Đổi mới cơ chế tài trợ nghiên cứu ứng dụng: Kết nối khoa học với thực tiễn

Hội thảo "Nâng cao chất lượng xây dựng hồ sơ đề xuất đề tài nghiên cứu ứng dụng do Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia tài trợ" - Ảnh: VGP/Thu Giang

Ngày 3/6, tại Hà Nội, Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) thuộc Bộ KH&CN tổ chức Hội thảo "Nâng cao chất lượng xây dựng hồ sơ đề xuất đề tài nghiên cứu ứng dụng do Quỹ NAFOSTED tài trợ".

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Đào Ngọc Chiến, Giám đốc NAFOSTED cho biết, thực hiện Nghị quyết số 57, Bộ trưởng Bộ KH&CN đã ban hành Quyết định điều chuyển nguyên trạng nhiệm vụ, nhân lực, tài chính, tài sản và các nội dung liên quan từ Văn phòng các Chương trình trọng điểm cấp nhà nước và Văn phòng các Chương trình KH&CN quốc gia về Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia trực thuộc Bộ KH&CN.

Theo đó, Quỹ trở thành cơ quan điều hành duy nhất các nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia, đảm nhận cả nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và sản xuất. Mô hình mới giúp tinh gọn đầu mối, thống nhất quản lý, giảm thủ tục hành chính, tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong công tác quản lý.

Hiện nay, Quỹ đang đồng thời triển khai các nhiệm vụ nghiên cứu thuộc chương trình KC, KX; các nhiệm vụ do Bộ trưởng giao về nghiên cứu cơ bản, ứng dụng, tiềm năng và đột xuất.

Trong nỗ lực đổi mới thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học gắn liền với thực tiễn, NAFOSTED tập trung triển khai những thay đổi quan trọng trong cơ chế tài trợ các đề tài nghiên cứu ứng dụng. Những điểm mới này không chỉ giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu, mà còn góp phần khơi thông dòng chảy tri thức từ phòng thí nghiệm ra thị trường, giải quyết những bài toán lớn của nền kinh tế - xã hội.

Việc NAFOSTED tài trợ nghiên cứu ứng dụng nhằm tạo nên một hệ sinh thái tài trợ đồng bộ, từ nghiên cứu nền tảng đến triển khai thử nghiệm và thương mại hóa.

GS.TS Vũ Thị Thu Hà, Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ lọc hóa dầu Quốc gia cho rằng, để một đề tài nghiên cứu ứng dụng có thể nhận tài trợ từ Quỹ, hồ sơ đề xuất phải chứng minh rõ ràng nhu cầu thực tiễn, khả năng ứng dụng và tác động xã hội. Hồ sơ tốt phải xuất phát từ một nhu cầu thực sự, giải quyết một "bài toán cụ thể" thay vì chỉ là giả thiết.

Ngoài ra, GS.TS. Vũ Thị Thu Hà cũng lưu ý, trong nhiều trường hợp, việc thiếu kết nối giữa nhóm nghiên cứu với doanh nghiệp khiến đề tài rơi vào thế đơn độc. Khi có sự đồng hành từ phía doanh nghiệp, việc thuyết minh cho tính khả thi, phương án ứng dụng và mô hình thương mại hóa sẽ thuyết phục hơn - giúp đề tài dễ dàng được Hội đồng Khoa học xét duyệt và chấm điểm cao hơn.

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là cơ chế quản lý và giải ngân đối với các nghiên cứu được tài trợ. Cụ thể, các nghiên cứu này được đơn giản hóa theo hướng "khoán chi". Tổ chức chủ trì và nhóm nghiên cứu được quyền tự quyết định các khoản chi trong phạm vi dự toán được duyệt.

Theo bà Đỗ Thị Hồng Vân, Phòng Tài chính - Kế toán của Quỹ NAFOSTED, cơ chế này giúp cắt giảm đáng kể thủ tục chứng từ, đặc biệt với những khoản chi như: Mua vật tư, thuê chuyên gia, hội thảo, khảo sát... Tuy nhiên, cơ chế khoán chi cũng đi kèm yêu cầu cao hơn về minh bạch, trách nhiệm giải trình.

Cùng với đó, Quỹ cũng đặt ra tiêu chí cao hơn đối với chủ nhiệm đề tài và sản phẩm nghiên cứu. Theo quy định mới, người đứng đầu đề tài phải có ít nhất một sáng chế, bài báo quốc tế uy tín hoặc bằng bảo hộ giống cây trồng trong vòng 5-10 năm gần nhất. Sản phẩm của đề tài nghiên cứu ứng dụng được ưu tiên là sáng chế, giải pháp hữu ích hoặc bằng bảo hộ giống cây trồng thay vì chỉ là bài báo như trước.

Bên cạnh đó, tác động xã hội và khả năng thương mại hóa cũng được đưa vào thang điểm đánh giá. Điều này buộc các nhóm nghiên cứu phải "nghĩ xa hơn" ngoài phạm vi học thuật.

Theo GS.TS Vũ Thị Thu Hà, một nhóm nghiên cứu thành công không thể chỉ gồm các nhà khoa học. Cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữa chuyên gia kỹ thuật, chuyên gia thị trường và các đơn vị ứng dụng. Có như vậy, đề tài mới được xét duyệt và có cơ hội đi vào cuộc sống.

Thu Giang