'Đòn bẩy' huy động nhân lực tinh hoa

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: MOET

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn trao đổi với Báo GD&TĐ về những định hướng lớn này.

Giải pháp đột phá phát triển đội ngũ giảng viên

- Thưa Bộ trưởng, trong triển khai Nghị quyết 71-NQ/TW, ngành Giáo dục sẽ ưu tiên những trọng tâm nào để phát triển đội ngũ giảng viên?

- Thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ GD&ĐT đang tập trung triển khai ba trụ cột đột phá gồm: Phát triển đội ngũ nhà giáo, giảng viên và cán bộ quản lý chất lượng cao; hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách thúc đẩy tự chủ gắn trách nhiệm giải trình; đầu tư phát triển hạ tầng, chuyển đổi số và đổi mới phương thức đào tạo. Trong đó, phát triển đội ngũ giảng viên được xác định là nhiệm vụ trung tâm.

Bộ đã ban hành kế hoạch hành động kèm theo Quyết định số 2811/QĐ-BGDĐT ngày 10/10/2025, trong đó nhấn mạnh việc mở rộng các chương trình và đề án đào tạo giảng viên, đặc biệt là Đề án 89 về đào tạo giảng viên trình độ tiến sĩ trong và ngoài nước. Giai đoạn 2026 - 2030, phấn đấu mỗi năm hỗ trợ khoảng 1.000 giảng viên học tập, bồi dưỡng ở nước ngoài, ưu tiên các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và giáo dục.

Đồng thời, Bộ đang chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan hoàn thiện cơ chế tài chính đặc thù trong Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035 để bảo đảm nguồn lực ổn định cho đào tạo, xây dựng chính sách ưu đãi vượt trội nhằm thu hút, sử dụng và trọng dụng giảng viên, chuyên gia giỏi trong và ngoài nước.

- Nghị quyết số 71-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2030 tuyển dụng ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài. Bộ GD&ĐT có giải pháp nào để thực hiện được mục tiêu này, thưa Bộ trưởng?

- Thu hút ít nhất 2.000 giảng viên, chuyên gia giỏi từ nước ngoài là một trong những nhiệm vụ trọng tâm thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW và Chương trình hành động của Chính phủ. Chúng tôi dự kiến sẽ triển khai chính sách này theo ba hướng chính:

Thứ nhất, xây dựng cơ chế đặc thù về tuyển dụng, đãi ngộ và môi trường làm việc, cho phép các trường đại học được chủ động ký hợp đồng linh hoạt, trả lương theo năng lực, bảo đảm cạnh tranh quốc tế.

Thứ hai, tạo thuận lợi về thủ tục hành chính, thị thực, cư trú và công nhận văn bằng, đề xuất các chính sách ưu đãi tài chính, đầu tư xây dựng trang thiết bị, môi trường làm việc, kiến tạo không gian phát triển để các chuyên gia quốc tế có thể đến giảng dạy, nghiên cứu dài hạn tại Việt Nam.

Thứ ba, thiết lập các chương trình hợp tác chiến lược giữa đại học Việt Nam và các trung tâm nghiên cứu, viện, trường đại học hàng đầu thế giới để thu hút giảng viên, nhà khoa học giỏi tham gia đào tạo, đồng hướng dẫn nghiên cứu sinh và chuyển giao tri thức.

Mục tiêu là không chỉ thu hút chuyên gia quốc tế đến Việt Nam, mà còn xây dựng môi trường học thuật cởi mở, hấp dẫn để họ muốn ở lại, cùng phát triển các đại học Việt Nam đạt chuẩn khu vực và quốc tế.

- Nghị quyết số 71-NQ/TW cũng nêu rõ “thực hiện chế độ giảng viên đồng cơ hữu cho những người giỏi đang công tác tại các đơn vị sự nghiệp công lập”. Bộ trưởng có thể cho biết rõ hơn về cơ chế này?

- Trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Bộ GD&ĐT bổ sung quy định về chế độ giảng viên đồng cơ hữu như một giải pháp đột phá để huy động nguồn nhân lực chất lượng cao cho hệ thống đại học.

Cơ chế này cho phép các chuyên gia, nhà khoa học, bác sĩ, kỹ sư, cán bộ đang công tác tại viện nghiên cứu, bệnh viện và đơn vị sự nghiệp công lập được tham gia giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu, chuyển giao công nghệ tại các trường đại học mà vẫn giữ nguyên quyền, nghĩa vụ và chế độ chính tại nơi công tác.

Quy định này hướng tới mô hình giảng viên mở, kết nối đào tạo với nghiên cứu và thực tiễn, tăng cường chia sẻ nguồn lực chất lượng cao trong toàn hệ thống công lập, phù hợp tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW về phát triển đội ngũ nhân lực trình độ cao.

