Đón đầu xu hướng, doanh nghiệp thủy sản vào cuộc xanh hóa

Doanh nghiệp chế biến thủy sản. Ảnh: Hoàng Nhị - TTXVN

Đây cũng là hướng đi được đề cập ngay trong Nghị quyết 46/NQ-CP của Chính phủ về đẩy mạnh công nghiệp hóa nông nghiệp, khuyến khích phát triển nông nghiệp xanh, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia; chủ động phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai.

Ngay từ đầu năm 2025, nắm bắt xu hướng thị trường, cũng như chỉ đạo của Chính phủ, ngành thủy sản Việt Nam đã có nhiều biến đổi trong thay đổi công nghệ sản xuất và xuất khẩu. Ngay trong khu vực vùng nuôi thủy sản cũng có nhiều nơi dần chuyển đổi xanh để thích ứng với nhu cầu thị trường. Từ thực tế của địa phương, thành phố Cần Thơ, An Giang, Cà Mau,… cũng đã chuyển xanh để phát triển nuôi trồng thủy sản theo hướng xanh, bền vững.

Theo Cục trưởng Cục Thủy sản Trần Đình Luân, hiện có nhiều mô hình tôm-rừng kết hợp, nuôi tự nhiên sinh thái không sử dụng thuốc, hóa chất, giảm được giá thành và góp phần tích cực vào việc bảo vệ, phát triển rừng. Hiện nay, sản phẩm được nhiều thị trường ưa chuộng và đánh giá cao. Mô hình nuôi cá - lúa, tôm - lúa có thể tận dụng thức ăn dư thừa từ lúa, trong khi phân cá, tôm sẽ thay thế cho phân bón lúa, giúp cây lúa đạt sản lượng cao hơn so với trồng 2 vụ thông thường.

Phó Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam Lê Hằng chia sẻ, chuyển dịch theo hướng xanh, sản xuất tuần hoàn là xu thế của nhiều doanh nghiệp ngành thủy sản nhằm đáp ứng tốt hơn những đòi hỏi từ quy định, luật lệ, tiêu chuẩn về môi trường. Việc theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh không phải ngay lập tức giúp doanh nghiệp đạt được hiệu suất tài chính tốt, mà cần thời gian để doanh nghiệp tạo dựng và phát triển được lợi thế cạnh tranh. Khi doanh nghiệp đã đạt được lợi thế cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu thì lúc đó doanh nghiệp mới đạt được hiệu suất tài chính.

Xu hướng nuôi trồng và chế biến thủy sản giảm phát thải khí nhà kính, đang giúp các doanh nghiệp đảm bảo các chỉ tiêu môi trường phù hợp các chứng nhận quốc tế. Tính đến hiện nay, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng gần 30.000 ha sản xuất tôm theo hướng sinh thái, xanh, tập trung tại Cà Mau và Vĩnh Long.

Không riêng các khu vực cung ứng nguyên liệu thủy sản xanh cho xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản như Skretting Việt Nam, De Heus, Minh Phú, Thăng Long, Việt Nam Food (VNF), Vĩnh Hoàn,… cũng đầu tư nghiên cứu và phát triển hướng tới nuôi trồng thủy sản giảm phát thải ròng.

Trong lĩnh vực nuôi tôm, tại Việt Nam đã xuất hiện nhiều mô hình nuôi tôm theo hướng tuần hoàn để tối ưu hóa đầu vào và đầu ra. Điều này được thực hiện thông qua một số giải pháp như sử dụng năng lượng tái tạo (mặt trời, gió, biogas) để giảm chi phí năng lượng. Ứng dụng công nghệ nuôi tuần hoàn khép kín biofloc, biogas giúp tái sử dụng trực tiếp các dinh dưỡng từ chất thải và thức ăn dư thừa, giảm chi phí thức ăn và giảm chi phí xử lý nước thải. Trong lĩnh vực nuôi biển, công nghệ nuôi tuần hoàn khép kín: biogas – aquaponics, rong biển - cá - biogas/rừng ngập mặn giúp giảm thiểu rủi ro lây lan bệnh, tạo thêm nguồn thu từ cá và rong biển, giảm chi phí xử lý nước thải, hấp thu carbon...

Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Bộ Nông nghiệp Mỹ đã có thông báo từ 1/1/2026, Mỹ sẽ cấm nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá của Việt Nam không được công nhận tương đương theo Luật MMPA (Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú Biển), có thể làm mất đi hơn 500 triệu USD giá trị xuất khẩu mỗi năm. Bên cạnh đó, "thẻ vàng IUU" của Ủy ban châu Âu áp đặt vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn và cấm trộn lẫn nguyên liệu khiến nhiều doanh nghiệp khó xoay xở nguồn nguyên liệu chế biến.

Tuy nhiên, từ nay đến giữa tháng 11/2025, doanh nghiệp và nhà nhập khẩu Mỹ sẽ đẩy mạnh đơn hàng để “chạy trước” các rào cản thương mại. Do đó, tháng 9 và 10/2025 có thể chứng kiến mức tăng trưởng bùng nổ. Từ cuối tháng 11/2025 trở đi, xuất khẩu dự báo sẽ chững lại, nhường chỗ cho một giai đoạn khó khăn. Nếu không có bước đột phá trong xử lý thuế chống bán phá giá và Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú Biển, xuất khẩu thủy sản năm 2026 chắc chắn sẽ sụt giảm, ít nhất trong nửa đầu năm. Bằng những thúc đẩy chuyển hướng sản xuất xanh, nhiều doanh nghiệp đã tính đến việc đa dạng hóa thị trường, hướng sang châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ, nhằm thay thế thị trường Mỹ, dù Mỹ là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

Hồng Nhung/vnanet.vn