Đối mặt với Sông Gâm

Lội suối dưới thác Khuổi Nhi, sang Khuổi Sung, không vượt qua mấy dốc rêu trơn xanh mướt để tới Nà Khuôn ngồi dưới ngôi làng chân núi chỉ có bảy ngôi nhà. Bảy ngôi nhà mới di dân lên từ dưới lòng sông rời nước lên núi ở. Họ vỡ đất trồng ngô gieo lạc, chăn nuôi đủ sống an nhàn ở vùng quê kỳ diệu có 99 ngọn núi thần tiên này.

Ở đây nhìn thấy núi chồng núi. Ở đây có tới 99 ngọn núi, mà huyền thoại truyền miệng rằng: nơi đây từng có 99 con chim đã đậu lại ở mỗi ngọn núi, đến con chim đầu đàn bay về thì không có núi thứ 100, và do đó bầy chim bay đi. Chim bay về Hà Nội, để Hà Nội dấu yêu trở thành thủ đô bây giờ. Dân làng vẫn say sưa kể, về núi, nên tôi chả dại gì mà mặc cả với sông Gâm. Tôi đi sông suối một ngày còn dành cả tuần cho núi, sông Gâm chắc không giận tôi.

Sáu ngày ở Nà Đông hay Nà Thuôn, tôi đi Khuổi Nhi về tối xem nhảy sạp, rồi nghe đàn tính, nghe sáo của người Hmông, vi vu thật buồn thật đẹp như trăng dậy thì treo nghiêng vách núi. Sáng ra tôi bỏ bữa sáng để đạp xe đạp lên Nà Thuôn gặp cháu Thùy để cùng gieo ngô và trò chuyện về những ngày Covid. Bến thuyền Thượng Lâm vắng khách du lịch. Thuyền ngủ trưa ngủ tối buồn hiu. Nhà dân những bao tải ngô, thóc chất đầy nhà sàn, người dân dùng hàng ngày, ăn không hết thì chăn nuôi. Chăn nuôi gà ngan ngỗng béo quay mà ra chợ không có ai mua thì về để nuôi heo tiếp. Ngan cũng già và ngỗng cũng già, Tết này đem quay. Lợn quay hay gác bếp, hay nướng, hay cho tủ đá chờ sang mùa xuân, người dân chưa biết tính sao.

Tôi đứng giữa đồng đất ngẩn ngơ khi phát hiện phía chân núi hàng xoan đổ lá vàng, bầy chim sâu lích rích gọi nhau ngay bên vườn hoa cải. Sự bình yên tĩnh lặng đến nỗi người gieo ngô cứ việc gieo ngô, chim sâu, chim ngũ sắc cứ sà xuống vườn cải gieo lẫn ngô bắp ra hoa, họ trồng gối vụ.

Chiếc máy bừa đỏ chót đang cần mẫn cày ải, đất tơi ra. Ở Nà Đông, tôi hỏi đường một cháu đang say rượu, hỏi tên biết cháu là Viên, cháu bỏ cối xay bột đó đi chỉ đường cho tôi tới vườn cam nhà dân. Hắn say rượu mà chạy chân đất để chỉ đường, Viên bảo: “Cháu là Nông Văn Viên, cháu chỉ đường cho cô nhé” . Lắc lư chân nam đá chân chiêu, nói ngọng vẫn cố: “Cháu sẽ chụp ảnh thật đẹp cho cô ở vườn cam”. Lối vào vườn cam nhà anh Văn Ngôn không xa lắm, đường đi đầy tre nứa và những chiếc ao nhỏ, ven đường là những vườn cọ ngả nghiêng xòe lá, người dân trồng cọ và dùng cọ để lợp mái bếp, chuồng lợn, chuồng trâu mùa rét họ biết che chắn và bảo vệ gia súc gia cầm. Gà eo óc gáy ở cuối vườn. Ngan ngỗng từng đàn ở dưới ao, tre trúc lòa xòa quanh mình. Vườn cam của chủ vườn Văn Ngôn khá rộng.

