Đổi mới quy hoạch, xây dựng Tuy Hòa hiện đại

Thi công Công viên Thanh thiếu niên TP Tuy Hòa, tạo thêm điểm vui chơi, giải trí cho người dân thành phố - Ảnh: PV

Đa phần các đô thị ở Việt Nam được hình thành từ những điểm dân cư cố định (làng xã) gắn liền với sản xuất nông lâm nghiệp hay đánh bắt thủy sản. Đô thị Tuy Hòa trước đây là xã Châu Thành với nghề nông và nghề biển là chính.

Xã Châu Thành có 6 ấp, gồm: Bình Nhạn, Bình Mỹ, Bình Hòa… và một số xã ngoại thị như Bình Ngọc, Bình Kiến. Năm 1946, tỉnh lỵ Phú Yên từ Sông Cầu được dời về đóng ở xã Châu Thành và đến năm 1948 xã Châu Thành được quy hoạch (lần 1) đổi tên là TX Tuy Hòa, tỉnh lỵ Phú Yên.

Từ xa xưa loài người sống du canh, du cư. Khi sản xuất phát triển, năng suất lao động được nâng cao, sản phẩm lao động dôi dư ra, con người sống tập trung lại, ổn định nơi ăn chốn ở, từ đó hình thành những điểm dân cư cố định.

Điểm dân cư cố định có nhiều thiết chế văn hóa đặc thù lâu đời, mang tính làng xã, quá trình phát triển đô thị không còn phù hợp nên cần phải được cải tạo. Đó là nhu cầu tất yếu, là nhiệm vụ của cải tạo đô thị hiện nay.

Hình thái phát triển đô thị

Quá trình phát triển của đô thị diễn ra ở hai hình thái, đó là đô thị phát triển theo dạng “vết dầu loang” và dạng “chuỗi”.

Đô thị phát triển dạng “vết dầu loang” là xuất phát từ một điểm trung tâm ban đầu cứ thế lớn lên, loang dần ra, giống như mạng nhện. Ưu điểm của đô thị phát triển theo dạng này là tiết kiệm được đất xây dựng, phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển từng giai đoạn, đô thị sạch đẹp từ trong ra ngoài, nhưng lại dễ ách tắc về giao thông.

Những đô thị lớn hiện nay đang được đầu tư xây dựng các đường bao (đường vành đai) theo từng giai đoạn, nhằm kiểm soát, hạn chế phát triển tràn lan, mở ra tầm nhìn chiến lược ngắn hạn và dài hạn cho sự phát triển của đô thị.

Đối với đô thị phát triển theo dạng “chuỗi”, bám các trục giao thông chính, cứ thế lấn sâu vào hai bên đường, tựa như dây hạt chuỗi. Ưu điểm của dạng này là bộ mặt đô thị nhanh chóng thay đổi, nhưng khó kiểm soát, dễ lãng phí về đất, các công trình phúc lợi như trường học, nhà trẻ, trạm xá, chợ, cây xanh đôi khi không theo kịp.

Đô thị Tuy Hòa trong những năm gần đây phát triển dạng đô thị chuỗi, dọc đường Hùng Vương, đường Lê Duẩn và các đường chính khác. Đi trên đường, chúng ta thấy các khu dân cư, nhà ở chưa phủ kín, không có nhu cầu ở thực sự; giao thông, điện nước, đất đai lãng phí.

Các công trình phúc lợi như: trường học, nhà trẻ, chợ, các dịch vụ khác không có nên ảnh hưởng lớn đến đời sống, sinh hoạt của người dân. Các trường đại học, cao đẳng... đều có cơ sở hai, đất đai quá rộng, dư thừa, nhiều tuyến phố dài, hai bên chỉ là tường rào. Đây là những bất cập cần sớm được điều chỉnh.

Giải pháp cải tạo đô thị dạng “vết dầu loang”, đơn cử như khu dân cư Xóm Chiếu thuộc phường 5, TP Tuy Hòa. Trước đây, đường đi lại rất khó, trật tự an ninh rất kém, xóm làng ngay trong lòng thành phố. Thế nhưng, từ khi đường Lý Thường Kiệt từ đại lộ Hùng Vương; đường Bà Triệu và đường Trường Chinh từ Nguyễn Huệ được xây dựng, bộ mặt của khu dân cư này có nhiều thay đổi, trở thành khu phố Bà Triệu, nhà ở khang trang.

