Đối thoại Chính sách cấp cao: Giải 'bài toán' an ninh năng lượng, tăng trưởng xanh

Hoàn thiện thể chế cho chuyển dịch năng lượng

Chiều ngày 26/11, trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế mùa Thu 2025, đã diễn ra Phiên Đối thoại Chính sách cấp cao giữa Thủ tướng Chính phủ Việt Nam và lãnh đạo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), tại Trung tâm Hội nghị Thisky Hall, Khu đô thị Sala, TP. Hồ Chí Minh. Đây là hoạt động trọng tâm của Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2025.

Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn và các đại biểu dự chương trình. Ảnh: Thanh Minh.

Diễn đàn có sự tham gia của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng; lãnh đạo bộ ngành, địa phương, khoảng 30 cơ quan đại diện ngoại giao của các nước tại Việt Nam, đại diện lãnh đạo quốc gia; cùng chuyên gia, nhà khoa học và hơn 500 doanh nghiệp trong nước thuộc các lĩnh vực khoa học, công nghệ cao, đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng tham dự sự kiện. Ảnh: Thanh Minh

Phiên Đối thoại mở đầu bằng phần đối thoại với các lãnh đạo Bộ, ngành Trung ương, với chủ đề: Chuyển đổi kép từ chiến lược đến hành động. Nội dung tập trung vào hoàn thiện thể chế nhằm thúc đẩy kinh tế số, kinh tế xanh, đồng thời củng cố khung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, những trụ cột được kỳ vọng tạo đột phá tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Tại phiên đối thoại, TS. Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội - nêu vấn đề: Ngành năng lượng đang chịu áp lực rất lớn khi vừa phải bảo đảm an ninh năng lượng vừa phải bảo đảm việc giảm phát thải. TS. Trần Du Lịch đặt câu hỏi đối với Bộ Công Thương về các giải pháp cụ thể để đẩy nhanh phát triển năng lượng tái tạo nhưng vẫn giữ được giá điện ổn định và bảo đảm khả thi về kỹ thuật? Cùng với đó là những bước đi và cơ chế trọng tâm cần thiết để triển khai hiệu quả Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và Nghị quyết số 70-NQ/TW, nhằm mục tiêu năng lượng tái tạo đạt 25 - 30% nguồn cung vào năm 2030?

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng. Ảnh: Thanh Minh.

Trả lời nhóm vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng nhấn mạnh: Việt Nam đang bước vào giai đoạn khởi động của quá trình chuyển dịch năng lượng để theo kịp sự thay đổi nhanh chóng trong lĩnh vực năng lượng. Vấn đề chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam đang đặt ra các thách thức to lớn nhưng cũng có cơ hội rất rõ rệt trong việc thiết lập các nền tảng ổn định và lâu dài đối với việc phát triển kinh tế bền vững về dài hạn.

Thứ trưởng cho biết, với mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và đảm bảo việc đáp ứng cam kết nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính, phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt điện gió, điện mặt trời là hướng đi tất yếu, phù hợp với tiềm năng thế mạnh của Việt Nam và xu hướng phát triển của thế giới.

Chính vì vậy, Quy hoạch điện VIII đã được điều chỉnh và đề ra một số điểm mới, trong đó có việc thúc đẩy mạnh mẽ sử dụng các nguồn năng lượng xanh - sạch, hạn chế tối đa tác động tới môi trường, từng bước giảm thiểu sự tác động bất lợi tới biến đổi khí hậu, phát triển năng lượng tái tạo phù hợp với khả năng bảo đảm an toàn hệ thống với giá thành điện năng hợp lý. Theo đó, tổng công suất nguồn điện năng lượng tái tạo, chủ yếu là điện gió và điện mặt trời khoảng 78 đến gần 120 nghìn MW, chiếm tỷ trọng khá cao so với Quy hoạch điện VIII phê duyệt trước đó.

Phiên đối thoại các bộ, ngành Trung ương với chủ đề: "Chuyển đổi kép từ chiến lược đến hành động". Ảnh: Thanh Minh.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Phan Thị Thắng cũng thẳng thắn nhìn nhận những băn khoăn TS. Trần Du Lịch nêu ra, việc cân bằng giữa phát triển nhanh năng lượng tái tạo, nhất là nguồn năng lượng tái tạo không ổn định như điện gió, điện mặt trời với an toàn hệ thống điện và giữ ổn định giá điện là thách thức rất lớn.

Theo Thứ trưởng, để giải quyết các thách thức này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương xây dựng các định hướng, chiến lược, chính sách cũng như khung pháp lý phát triển năng lượng tái tạo bền vững.

