Đồng hành để HTX phát huy hiệu quả của Luật HTX 2023

Hiện nay, việc đánh giá HTX được thực hiện theo Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT. Theo đó, HTX được đánh giá và phân loại theo 15 tiêu chí, tổng điểm tối đa 100 và chia thành 3 nhóm: nhóm tiêu chí về tài chính; nhóm tiêu chí về quản trị, điều hành và năng lực của HTX; nhóm tiêu chí của thành viên, lợi ích của thành viên, cộng đồng.

Chưa thống nhất quy định đánh giá, phân loại HTX

Tuy nhiên, Chương II của Nghị quyết 113/2024/NQ-CP quy định phân loại HTX dựa trên lĩnh vực của HTX và phân chia theo 4 lĩnh vực với các tiêu chí đó là: vốn, doanh thu, thành viên, lợi ích thành viên và cộng đồng, khác với quy định tại Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT.

Bên cạnh đó, Luật HTX 2023 đã bỏ quy định tỷ lệ cung cấp dịch vụ cho thành viên và người không phải thành viên HTX, đồng thời mở rộng đối tượng thành viên HTX. Do đó, nội dung các quy định cũng khác với những quy định tại Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT.

Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Phú Yên, cho biết vấn đề này sẽ gây không ít khó khăn cho chính các HTX khi tự chấm điểm, phân loại, đánh giá và gây khó cho cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình áp dụng thực hiện. Vì vậy, đề nghị Bộ KH&ĐT rà soát, sửa đổi Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT đảm bảo phù hợp với Luật HTX 2023 và Nghị định 113 để thuận lợi cho các địa phương trong quá trình đánh giá HTX.

Cần sự vào cuộc của các cơ quan quản lý để các quy định trong Luật HTX 2023 và các văn bản dưới luật phát huy hiệu quả.

Một điểm được nhiều HTX quan tâm hiện nay đó là Điều 21 Luật HTX năm 2023 quy định 3 chính sách hỗ trợ đất đai cho tổ hợp tác (THT), HTX, Liên hiệp HTX. Trong đó có quy định: Chính quyền địa phương ưu tiên bố trí quỹ đất và ưu đãi hợp lý về giá, thời gian thuê đất trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với THT, HTX, Liên hiệp HTX chưa được hỗ trợ thuê đất.

Bên cạnh đó, THT, HTX, Liên hiệp HTX thuê đất của Nhà nước để sản xuất kinh doanh thì được miễn, giảm tiền thuê đất. Trường hợp thuê, thuê lại đất của của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân để sản xuất kinh doanh thì được hỗ trợ tiền thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai. Nhà nước cũng tạo điều kiện để THT, HTX, Liên hiệp HTX sử dụng đất ổn định theo quy định của pháp luật về đất đai.

Những quy định này, theo đại diện một số HTX, là rất khó khả thi, vì để HTX nhận được ưu đãi trong hỗ trợ về đất đai phụ thuộc rất lớn vào sự quan tâm của chính quyền địa phương. Trong khi nhiều địa phương luôn trong tình trạng “hết quỹ đất” để hỗ trợ mô hình kinh tế tập thể. Có địa phương cũng không hoặc chưa quy định rõ trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hàng năm có ghi phần đất dành cho THT, HTX, Liên hiệp HTX sử dụng theo quy định của pháp luật về đất đai. Do đó, rất khó để các HTX có thể tiếp cận được chính sách này theo quy định của Luật HTX 2023.

Vì vậy, nhiều HTX rất cần sự quan tâm của cơ quan quản lý địa phương để có thể nhìn thấy vai trò của mô hình kinh tế tập thể cũng như những khó khăn mà mô hình này đang gặp phải, từ đó có những hỗ trợ về đất đai, tạo điều kiện phù hợp để HTX có nơi sản xuất kinh doanh thuận tiện. Bởi HTX nếu không có đất xây dựng trụ sở, khu trưng bày gian hàng, không có đất để sản xuất kinh doanh thì rất khó phát triển.