Trong thời gian tới, cầu Trường Chinh bắc qua kênh Rạch Bầu Hạ thông tuyến “nối nhịp bờ vui” thì khoảng cách giữa Trường đại học Xây dựng Miền Trung và Trường cao đẳng Y tế Phú Yên sẽ gần hơn; lưu lượng xe từ khu vực phường 5 và phường 7 sang phường 6 sẽ “chia lửa” đường Nguyễn Huệ giảm lượng xe lưu thông.

Còn đường Lê Lợi từ đại lộ Hùng Vương nối dài đến đường Trường Chinh sẽ gỡ được những nút thắt, mở ra không gian mới cho người dân thành phố.

Đem lại cuộc sống tốt hơn

Nội dung của cải tạo các khu dân cư trong lòng đô thị đó là: mở các đường theo quy hoạch, đường cứu hỏa, bê tông nhựa hóa được coi là bước đột phá trong công tác cải tạo, đem lại văn minh cho đô thị. Bên cạnh đó, thành phố cũng cần cải tạo hệ thống cột điện, các loại dây điện, công tơ điện treo trên trụ; đầu tư cấp nước, thoát nước đô thị, trồng cây xanh.

Đối với nhà ở của người dân thuộc diện giải tỏa, cố gắng sắp xếp tái định cư tại chỗ, hạn chế tối đa chuyển đến khu tái định cư mới, vì họ đã gắn bó lâu đời với bà con xóm làng nơi ở cũ.

Mục tiêu của xây dựng và cải tạo đô thị là sắp xếp, bố trí nơi làm việc, nơi ăn ở, đường đi lại, nơi vui chơi giải trí, nghỉ dưỡng, nơi học hành… cho người dân được tốt hơn, như phát biểu của đồng chí Phạm Đại Dương, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh tại Hội thảo khoa học Phú Yên 30 năm đổi mới và phát triển: Nâng cao được chất lượng cuộc sống cho người dân, không để người dân đứng lại phía sau trong quá trình phát triển của tỉnh. Người dân phải là trung tâm thụ hưởng các thành tựu phát triển.

Những cây cầu, những tuyến phố có nhu cầu đi lại nhiều thì xây dựng trước, đường làm cho người đi, cầu xây để khơi thông những đoạn phố, những tuyến đường cụt, không còn đường mòn, nút thắt. Ví dụ như đường Phạm Ngọc Thạch rất dài, từ Bệnh viện Đa khoa tỉnh chạy vào, chỉ còn một đoạn ngắn khoảng 40m là giao với đường Hoàng Văn Thụ, nhưng vẫn không mở được chỉ vì vướng giải tỏa một vài nhà dân. Hàng ngày, rất đông người, phương tiện qua lại trên lối mòn nhỏ hẹp trên đoạn đường này, hai bên là cây bàn chải, trông không đẹp chút nào.

Tuy Hòa là thành phố trẻ, thuộc chuỗi đô thị duyên hải Nam Trung Bộ, có tốc độ phát triển nhanh nhờ vào phát triển du lịch biển và môi trường trong lành. Con người và đô thị đang hướng về sông, biển. Dân số thành phố những năm tới sẽ tăng nhanh, vì vậy tiết kiệm đất đai đang là vấn đề bức bách của các đô thị hiện nay, trong đó có Tuy Hòa, nên cần lựa chọn hình thái phát triển đô thị sao cho hợp lý.

Tuy Hòa hôm nay là đô thị loại II, đang từng bước phấn đấu trở thành đô thị loại I. Xây dựng, mở rộng thành phố, kêu gọi đầu tư là cần thiết, song chỉ có cải tạo những khu dân cư trong lòng thành phố theo dạng “vết dầu loang” thì mới làm thay đổi căn bản về chất, đem lại tiện ích và cuộc sống tốt hơn cho người dân đô thị.

Đi sau cũng là một lợi thế để chúng ta học hỏi, tiếp thu những cái hay của các địa phương đi trước, đặc biệt là quy hoạch và quản lý quy hoạch.

Đồng chí Phạm Đại Dương,

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh

Kiến trúc sư HOÀNG XUÂN THƯỞNG