch ray đã lao vào xưởng điêu khắc đá, phá hủy tấm bia.

Gần ba thập kỷ sau, một nhóm sinh viên và giáo viên yêu mến Poe mới quyên góp tiền để dựng cho Poe một đài tưởng niệm xứng đáng, chuyển mộ ông đến đây.

Minh Hùng