Sự nồng hậu nhiệt tình của dân bản địa thật ấm lòng mỗi khách phương xa. Ở đây nhà không bao giờ khóa cửa, không có trộm cắp, càng không có người nghiện hút, không có ma túy và không bao giờ có trộm. Người dân ở đây chấp nhận nghèo để giữ rừng và bảo vệ rừng. Anh Nguyễn Văn Hiền am tường rừng núi Tuyên Quang cho tôi biết. “Môi trường ở đây trong lành, dù huyện còn 4 xã cực kỳ nghèo khó, nhưng dân chấp nhận nghèo chứ không phá rừng”.

Chủ vườn cam mời khách ăn cam, nhưng tôi không có bụng dạ nào ăn cam mà đi thăm vườn cam chín đẹp như mơ. Anh Văn Ngôn cho biết nếu không có dịch Covid thì khách du lịch sẽ đến thăm thú rất đông. Họ mua cam và chụp ảnh vườn, chụp phong cảnh núi non xanh núi biếc. Theo Tiến sỹ Ngô Kiều Oanh cho hay: “Dân ở Thượng Lâm không nghèo, nhất là mấy xã Nà Đông, Nà Thuôn, Nà Liềm, rừng đã nuôi sống họ ấm no, vì người dân bản địa biết giữ gìn và bảo vệ rừng và bảo vệ môi trường xanh, sạch, đẹp”. Bà Oanh cũng đang làm dự án phủ xanh môi trường từ việc trồng cây thuốc nuôi ong và chăn nuôi. Sản phẩm địa phương Lâm Bình sẽ được nhân rộng từ nấm hương, măng, mật ong, và các vị của lá thuốc dân gian.

Thác Khuổi Nhi đẹp tựa như một dải lụa mềm mại, nơi dừng chân lý tưởng của du khách khi ngược dòng Gâm. Ảnh Nguyễn Thế Lượng

Ở đây có rất nhiều nhà sàn Homestay, giá ngủ đêm cho mỗi người là 80.000 đồng/ngày, những bữa ăn từ 50 đến 100 ngàn dùng bữa trưa, chiều tùy theo sở thích món ngon. Đặc biệt nhất ở Thượng Lâm có các món cá bỗng nướng, món pắc pi hoa chuối trộn thịt băm với các vị lá rừng, bạn ăn sẽ không muốn nuốt ngay, vì vị thơm quá và vị ngọt của hoa chuối cứ dậy lên mùi thơm.

Nếu thưởng thức hương và vị của núi rừng thì ở đây món ăn luôn quyến rũ hạng nhất những du khách sành ăn. Mâm cơm ở đây là mâm mẹt lót lá chuối, không có đĩa, mâm cơm 6 đến 7 món chỉ bầy trên mẹt mà thôi. Bạn leo núi đi suối về, ngồi thưởng thức cơm mâm lá cảm giác rất ngon miệng. Bao nhiêu mệt nhọc đường xa tan biến. Không tin bạn hãy đến với Lâm Bình, nơi cách Hà Nội gần 400 cây số, nếu đi núi bạn hãy hỏi thăm dân địa phương, họ rất nhiệt tình giúp bạn.

Đến với Tuyên Quang, đối mặt với sông Gâm rừng già, nơi có hồ, sông, suối và núi non hùng vĩ. Lâm Bình là nơi xa nhất cao nhất. Vùng sơn cước này, những nhà sàn bếp lửa, bạn sẽ được nhìn và được nghe hát then, vi vút sáo Hmông, những đêm lửa trại sẽ đem lại cho bạn những ngày tháng gần gụi với đất và rừng xanh, hạnh phúc êm đềm trở lại bên lữ khách sau rất nhiều lo toan được xoa dịu, yên ả trở lại, hạnh phúc trở lại bên thềm mùa xuân.

Hoàng Việt Hằng