Đổi mới toàn diện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Cán bộ tư pháp nhiều địa phương tiếp cận công nghệ thông tin để phục vụ công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật.

Sẽ sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật vào năm 2026

Hiện nay công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ngày càng được Đảng, nhà nước quan tâm, gắn với yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, đều nhấn mạnh thượng tôn Hiến pháp, pháp luật, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.

Sau hơn 12 năm thi hành, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 đã tạo nền tảng pháp lý, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật, tăng cường hiệu quả quản lý xã hội, phát triển kinh tế-xã hội.

Tuy vậy, vẫn còn nhiều bất cập như trách nhiệm Phổ biến, giáo dục pháp luật của các cơ quan Trung ương và địa phương chưa rõ ràng; một số quy định không còn phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền; chưa thống nhất với các luật về giáo dục, ngân sách, tiếp cận thông tin; chưa có quy định về truyền thông dự thảo chính sách;…

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã đề nghị đưa dự án Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (sửa đổi) vào Chương trình lập pháp năm 2026 để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XVI (tháng 10/2026). Ngày 26/9 vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chương trình lập pháp năm 2026, trong đó có nhiệm vụ sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật.

Việc sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 sẽ tập trung vào các nhóm vấn đề: Xác định rõ vị trí, vai trò Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật trong hệ thống pháp luật; phân định, quy định cụ thể trách nhiệm cơ quan, tổ chức, cá nhân; bổ sung nội dung truyền thông chính sách, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật hiện đại dựa trên công nghệ thông tin, chuyển đổi số; đổi mới cơ chế xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ báo cáo viên; xây dựng chính sách đặc thù cho nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số; hoàn thiện cơ chế tài chính, khuyến khích xã hội hóa, huy động nguồn lực xã hội…

Tạo đột phá từ quản lý, cơ chế đến cách thức tổ chức trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Tại Hội thảo “Hoàn thiện thể chế về phổ biến, giáo dục pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW” do Bộ Tư pháp phối hợp Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức chiều 29/9, tại Hà Nội, Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh, trong giai đoạn hiện nay, yêu cầu của Đảng và nhà nước đặt ra là phải nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hướng tới mục tiêu xây dựng một văn hóa tuân thủ pháp luật.

Để có được văn hóa đó, công tác giáo dục pháp luật phải đi trước một bước và cần được thực hiện như một cuộc cách mạng, phải nhận diện và đánh giá chính xác những hạn chế, bất cập của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật hiện hành để có cơ sở tiếp tục hoàn thiện.

Đại biểu đóng góp ý kiến hoàn thiện công tác giáo dục, phổ biến pháp luật.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại diện các cơ quan pháp chế của các bộ, ngành, địa phương đã đưa ra những đánh giá về các kết quả đạt được của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian qua, đồng thời, nhận diện, chỉ ra những điểm còn bất cập, từ đó, đề xuất giải pháp để Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp và Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương có cơ sở để sửa đổi, bổ sung luật, đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Ông Onishi Hiromichi, chuyên gia dài hạn của Dự án JICA đã trình bày những xu hướng chính trong hoàn thiện thể chế, chính sách liên quan đến hoạt động cung cấp thông tin, phổ biến, giáo dục pháp luật tại Nhật Bản, đặc biệt là vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, AI và giáo dục pháp luật trong trường học... qua đó, cung cấp chất liệu, thông tin để Việt Nam tiếp tục nghiên cứu, tham khảo, vận dụng phù hợp trong quá trình kiến nghị, đề xuất và hoàn thiện thể chế đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian tới.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự-Hành chính, Bộ Tư pháp cho rằng, cần mở rộng phạm vi thông tin pháp luật được phổ biến, không chỉ giới hạn trong văn bản quy phạm pháp luật.

Theo bà Thoa, các thông tin liên quan đến chế độ, chính sách, kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội; dự toán, quyết toán ngân sách; quản lý, sử dụng vốn đầu tư công, viện trợ, quỹ xã hội; đất đai, bồi thường, tái định cư; hoạt động doanh nghiệp nhà nước…đều có ý nghĩa quan trọng, giúp người dân bảo vệ quyền lợi, giám sát, phản biện và tham gia góp ý chính sách. Do vậy, nội dung phổ biến trong Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật cần được bổ sung để phản ánh đầy đủ nhu cầu thực tiễn.

Với văn bản quy phạm pháp luật, việc phổ biến vẫn thực hiện theo Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật; còn các loại thông tin khác sẽ tuân thủ Luật Tiếp cận thông tin và luật chuyên ngành. Cách tiếp cận này bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, phát huy dân chủ và nâng cao hiệu quả quản lý xã hội bằng pháp luật.

Bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) đề nghị cần phân định rõ trách nhiệm của bộ, ngành và Hội đồng phổ biến, giáo dục pháp luật, tránh chồng chéo. Hội đồng nên tập trung định hướng, giám sát hơn là trực tiếp triển khai. Theo bà Hạnh, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật không chỉ dừng ở truyền thông sau ban hành mà là quá trình xuyên suốt trước, trong và sau xây dựng chính sách. Truyền thông chính sách cần có vai trò dẫn dắt, định hướng.

Cố vấn trưởng Dự án JICA tại Việt Nam Chinone Koichi khẳng định, mục đích của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là đưa thông tin về quy định của pháp luật đến người dân và doanh nghiệp, giúp họ hiểu đúng đắn về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Từ đó, hình thành thái độ và ý thức tuân thủ, thượng tôn pháp luật.

Có thể coi đây là nền tảng để xây dựng một quốc gia được quản lý bằng pháp luật. Qua đó, việc sửa đổi, hoàn thiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật là một công việc rất cần thiết và quan trọng.

Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu.

Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh, quá trình hoàn thiện thể chế, chính sách về phổ biến, giáo dục pháp luật phải thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các quan điểm, chủ trương của Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm quyền con người, quyền công dân; nghiên cứu, mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật để bảo vệ các vấn đề mới như quy định về chuyển đổi số, vai trò của Cổng Thông tin pháp luật quốc gia trong truyền thông chính sách về pháp luật.

Đồng thời, cần kiểm soát để bảo đảm tính tương thích, thống nhất với các luật liên quan như Luật Tiếp cận thông tin, Luật Giáo dục, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc đề nghị cần tiếp tục đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, tạo đột phá từ quản lý, cơ chế đến cách thức tổ chức; thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, AI, huy động nguồn lực xã hội và ngân sách nhà nước, qua đó khẳng định vị trí, vai trò công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW.

HƯƠNG NGUYÊN