Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Chìa khóa để bứt phá phát triển

Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - nền tảng tất yếu để phát triển.

Nền tảng tất yếu trong thời đại số

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng từng nhấn mạnh tại Diễn đàn "Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia" vào cuối tháng 8 vừa qua: “Sau Đổi mới năm 1986 đưa Việt Nam thoát nghèo, nay đất nước cần một “Đổi mới lần hai” - chính là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để vươn lên trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao”. Đây là sự khẳng định rõ ràng rằng, tri thức, khoa học, công nghệ và sáng tạo phải trở thành trụ cột trung tâm trong giai đoạn phát triển mới.

Trong Cách mạng công nghiệp 4.0, công nghệ số giữ vai trò quyết định. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ: “Trong Cách mạng công nghiệp 4.0, công nghệ số chiếm 50% trong các công nghệ mới và 50% còn lại cũng dựa vào công nghệ số để phát triển”. Điều đó cho thấy, để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam phải tận dụng lợi thế đi nhanh, đi trước trong lĩnh vực số, phù hợp với khả năng sáng tạo và thích ứng linh hoạt của người Việt.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh cũng khẳng định: “Đây là lựa chọn bắt buộc, chiến lược và ưu tiên hàng đầu, là điều kiện tiên quyết để Việt Nam giàu mạnh và hùng cường trong kỷ nguyên mới”.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị lần đầu tiên xác lập rõ vai trò của ba trụ cột: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Khoa học công nghệ tạo tri thức, đổi mới sáng tạo chuyển hóa tri thức thành giải pháp và chuyển đổi số chính là môi trường để giải pháp đi vào đời sống.

Đặc biệt, Nghị quyết 57 cũng khẳng định vai trò “đột phá” của đổi mới sáng tạo, khi đóng góp tới 3% trong tổng mục tiêu 4% GDP từ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Con số này cho thấy, đổi mới sáng tạo phải là trung tâm của mô hình tăng trưởng mới. Đây không chỉ là một chủ trương, mà là quyết tâm chính trị để đưa đất nước bứt phá.

Đổi mới sáng tạo không dừng ở ý tưởng, mà phải gắn với thương mại hóa sản phẩm, với khởi nghiệp sáng tạo, với việc giải quyết các vấn đề thiết thực của xã hội. Chuyển đổi số cũng không chỉ dừng lại ở công nghệ, mà là thay đổi cách thức quản lý, tổ chức, từ chính quyền, doanh nghiệp đến đời sống hàng ngày. Khi kết hợp cả hai, Việt Nam có thể tạo ra sự thay đổi căn bản trong mô hình phát triển.

Con đường thoát bẫy thu nhập trung bình bằng tri thức và công nghệ

Bẫy thu nhập trung bình là tình trạng mà nhiều quốc gia phải đối mặt khi tốc độ tăng trưởng chậm lại, không thể bứt phá lên nhóm nước phát triển. Việt Nam nếu không thay đổi mô hình tăng trưởng sẽ khó tránh khỏi vòng “luẩn quẩn” này.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh nhấn mạnh, hợp nhất ba trụ cột khoa học công nghệ - đổi mới sáng tạo - chuyển đổi số trong một hệ sinh thái thống nhất là điều kiện để tập trung nguồn lực quốc gia, tránh phát triển manh mún. Khi KH&CN tạo tri thức, đổi mới sáng tạo tạo biến tri thức thành sản phẩm và chuyển đổi số giúp phổ biến sản phẩm rộng rãi, đất nước sẽ có động lực mạnh mẽ để bứt phá.

Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao, trong đó khoa học công nghệ - đổi mới sáng tạo - chuyển đổi giữ vai trò nền tảng. Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ, muốn phát triển nhanh và bền vững, phải dựa vào sức sáng tạo của nhân dân và sức mạnh của công nghệ số. “Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không còn là sự lựa chọn, mà là nền tảng chiến lược để xây dựng quốc gia hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc” - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Theo tinh thần của Nghị quyết, ba nhiệm vụ lớn được đặt ra. Một là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để làm chủ công nghệ và sáng tạo. Hai là hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật để khuyến khích sáng tạo, giảm rào cản và thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm. Ba là tăng cường hợp tác quốc tế, tận dụng tri thức và công nghệ tiên tiến để phục vụ phát triển đất nước.

Những yêu cầu này cho thấy, thoát bẫy thu nhập trung bình không chỉ là bài toán kinh tế, mà còn là chiến lược tổng thể liên quan đến con người, thể chế và hợp tác toàn cầu. Trong đó, đổi mới sáng tạo - chuyển đổi giữ vai trò vừa là động lực, vừa là công cụ để hiện thực hóa mục tiêu.

Thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình đồng nghĩa với việc Việt Nam phải tìm được con đường phát triển dựa vào tri thức và công nghệ. Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi là động lực không thể thay thế trong tiến trình này. Sức mạnh đổi mới không chỉ nằm ở chính sách hay doanh nghiệp lớn, mà ở sự tham gia rộng rãi của toàn dân. Khi mỗi người dân, từ nông dân, công nhân, trí thức đến doanh nhân đều coi sáng tạo là giá trị cốt lõi, và khi công nghệ số trở thành công cụ quen thuộc trong đời sống, thì đổi mới sáng tạo và chuyển đổi mới thực sự trở thành động lực chung, đưa Việt Nam tiến bước vững chắc trong kỷ nguyên số.

Quỳnh Anh