Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp trong giáo dục đại học Việt Nam

Hội thảo nằm trong khuôn khổ chuỗi hoạt động kỷ niệm 5 năm thành lập NIC và Ngày hội Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024.

Phát biểu khai mạc, ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc NIC một lần nữa khẳng định vai trò và tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo trong hệ thống giáo dục đại học nói riêng và đổi mới sáng tạo nói chung trong hành trình thực hiện mục tiêu “xây dựng đất nước hùng cường” tới đây. Đồng thời cũng qua đó, bày tỏ hy vọng và tin tưởng về hiệu quả phối hợp trong hợp tác đào tạo nhân lực chất lượng cao giữa các trường đại học trong nước và quốc tế cùng NIC.

Ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) phát biểu tại hội thảo.

Chia sẻ một số mô hình đổi mới sáng tạo của Thụy Sĩ hiện nay tại Hội thảo, ông Hub Langstaff, Giám đốc Chương trình SwissEP tại Việt Nam, chương trình hỗ trợ của Thụy Sỹ về xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp triển khai ở 7 nước đang phát triển trong đó có Việt Nam đã nhấn mạnh tới tiềm năng to lớn của đổi mới sáng tạo ở Việt Nam hiện nay. Đồng thời cũng nêu một số khuyến nghị cần triển khai khắc phục để hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự phát huy hiệu quả.

Đồng quan điểm này, TS Sarah Mamiese, Giám đốc AFD Campus, cơ quan phát triển Pháp đánh giá cao tới các hoạt động đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong thời gian gần đây, nhất là với việc hình thành phát triển NIC như một biểu tượng thành công của đổi mới sáng tạo hướng tới tương lai cùng với tinh thần nhiệt huyết đam mê đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

Trong phần tham luận của mình, TS Sarah cũng chia sẻ về đổi mới và mô hình hiện nay liên quan tới đổi mới sáng tạo chúng ta đang theo đuổi, nhấn mạnh rằng, đổi mới là yếu tố quyết định trong bối cảnh cả thế giới đang tìm kiếm giải pháp để phát triển hiệu quả bền vững, phát triển kinh tế mà không gia tăng tác động đến môi trường.

Theo TS Sarah, hiện nay, các định hướng kinh tế tuần hoàn có thể cho phép dung hòa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và nhân loại….do đó, việc tiến hành hoạt động nghiên cứu thực tế theo hướng tiếp cận đổi mới để tìm ra các giải pháp thực sự hiệu quả, tránh bẫy đổi mới và làm chủ đổi mới vì một tương lai tốt đẹp là hết sức cần thiết.

Cũng tại Hội thảo, TS Nguyễn Trung Dũng, Chủ tịch VNEI, Tổng giám đốc BK Holdings, Đại học Bách Khoa Hà Nội đề xuất về việc có thể đưa các lãnh đạo của các trường ĐH của Việt Nam đi thăm quan, khảo sát thực tế các mô hình đổi mới sáng tạo của các trường ĐH trên thế giới để thấy được tính thiết thực cũng như hiệu quả của đổi mới sáng tạo trong đại học, gắn bó thiết thân với mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội quốc gia.

Có thể thấy, các tham luận đã cung cấp một bức tranh toàn cảnh, tổng thể về đổi mới sáng tạo trong khu vực đại học cũng như góc nhìn quốc tế về Việt Nam và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam hiện nay.

Đáng chú ý, trong phiên diễn đàn mở, dưới sự dẫn dắt của ông Phạm Tuấn Hiệp, Giám đốc BK Fund, BK Holdings, 6 diễn giả gồm: TS Trần Nam Tú, Phụ trách Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo; PGS, TS Bùi Quang Hưng, Phó Giám đốc Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh; PGS, TS Lê Anh Phương, Giám đốc Đại học Huế; ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Trường Đại học FPT; PGS, TS Nguyễn Phú Khánh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phenika; PGS, TS Trương Ngọc Kiểm, Giám đốc Trung tâm chuyển giao tri thức và hỗ trợ khởi nghiệp, Đại học Quốc gia Hà Nội đã đưa ra quan điểm, đánh giá thiết thực với nhiều góc nhìn đa dạng phong phú liên quan tới đổi mới sáng tạo nói chung trong đó có đổi mới sáng tạo trong các trường đại học nói riêng.

Đó có thể là: quyết tâm thay đổi tạo khác biệt, là tư duy kiến tạo hoặc nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo cho sinh viên, gắn bó chặt chẽ với cộng đồng hay là tinh thần tiếp cận nhanh nhất với khởi nghiệp, đưa Khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo thành môn học độc lập trong chương trình đào tạo, cũng như lồng ghép trong nội dung đào tạo rèn luyện, tạo ra nguồn nhân lực đổi mới sáng tạo từ môi trường giáo dục đáp ứng yêu cầu tổng hợp cả về kiến thức và kỹ năng liên quan, nhất là đổi mới sáng tạo gắn với tác động tạo giá trị cho xã hội.

