Đổi mới tăng trưởng sang chiều sâu, khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường

Nếu vẫn duy trì mô hình phát triển cũ thì chẳng những khó đạt mục tiêu tăng trưởng

Cơ hội chuyển mình trước rủi ro

Việt Nam đang đứng trước những cơ hội chuyển mình khi trong dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội 14 đề ra mục tiêu "phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên". Đây được xem như là chìa khóa để Việt Nam mở ra cánh cửa vào nhóm các quốc gia phát triển. Nhưng, cánh cửa này không thể mở ra với những sức mạnh cũ, dựa nhiều vào vốn và lao động giá rẻ. Nói một cách khác, nếu vẫn duy trì mô hình phát triển cũ thì chẳng những khó đạt mục tiêu tăng trưởng, mà còn có nguy cơ khiến chúng ta mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, nhất là trong bối cảnh có nhiều rủi ro từ sự bất ổn kinh tế toàn cầu.

Cùng chung nhận định này, đại biểu Trần Hoàng Ngân, đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh, cho rằng qua 40 năm đổi mới, Việt Nam có cơ đồ tiềm lực, kinh tế tăng trưởng liên tục từ nước nghèo, thu nhập thấp trở thành nước đang phát triển, thu nhập trung bình cao. Tuy nhiên, nếu chúng ta có giải pháp từ sớm, từ xa, nâng cao nội lực thì chúng ta còn tăng gấp nhiều hơn nữa và ổn định hơn

Vì vậy, Việt Nam cần phải xác lập một mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa gắn với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mới có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026 - 2030. Để đạt được mục tiêu này, chúng ta cần hội tụ nhiều điều kiện then chốt, như: cơ cấu đầu tư, chất lượng lao động, năng suất tổng hợp (TFP) và định hướng phát triển các ngành mũi nhọn.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên, khuyến nghị cần đổi mới mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu; đặt năng suất, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực tăng trưởng. Cần có chính sách chọn lọc, ưu tiên dự án có cam kết chuyển giao công nghệ, sử dụng nhân lực Việt Nam và liên kết với doanh nghiệp nội địa. Trong lĩnh vực công nghiệp điện tử và sản xuất chip bán dẫn, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu nếu chúng ta có chính sách đất đai, hạ tầng, nhân lực phù hợp.

Cùng quan điểm, đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn đại biểu Quốc hội Hải Phòng) cho rằng, cần đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, có sự kết nối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI với các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), trường đại học, viện nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm. Thúc đẩy “nội địa hóa” thông qua liên kết giữa FDI và doanh nghiệp nội địa, hướng tới áp dụng tỷ lệ nội địa hóa bắt buộc trong một số lĩnh vực chiến lược; hỗ trợ doanh nghiệp nội địa nâng cao năng lực để đáp ứng tiêu chuẩn tham gia vào chuỗi cung ứng FDI.

Huy động sức mạnh toàn dân

Bên cạnh đó, một chuyên gia nhấn mạnh, quá trình cơ cấu lại nền kinh tế phải gắn với phát triển bền vững, đặt trọng tâm vào công nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao và kinh tế số. Mỗi dự án phát triển cần được đánh giá không chỉ ở hiệu quả kinh tế mà cả ở tác động môi trường, mức độ đóng góp cho cộng đồng. Nếu chỉ chạy theo tăng trưởng mà bỏ qua yếu tố bền vững, tương lai sẽ phải trả giá đắt.

Mô hình tăng trưởng nhanh và bền vững không thể đạt được nếu thiếu thể chế kinh tế hiện đại, minh bạch và linh hoạt. Do đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ tới là đổi mới thể chế quản lý kinh tế cho phù hợp với kinh tế số, bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh và phát triển doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh. Bên cạnh đó, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với việc kiểm soát quyền lực, giảm tầng nấc trung gian, tạo môi trường đầu tư thông thoáng; xây dựng bộ máy hành chính phục vụ phát triển, lấy hiệu quả làm thước đo.

Ngoài ra, muốn duy trì tăng trưởng cao, ThS. Phạm Thị Thùy Linh (Học viện Chính trị khu vực II) cho rằng, tỉ lệ vốn đầu tư toàn xã hội trên GDP cần vượt ngưỡng 40%, cao hơn mức trung bình 30-35% giai đoạn trước. Điều này đòi hỏi phải huy động hiệu quả hơn các nguồn lực trong nước và quốc tế; mở rộng kênh tài chính xanh, trái phiếu công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm cho đổi mới sáng tạo… Để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 2 con số, năng suất lao động phải tăng ít nhất 8,5%/năm - mức vượt trội so với hiện nay (5-6%). Muốn đạt được điều này, Việt Nam cần đẩy mạnh đào tạo kỹ sư số, chuyên gia nghiên cứu và phát triển (R&D), cán bộ quản lý công nghệ cao. Bên cạnh đó, xây dựng mạng lưới liên kết viện - trường - doanh nghiệp nhằm thu hẹp khoảng cách kỹ năng. Việc chuyển đổi số trong doanh nghiệp cần được xem là chìa khóa để nâng cao năng suất và giảm chi phí sản xuất.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia nhấn mạnh, để mô hình tăng trưởng mới thành công, yếu tố thể chế và con người đóng vai trò quyết định. Đổi mới mô hình tăng trưởng không chỉ là chuyện của các cấp lãnh đạo, mà cần sự tham gia của toàn xã hội, từ doanh nghiệp đến người lao động, từ các nhà khoa học đến người dân bình thường. Khi khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành văn hóa trong xã hội, khi mỗi người dân coi sáng tạo là động lực sống, thì đất nước chắc chắn sẽ bứt phá.

Hương Giang