Đồng bào Tày, Dao ở huyện Đà Bắc bảo tồn chữ viết

Ông Bàn Văn Thân (ngoài cùng bên trái), xã Vầy Nưa (Đà Bắc) truyền dạy chữ viết dân tộc Dao cho bà con dân bản.

Mới đây, công trình cải tạo lớp học cộng đồng dạy chữ Dao tại xóm Sưng, xã Cao Sơn hoàn thiện nhờ sự giúp đỡ của các đoàn thiện nguyện, đã giúp đảm bảo điều kiện về cơ sở vật chất để triển khai mở lớp dạy chữ cho những người dân trong bản. Chị Bàn Thị Lan, hộ làm du lịch cộng đồng xóm Sưng cho biết, bên cạnh tiếng nói luôn được người dân coi trọng, giao tiếp với nhau hàng ngày thì những năm gần đây, bà con đã nhận thức, ý thức được tầm quan trọng của chữ viết dân tộc mình. Minh chứng là ngày càng có nhiều người, cả giới trung niên và lớp trẻ tranh thủ đến lớp học chữ Dao. Với tâm huyết của ông Lý Văn Minh - thầy giáo của bản đã tổ chức từ 2 - 3 buổi học/tháng cho 10 - 15 học viên. Thông qua việc học chữ, con em hiểu thêm về phong tục tập quán, đạo lý, đồng thời góp phần lưu giữ chữ viết của dân tộc từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thời gian gần đây, xóm phát triển du lịch cộng đồng, du khách hào hứng khi có dịp thăm quan, trải nghiệm tại lớp học chữ Dao.

Đã ở tuổi ngoài 80 nhưng ông Bàn Văn Thân, người thầy dạy chữ Dao vẫn rong ruổi khắp các bản làng của xã Vầy Nưa truyền dạy chữ. Ông bảo chữ Dao như sợi dây gắn kết cộng đồng, kết nối tâm linh, trong đó chứa đựng những giá trị văn hóa, đạo đức. Từng công tác ở xã, trăn trở khi người biết chữ Dao ngày càng ít và có nguy cơ mai một, ông đã nhờ vào sự trợ giúp của các thành viên mạng lưới bảo tồn tri thức bản địa DTTS tỉnh, lập tờ trình UBND xã cho dạy phổ biến chữ Dao cho cán bộ, Nhân dân. Từ năm 2009, ông bắt đầu truyền dạy chữ Dao, lớp học đầu tiên có tới 130 học viên tham gia. Đến nay, việc mở lớp tiếp tục được duy trì. Ông mở được 3 lớp học tiếng Dao miễn phí, học 2 buổi/tháng. Từ tâm huyết truyền dạy của người thầy cao tuổi, hàng trăm người dân trong xã đã đọc, viết cơ bản và nhận biết được mặt chữ.

Nói đến việc bảo tồn chữ viết của dân tộc Tày, có 2 người thầy dạy chữ tâm huyết và được dân bản vô cùng kính trọng, đó là cụ Sa Văn Mắn ở xã Mường Chiềng và ông Lường Đức Chôm ở xã Trung Thành. Nhờ sự truyền dạy của các thầy mà giờ đây, các lớp học chữ Tày được mở thường xuyên, thu hút ngày càng đông học viên ở mọi lứa tuổi. Con cháu của các cụ, các ông giờ đây cũng phát huy vai trò những người "nối” chữ, giúp lan tỏa giá trị văn hóa chữ viết trong cộng đồng dân tộc Tày. Tiêu biểu là ông Xa Văn Hùng, Sa Đức Hoạt ở xã Mường Chiềng, Xa Văn Chấm ở xã Đồng Chum.

Đồng chí Nguyễn Văn Toàn, Trưởng phòng VH - TT huyện Đà Bắc chia sẻ: Với trên 5,5 vạn dân, địa bàn huyện có nhiều dân tộc anh em sinh sống, trong đó dân tộc Tày chiếm đa số. Bên cạnh đó, đồng bào dân tộc Dao phân bố chủ yếu ở một số xã: Vầy Nưa, Toàn Sơn, Tú Lý, Cao Sơn, Tân Pheo… Cùng với các giá trị văn hóa DTTS khác, cộng đồng người Tày, người Dao trên địa bàn huyện tích cực bảo tồn nét đẹp văn hóa chữ viết của dân tộc mình. Cấp ủy, chính quyền địa phương tạo mọi điều kiện động viên, khích lệ những người nắm giữ và truyền dạy chữ. Tự hào là từ năm 2015 đến nay, huyện có 2 cá nhân người DTTS là các ông; Triệu Văn Hội, xóm Cha, xã Toàn Sơn; Lường Đức Chôm, xóm Bay, xã Trung Thành vinh dự được phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú” về tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian.

Bùi Minh