Bên cạnh đó là kết nối ươm tạo và hỗ trợ, có đầu vào đầu ra theo chuỗi để thực hành hiệu quả, từ nhà trường bước thẳng vào doanh nghiệp, thương mại hóa sản phẩm ngay từ trường đại học với mạng lưới tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn bó chặt chẽ với học sinh, sinh viên, như chia sẻ của ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Trường Đại học FPT “tránh các ý tưởng đổi mới sáng tạo chỉ dành trên ý tưởng, mang giá trị “vị nghệ thuật”, chỉ phục vụ cho các cuộc thi, thay vào đó, đổi mới sáng tạo phải mang lại giá trị cho cuộc sống, tạo ra giá trị cho cộng đồng”.

Quang cảnh phiên tọa đàm tại hội thảo.

Dưới góc nhìn của nhà quản lý, về mặt chính sách, TS Trần Nam Tú, Phụ trách Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đồng tình với các ý kiến trao đổi, chia sẻ tại Hội thảo đồng thời cho rằng, trong hệ thống giáo dục đại học hiện nay, cần nghiên cứu thống kê lại có bao nhiêu cơ sở có điều kiện triển khai đổi mới sáng tạo trong giáo dục và có những cơ sở nào có điều kiện mà không triển khai đổi mới sáng tạo bởi thực tế cho thấy, đổi mới sáng tạo còn phụ thuộc vào không chỉ cá nhân mà còn cả tập thể lãnh đạo cùng môi trường của cả hệ thống.

Từ đó, chúng ta sẽ có cái nhìn tổng thể, đa chiều về đổi mới sáng tạo trong các trường đại học hiện nay, góp phần điều chỉnh bổ sung chính sách hợp lý. “Tới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ ban hành 2 Đề án về “Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng tới năm 2045” và “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của Cách mạng công nghiệp 4.0”.

Hai đề án này đều hướng tới việc chuẩn bị dồi dào nguồn nhân lực công nghệ cao, nhất là đội ngũ đông đảo chuyên gia về trí tuệ nhân tạo và vi mạch bán dẫn trở thành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới, góp phần chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế và phát triển bền vững đất nước dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Cách mạng công nghệ 4.0 đặc biệt sẽ làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu lao động và thị trường lao động. Hệ thống tự động hóa sẽ thay thế dần lao động thủ công trong toàn bộ nền kinh tế, sự chuyển dịch từ nhân công sang máy móc sẽ gia tăng sự chênh lệch giữa lợi nhuận trên vốn và lợi nhuận với sức lao động, điều này sẽ tác động đến thu nhập của lao động giản đơn và gia tăng thất nghiệp. Số lượng công việc cần lao động chất lượng cao ngày càng gia tăng, phát sinh một thị trường việc làm ngày càng tách biệt: thị trường kỹ năng cao, thị trường kỹ năng thấp và dẫn đến gia tăng sự phân hóa, hoặc tạo ra nhu cầu việc làm hoàn toàn mới so với trước đây, do vậy cần có sự chủ động chuẩn bị trong việc đào tạo nguồn nhân lực, giáo dục nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu thị trường.

Chính sách phát triển nguồn nhân lực vừa phải mở rộng quy mô, đa dạng hóa loại hình và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, vừa phải tạo điều kiện và môi trường làm việc tốt sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực đã được đào tạo, đảm bảo những người đã được đào tạo phát huy tối đa năng lực của mình, đồng thời, có cơ hội thường xuyên học hỏi, nâng cao năng lực làm việc của mình.

Theo đó, việc đào tạo nguồn nhân lực tại các trường đại học cần chú trọng tới việc thiết kế lại chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp dạy và học, nâng cao các kỹ năng mềm cho sinh viên; tạo mối liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp; Nâng cao chất lượng của các vườn ươm công nghệ; đổi mới cơ chế quản lý nhà nước đối với dạy nghề theo nhu cầu của thị trường và yêu cầu cụ thể của người sử dụng lao động… tất cả nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng bền vững, tô đậm màu cho bức tranh đổi mới sáng tạo của Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Trong khuôn khổ Hội thảo, Ban tổ chức đã công bố 15 thành viên mới của VNEI nâng tổng số thành viên mạng lưới lên là 71 (trước đó, từ năm 2023, VNEI chỉ có 31 thành viên).

VĂN TOẢN