Về thể chế, Chính phủ đã xây dựng, trình Quốc hội thông qua Luật Điện lực sửa đổi với mục tiêu giải quyết được các khó khăn, vướng mắc của ngành điện, bảo đảm an ninh năng lượng điện, hướng đến mục tiêu Net Zero và góp phần thúc đẩy ngành điện lực phát triển bền vững, hiệu quả. Luật Điện lực sửa đổi có những quy định mới, đột phá về điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới.

Ngay sau khi luật được ban hành và có hiệu lực, Bộ Công Thương đã khẩn trương xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật để thực hiện đồng bộ. Đặc biệt, ban hành 5 khung giá phát điện cho hầu hết các loại hình năng lượng tái tạo (mặt trời, điện gió, sinh khối, chất thải rắn) làm cơ sở cho nhà đầu tư lập dự án đầu tư và đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Ngoài ra, chi phí mua điện từ năng lượng tái tạo là một trong các thành phần được tính toán đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân và việc điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân được xem xét, đánh giá tổng thể các thông số đầu vào của tất cả các khâu (phát điện, truyền tải điện, phân phối - bán lẻ điện, điều độ vận hành hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện lực, dịch vụ phụ trợ hệ thống điện và điều hành - quản lý ngành…) cũng như xét đến việc phù hợp với điều kiện kinh tế từng thời kỳ.

Chiến lược dài hạn và các cơ chế trọng tâm

Về định hướng chiến lược, Thứ trưởng Phan Thị Thắng cho biết, ngoài việc xây dựng Chiến lược, Quy hoạch, Bộ Công Thương đã tiến hành tổng kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam, làm cơ sở để Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết mới (Nghị quyết số 70-NQ/TW mới ban hành vào tháng 8 vừa qua) về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời kỳ mới.

Về nhiệm vụ, giải pháp, với việc triển khai đồng bộ Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ Công Thương tập trung vào việc hoàn thiện cơ chế giá cho phát triển năng lượng tái tạo, tháo gỡ nút thắt về giải phóng mặt bằng đất đai... Đồng thời tăng tốc đầu tư lưới điện; phát triển hạ tầng lưu trữ điện; phát triển công nghiệp hỗ trợ. Đặc biệt chú trọng vào cơ chế đặc thù cho lưới và điện gió ngoài khơi, đây là hai yếu tố mở khóa quan trọng nhất.

Cụ thể, về hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế thị trường điện: Ban hành đầy đủ khung giá cho từng loại hình nguồn điện (điện gió trên bờ/ngoài khơi, điện mặt trời tập trung, điện mặt trời mái nhà, điện sinh khối, rác thải, thủy điện tích năng); triển khai xây dựng và sớm đưa vào vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh và chuẩn bị cho thị trường bán lẻ điện; xây dựng và ban hành cơ chế vượt trội để phát triển điện gió ngoài khơi; cơ chế DPPA hoàn chỉnh.

Tập trung giải quyết các “điểm nghẽn” then chốt

Về tháo gỡ các nút thắt về giải phóng mặt bằng, đất đai: Rà soát và phê duyệt nhanh quy hoạch không gian biển cho điện gió ngoài khơi; ban hành cơ chế sử dụng đất kết hợp (ví dụ: Nông nghiệp, điện mặt trời), nâng tỷ lệ sử dụng đất hiệu quả; chuẩn hóa trình tự chấp thuận đầu tư để giảm thời gian triển khai.

Về tăng tốc đầu tư lưới điện truyền tải và phân phối: Ưu tiên các dự án lưới điện giải tỏa công suất cho khu vực có tiềm năng lớn; ưu tiên thủ tục rút gọn đối với các dự án lưới điện truyền tải; triển khai cơ chế cho tư nhân đầu tư lưới điện theo mô hình BOT hoặc BT kết hợp bàn giao.

Về phát triển hạ tầng lưu trữ năng lượng: Phát triển đồng thời năng lượng tái tạo, lưu trữ, lưới thông minh; xây dựng lộ trình bắt buộc tỷ lệ lưu trữ/năng lượng tái tạo; khuyến khích phát triển pin lưu trữ (BESS), thủy điện tích năng, lưu trữ nhiệt cho công nghiệp.

Còn về phát triển công nghiệp hỗ trợ năng lượng tái tạo, Bộ khuyến khích doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng: Cột turbine gió, móng jacket, trụ điện, inverter, pin; Khu công nghiệp chuyên ngành năng lượng tái tạo tại những khu vực có tiềm năng.

Thanh Minh