Đồng hành cùng cấp xã

Bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện cuộc cách mạng "tinh gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả" bộ máy của cả hệ thống chính trị.

Trong đó, đã tiến hành sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, không tổ chức đơn vị hành chính cấp trung gian (cấp huyện).

Người dân làm thủ tục tại điểm phục vụ hành chính công phường Cửa Nam, Hà Nội sáng 1/7. Ảnh: Mai Thu.

Với tinh thần xây dựng chính quyền kiến tạo phát triển, phục vụ nhân dân, chính quyền địa phương cấp xã được tăng cường đầu tư về nguồn lực, tổ chức bộ máy và phân quyền, phân cấp nhiều hơn để cấp xã là cấp gần dân nhất, sát dân nhất, trực tiếp nhất với dân, được chủ động phục vụ nhân dân, giải quyết nhanh, kịp thời, thuận lợi và hiệu quả nhất những thủ tục hành chính, cung cấp các dịch vụ công và những vấn đề của người dân theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Mặc dù đội ngũ cán bộ, công chức trong bộ máy chính quyền cấp xã được bố trí là những người có năng lực, kinh nghiệm thực tiễn đáp ứng theo vị trí việc làm và được tăng cường nhân lực từ cấp tỉnh và cấp huyện (cũ), nhưng chính quyền địa phương hai cấp là mô hình mới trong lịch sử nền hành chính nhà nước.

Do đó trong quá trình vận hành bộ máy chính quyền cấp xã thời gian đầu chắc chắn không tránh khỏi những bỡ ngỡ, khó khăn, vướng mắc phát sinh.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh.

Để đồng hành cùng chính quyền địa phương cấp xã, trong thời gian không lâu, rất khẩn trương, tích cực, trách nhiệm, Bộ Nội vụ đã tổ chức biên soạn và phát hành cuốn "Cẩm nang chính quyền địa phương cấp xã" hướng dẫn thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (hiệu lực từ 16/6/2025) và các văn bản liên quan thực hiện mô hình chính quyền hai cấp.

Theo đó, cuốn cẩm nang đã cung cấp thông tin, kiến thức một cách hệ thống, dễ tiếp cận, dễ hiểu, dễ thực hiện khi nghiên cứu, tra cứu và vận dụng trong quá trình thực thi công vụ, cũng như công tác đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn kiến thức, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, công chức cấp xã.

Với mục đích trên, cẩm nang được cơ cấu thành 5 phần, ngoài tập trung giới thiệu những vấn đề chung về chính quyền địa phương cấp xã, cẩm nang còn giới thiệu kỹ về vị trí, chức năng, nguyên tắc tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp xã….

Cẩm nang cũng đã giới thiệu cụ thể những điểm mới, nổi bật của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 đối với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt là về phân quyền, phân cấp mạnh mẽ, tăng cường sự tự chủ, tính chủ động và chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương cấp xã.

Để giúp theo dõi và tra cứu, cẩm nang có phần Phụ lục giới thiệu danh mục 28 nghị định và văn bản pháp luật có liên quan đến phân quyền, phân cấp trong các lĩnh vực chính quyền cấp xã thực hiện quản lý, cung cấp dịch vụ công...

Qua các nội dung trên, cuốn cẩm nang đã đề cập đầy đủ, toàn diện và đồng bộ các công việc, nội dung hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và sự phối hợp giữa các bộ phận, các cơ quan và các cấp chính quyền địa phương.

Trên thực tế, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã hiện nay đã khác biệt rất nhiều so với trước đây. Ngoài thực hiện chức năng, nhiệm vụ cũ, thì toàn bộ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của cấp huyện nay được đưa về cấp xã và tiếp tục được phân cấp cho cấp xã trong thời gian tới.

Tôi tin tưởng cuốn cẩm nang sẽ là một công cụ hữu ích "cầm tay chỉ việc" giúp chính quyền địa phương và cán bộ, công chức cấp xã thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân.

Tuy nhiên, mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chính quyền cấp xã mới có thể sẽ phát sinh nhiều vấn đề thực tiễn và pháp lý cần tiếp tục hoàn thiện.

Để cẩm nang phát huy tối đa hiệu quả, trong quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp, cần thường xuyên theo dõi, đánh giá, tổng kết, kịp thời rà soát, bổ sung cho cẩm nang, đặc biệt là các tình huống thực tiễn có thể xảy ra, để có cách giải quyết hiệu quả...

Từ đó giúp chính quyền địa phương, cán bộ, công chức cấp xã dễ dàng nghiên cứu, tiếp thu, vận dụng, phục vụ nhân dân ngày một tốt hơn, hiệu quả hơn, góp phần thiết thực đồng hành cùng chính quyền địa phương cấp xã và đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

TS Nguyễn Tiến Dĩnh