Ông Hoàng Văn Chất, Giám đốc HTX Nông nghiệp Trường Tiến (Sơn La) cho biết, xã đạt chuẩn nông thôn mới phải đạt tiêu chí về quy hoạch. Hiện, UBND xã và huyện đã thuê tư vấn quy hoạch nhưng cả người dân, trưởng bản, cán bộ địa phương vẫn chưa hiểu rõ về quy hoạch nên các HTX, hộ dân muốn xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất kinh doanh cũng sợ vướng vào quy hoạch.

Đây là một thực tế mà dù chính sách hỗ trợ đất đai trong Luật HTX 2023 đã có nhưng theo theo ông Chất, chính quyền địa phương cần quan tâm hơn nữa, giải quyết được những thắc mắc của người dân, HTX quanh việc sử dụng đất và hỗ trợ đất cho kinh tế tập thể để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội nói chung.

Phát huy hiệu quả của Luật

Nhìn chung, hiện nay, khu vực kinh tế tập thể vẫn gặp không ít khó khăn trong tiếp cận cơ chế, chính sách hỗ trợ từ Nhà nước. Luật HTX năm 2023 đi vào thực tiễn được đánh giá là mở hướng tháo gỡ nhiều rào cản trong phát triển cho HTX, THT, Liên hiệp HTX.

Trong đó, một trong những điểm nổi bật của Luật HTX 2023 là đã thể chế hóa đầy đủ 8 nhóm chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị. Một bước tiến quan trọng nữa đó là Nghị định số 113/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/11/2024 giúp cụ thể hóa những quy định tại Luật HTX 2023.

Theo đó, Chính phủ có hàng loạt chính sách về: hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực; hỗ trợ thông tin; hỗ trợ xây dựng mạng lưới cung cấp dịch vụ tư vấn; hỗ trợ nhân rộng mô hình HTX, liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả; hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hỗ trợ tiếp cận và nghiên cứu thị trường; hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, trang thiết bị; hỗ trợ tư vấn tài chính và đánh giá rủi ro; hỗ trợ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp...

Có thể thấy, chính sách hỗ trợ như vậy là khá đầy đủ nhưng việc các chính sách này có phát huy hiệu quả hay không chính là ở khâu đưa chính sách vào cuộc sống và tổ chức thực hiện.

Tại các địa phương, cần làm sao nhanh chóng phổ biến, triển khai thực hiện Luật HTX 2023 và Nghị định 113/2024/NĐ-CP đến các cấp chính quyền, đặc biệt là cho hơn 31.764 HTX, 158 liên hiệp HTX và hơn 73 nghìn THT, là một trong những việc không hề dễ dàng nếu như không có sự chung tay của các ban ngành, đoàn thể, cơ quan quản lý.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết, Luật HTX 2023 đã có nhiều điểm mới, đi liền với đó, quá trình hoạt động của HTX cũng liên quan đến nhiều chính sách, luật định khác. Do đó, nhiều địa phương còn lúng túng trong quá trình tiếp cận dẫn đến những mong muốn của nhiều HTX chưa được giải quyết thỏa đáng.

Vì vậy, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cho rằng chính quyền địa phương cần chung tay cùng cùng Nhà nước, bộ ngành tiếp tục tháo gỡ những khó khăn mà nông dân, HTX đang gặp phải bằng cách thể chế hóa đưa Luật HTX 2023 và một số luật mới có hiệu lực vào đời sống để người dân, HTX nắm bắt thuận lợi hơn trong thực tiễn, từ đó thu hút doanh nghiệp liên kết xây dựng và phát triển chuỗi giá trị bền vững.

Theo bà Trần Thị Kim Thoa, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bình Thuận, cơ hội cho các HTX, THT, Liên hiệp HTX phát triển chỉ có thể thành hiện thực khi bảo đảm được yếu tố thời gian. Luật HTX 2023 và Nghị định 113 đã ra đời với những quy định cụ thể, nên để các HTX nắm bắt được cơ hội phát triển thì việc phổ biến, hướng dẫn Luật cho HTX càng sớm càng tốt.

Muốn vậy, cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ chính quyền, các HTX và các bên liên quan trong quá trình triển khai Luật mới. Với lợi thế sẵn có từ những sản phẩm nông sản đặc trưng, các HTX có thể phát triển hiệu quả hơn nữa nếu tận dụng tốt các chính sách mới của Luật HTX 2023, Nghị định 113/2024/NĐ-CP.

Huyền Trang