Sau khi Luật được thông qua, Chính phủ sẽ ban hành nghị định hướng dẫn cụ thể về tiêu chuẩn, quyền lợi, chế độ thù lao và công nhận kết quả công tác của giảng viên đồng cơ hữu để bảo đảm thống nhất, minh bạch và khả thi trong thực tiễn. Đây cũng là bước cụ thể hóa chủ trương phát triển đội ngũ giảng viên tinh hoa, linh hoạt và hội nhập quốc tế được nêu trong Nghị quyết 71-NQ/TW.

Sinh viên Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. Ảnh: NTCC

Thực hiện sứ mệnh phát triển nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài

- Cùng với các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, ngành Giáo dục còn có những định hướng nào nâng cao chất lượng và tầm vóc của giáo dục đại học Việt Nam?

- Ngành Giáo dục nhận thức sâu sắc rằng, đầu tư cho giáo dục đại học hôm nay chính là đầu tư cho trí tuệ, sức mạnh và vị thế của Việt Nam trong tương lai. Đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn, mà còn là trách nhiệm chính trị và khát vọng phát triển quốc gia. Vì vậy, ngành Giáo dục đang tập trung nâng cao chất lượng và tầm vóc của giáo dục đại học Việt Nam.

Cụ thể, Bộ GD&ĐT đang chuẩn hóa chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, đối sánh với các trường đại học có thứ hạng cao trên thế giới. Đào tạo được gắn chặt với nhu cầu phát triển của nền kinh tế số, kinh tế xanh và các ngành công nghệ chiến lược. Tri thức và đổi mới sáng tạo phải trở thành động lực then chốt cho tăng trưởng quốc gia.

Toàn hệ thống giáo dục đại học hướng tới xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Các trường đại học được khuyến khích hình thành trung tâm nghiên cứu mạnh, doanh nghiệp khởi nguồn và mạng lưới hợp tác quốc tế sâu rộng. Mục tiêu là để giáo dục đại học trở thành trung tâm tri thức của quốc gia, nơi ươm tạo nhân tài, lan tỏa tri thức mới và thúc đẩy phát triển bền vững đất nước.

Giáo dục đại học không chỉ đào tạo nên những con người có tri thức, mà còn bồi dưỡng những công dân sáng tạo, bản lĩnh và có trách nhiệm với xã hội. Mỗi giảng đường đại học cần trở thành không gian khai phóng tri thức, nuôi dưỡng nhân cách và khơi dậy khát vọng cống hiến, để hình thành lớp trí thức Việt Nam mới, độc lập trong tư duy, tự tin trong hội nhập và kiên định với lý tưởng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Sinh viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành. Ảnh: NTCC

Đổi mới đào tạo giáo viên để đáp ứng yêu cầu mới

- Cùng với nhiệm vụ phát triển đội ngũ giảng viên và nhân lực chất lượng cao cho giáo dục đại học như Bộ trưởng đã chia sẻ, một trụ cột khác cũng có ý nghĩa nền tảng chính là đội ngũ giáo viên phổ thông, điều này liên quan trực tiếp đến các trường sư phạm. Bộ trưởng có thể cho biết, trước yêu cầu mới, việc đào tạo giáo viên cần thay đổi như thế nào để đáp ứng?

- Giáo viên được xem là nền tảng, trụ cột của nền giáo dục. Do vậy, đổi mới đào tạo giáo viên là chìa khóa để thực hiện thành công đổi mới, đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Bộ GD&ĐT đã, đang và sẽ thực hiện hàng loạt đổi mới liên quan đến đào tạo giáo viên.

Thứ nhất là đổi mới về đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo giáo viên. Đào tạo giáo viên theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp sư phạm toàn diện, giúp giáo viên trở thành người tổ chức, hướng dẫn, hỗ trợ học sinh học tập; giảm tải nội dung lý thuyết hàn lâm, tăng thời lượng thực hành, thực tập sư phạm, nghiên cứu bài học, trải nghiệm nghề nghiệp thực tế.

Tăng cường học phần về phương pháp dạy học tích cực, phương pháp giảng dạy hiện đại, đánh giá năng lực học sinh, giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống, năng lực hội nhập quốc tế và tư duy phản biện…

Thứ hai là đổi mới phương pháp, hình thức đào tạo. Đó là tổ chức đào tạo theo mô hình linh hoạt, mở, tạo cơ hội học tập suốt đời cho sinh viên và giáo viên đang công tác. Việc đánh giá sinh viên sư phạm cần dựa trên năng lực thực hành nghề nghiệp, khả năng thiết kế hoạt động học tập, tổ chức dạy học, giải quyết tình huống sư phạm, thay vì chỉ dựa trên kết quả các bài thi lý thuyết.

