Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật để thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trương Thế Côn- Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật đã nhấn mạnh vai trò chiến lược của pháp luật trong việc mở ra cơ hội và huy động nguồn lực phát triển đất nước. Để đạt được các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra, việc cải cách thể chế và xây dựng pháp luật cần phải đáp ứng một cách kịp thời và hiệu quả các yêu cầu thực tiễn. Chính vì vậy, đổi mới tư duy trong xây dựng luật không chỉ cần thiết mà còn phải được thực hiện ở một tầm cao mới, tạo ra động lực mạnh mẽ cho sự phát triển.

Bộ Tư pháp đã tích cực xây dựng và hoàn thiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) nhằm phù hợp với chiến lược phát triển mới. Luật này không chỉ phản ánh tinh thần đổi mới mà còn hỗ trợ tích cực cho việc khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực trong xã hội, tạo động lực cho phát triển nhanh, mạnh và bền vững.

Hội thảo khoa học “Đổi mới tư duy xây dựng luật để thúc đẩy đổi mới sáng tạo” thúc đẩy nghiên cứu nội hàm, các yêu cầu, các vấn đề đặt ra khi đổi mới duy trì xây dựng pháp luật, cung cấp đổi mới sáng tạo (Ảnh: ĐK).

Hội thảo khoa học diễn ra trong bối cảnh quan trọng này, được kỳ vọng sẽ huy động trí tuệ từ các chuyên gia, nhà khoa học và các nhà thực tiễn. Qua đó, nhằm làm rõ hơn nội dung, yêu cầu và quy trình xây dựng luật, từ đó khuyến nghị các chính sách hợp lý để tăng cường năng lực cho đội ngũ làm công tác xây dựng pháp luật.

Theo ông Nguyễn Thanh Tú- Vụ trưởng, Vụ pháp luật dân sự kinh tế thuộc Bộ tư pháp, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nguồn nhân lực. Điều này bao gồm các yếu tố như cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, tài chính, và cả khung pháp lý. Sự phát triển đồng bộ giữa các yếu tố này sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo. Một hệ sinh thái mạnh mẽ không chỉ quyết định tính bền vững mà còn thúc đẩy tính cạnh tranh, giúp các doanh nghiệp phát triển bền vững và linh hoạt trong quá trình thích ứng với xu hướng mới.

Đồng thời, cạnh tranh lành mạnh cũng như động lực phát triển là hai yếu tố cần thiết để khuyến khích đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, khung pháp lý và thể chế cần phải được điều chỉnh linh hoạt để không cản trở sự phát triển của các sáng kiến đổi mới. Đổi mới sáng tạo diễn ra nhanh chóng và không thể đoán trước, vì vậy việc có một hệ thống pháp lý linh hoạt là điều thiết yếu.

Ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (Ảnh: ĐK).

Tại Hội thảo, ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia cho biết, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực trong những năm gần đây. Đến năm 2024, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, với hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp, 11 doanh nghiệp có giá trị hơn 100 triệu USD, 1.400 tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp và 202 khu làm việc chung. Sự gia tăng này đã giúp Việt Nam nâng hạng lên vị trí 56 trong bảng Chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, khẳng định tiềm năng của thị trường này. Tinh thần khởi nghiệp sáng tạo đã lan tỏa đến khắp các vùng miền, thiết lập một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Trước bối cảnh này, việc hoàn thiện các cơ chế và chính sách nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo là cấp thiết hơn bao giờ hết. Đầu tiên, cần cụ thể hóa nhanh chóng các chủ trương đột phá từ Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 03 của Chính phủ, để tạo ra một khuôn khổ pháp lý rõ ràng và linh hoạt cho các hoạt động đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, các chính sách cần giải quyết khoảng trống hiện tại liên quan đến phát triển các khu vực đổi mới sáng tạo, gắn liền với tiềm năng kinh tế của từng địa phương.

Hơn nữa, việc tạo ra cơ chế "cởi trói" sẽ khuyến khích sự kết nối mạnh mẽ giữa cơ quan nhà nước và các trường đại học, viện nghiên cứu, qua đó hỗ trợ tối đa cho các dự án khởi nghiệp. Để hiện thực hóa những mục tiêu này, cần xây dựng một khung pháp lý đồng bộ, hỗ trợ cho việc triển khai các chương trình, dự án trọng điểm sử dụng ngân sách nhà nước.

Việc hoàn thiện khung pháp luật để khuyến khích đầu tư và áp dụng "cơ chế thử nghiệm có kiểm soát" nhằm hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực như kinh tế trí tuệ nhân tạo, năng lượng mới, và bảo vệ môi trường sẽ góp phần quan trọng trong việc định hình tương lai phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam.

GS.TS. Vũ Công Giao, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của xã hội, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trở thành yếu tố then chốt nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Tư duy, đại diện cho quá trình nhận thức sâu sắc về bản chất của sự vật và hiện tượng, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các chính sách, pháp luật phù hợp với thực tiễn.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật không chỉ đơn thuần là thay đổi cách thức lấy ý kiến hay ban hành văn bản, mà còn là việc điều chỉnh nhận thức và phương hướng để quản lý và điều hành hiệu quả. Đặc biệt, sự phát triển của xã hội đòi hỏi hệ thống pháp luật cần phải linh hoạt và kịp thời phản ánh các xu hướng mới, đồng thời phải đảm bảo tính ổn định và công bằng.

Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền tại Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thượng tôn pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Điều này đồng nghĩa với việc tư duy xây dựng pháp luật cần phải đặt lên hàng đầu các giá trị nhân quyền, công lý và sự minh bạch trong quy trình lập pháp. Hơn nữa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong mọi lĩnh vực xã hội cũng yêu cầu pháp luật phải khuyến khích và bảo vệ sự sáng tạo, từ đó tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế, khoa học, kỹ thuật phát triển mạnh mẽ.

Tuy nhiên, để đáp ứng được những yêu cầu này, tư duy xây dựng pháp luật ở Việt Nam cần phải được đổi mới theo hướng tiếp cận đa dạng, linh hoạt và thực tiễn hơn. Cần phải chú trọng thực hiện các nghiên cứu, phân tích chuyên sâu nhằm làm rõ những phương pháp và cách thức hiệu quả trong việc xây dựng, sửa đổi hệ thống văn bản pháp luật. Hơn nữa, việc cải cách tư duy pháp luật cũng cần sự tham gia tích cực của các tầng lớp trong xã hội, từ các chuyên gia pháp lý đến người dân, nhằm đảm bảo tính dân chủ và sự thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đình Khương