Thứ ba là nâng cao năng lực công nghệ, năng lực số cho giáo viên. Các trường sư phạm cần tích hợp nội dung “chuyển đổi số trong giáo dục” vào chương trình đào tạo; đồng thời xây dựng phòng thí nghiệm công nghệ giáo dục, trung tâm thực hành sư phạm số, tạo điều kiện cho sinh viên được trải nghiệm, rèn luyện kỹ năng công nghệ ngay trong quá trình học tập.

Thứ tư là tăng cường gắn kết giữa trường sư phạm và trường phổ thông. Sinh viên ngành sư phạm cần được tham gia dự giờ, trợ giảng, dạy học trải nghiệm, nghiên cứu bài học ngay từ năm thứ hai, thứ ba trên giảng đường đại học. Ngược lại, giáo viên cốt cán, giáo viên giỏi ở các trường phổ thông nên được tham gia giảng dạy hoặc hướng dẫn thực tập tại trường sư phạm. Điều này vừa giúp gắn kết lý thuyết với thực hành, vừa nâng cao chất lượng đào tạo.

Thứ năm là đổi mới công tác bồi dưỡng, đánh giá giáo viên sau đào tạo. Theo đó, xây dựng và triển khai hệ thống bồi dưỡng thường xuyên, trực tuyến, qua mạng lưới học tập số, nhằm giúp giáo viên thường xuyên cập nhật phương pháp, công nghệ, kỹ năng nghề nghiệp mới. Việc đánh giá, xếp loại giáo viên cần được thực hiện theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông, bảo đảm công bằng, minh bạch, gắn với kết quả giáo dục học sinh, phẩm chất nghề nghiệp, năng lực thực tiễn.

Thứ sáu là hướng tới quốc tế hóa công tác đào tạo giáo viên: Mở rộng hợp tác với các tổ chức giáo dục, trường đại học có đào tạo ngành sư phạm uy tín của khu vực và thế giới; triển khai chương trình trao đổi giảng viên, sinh viên, liên kết đào tạo, công nhận tín chỉ, cũng như nghiên cứu, tiếp cận chuẩn nghề nghiệp giáo viên quốc tế.

Liên quan đến đội ngũ giáo viên, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều về Luật Nhà giáo và quy định chi tiết nội dung, phương thức tuyển dụng nhà giáo, bảo đảm nội dung tuyển dụng căn cứ vào chuẩn nghề nghiệp nhà giáo, phương thức tuyển dụng thông qua thi tuyển hoặc xét tuyển, trong đó phải có thực hành sư phạm.

Đây là căn cứ để tuyển chọn được những người đủ năng lực, phẩm chất, đặc biệt là năng lực thực hành sư phạm để đáp ứng ngay nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục khi được tuyển dụng vào ngành, đồng thời cũng phù hợp với định hướng bỏ quy định về tập sự đối với viên chức khi Luật Viên chức sửa đổi được Quốc hội thông qua tới đây.

- Chất lượng đầu vào là yếu tố vô cùng quan trọng giúp nâng cao chất lượng đào tạo sư phạm. Bộ trưởng có thể chia sẻ về những giải pháp thu hút học sinh giỏi vào ngành sư phạm trong thời gian tới?

- Ngành Giáo dục xác định: Phát triển đội ngũ nhà giáo không chỉ là đào tạo người dạy, mà là bồi dưỡng những người truyền cảm hứng, dẫn dắt và kiến tạo tương lai cho thế hệ trẻ.

Việc thu hút học sinh giỏi vào ngành sư phạm là một trong những ưu tiên hàng đầu và cũng là nhiệm vụ chiến lược của ngành Giáo dục trong giai đoạn tới. Chúng tôi đang rà soát, điều chỉnh toàn diện chính sách theo hướng tăng mức hỗ trợ học phí, sinh hoạt phí và bảo đảm việc làm sau tốt nghiệp, để sinh viên sư phạm yên tâm học tập, gắn bó lâu dài với nghề.

Đồng thời, ngành sẽ mở rộng học bổng tài năng sư phạm, khuyến khích học sinh đạt thành tích cao trong các kỳ thi quốc gia và quốc tế theo học các ngành sư phạm; nâng chuẩn tuyển sinh, chuẩn đầu ra, gắn đào tạo với nhu cầu nhân lực thực tế của địa phương và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Song song đó, chúng tôi tập trung xây dựng môi trường nghề nghiệp hấp dẫn và địa vị xã hội xứng đáng cho nhà giáo. Cơ chế ưu tiên trong tuyển dụng, xếp hạng, tiền lương, thăng hạng và bồi dưỡng nghề nghiệp đang được hoàn thiện để nghề dạy học thực sự trở thành lựa chọn danh giá của những người giỏi, tâm huyết và có khát vọng cống hiến.

- Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Hiếu Nguyễn (Thực hiện)