Đông Nam Á xem xét các quy tắc AI, thách thức tham vọng của EU

Reuters đã xem xét một dự thảo bí mật về “hướng dẫn về đạo đức và quản trị AI” của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) gồm 10 thành viên, với nội dung chưa được báo cáo trước đây.

Ba nguồn tin nói với Reuters rằng dự thảo đang được chuyển tới các hãng công nghệ để lấy ý kiến phản hồi và dự kiến sẽ hoàn thiện vào cuối tháng 1.2024 trong Hội nghị Bộ trưởng Kỹ thuật số ASEAN. Các công ty đã nhận được dự thảo gồm Meta Platforms, IBM và Google.

Các quan chức EU hồi đầu năm nay đã đi thăm những nước châu Á trong nỗ lực thuyết phục những chính phủ trong khu vực này đi theo hướng dẫn của họ trong việc áp dụng các quy tắc AI mới cho hãng công nghệ, gồm cả việc tiết lộ nội dung có bản quyền và do AI tạo ra.

Ngược lại với Đạo luật AI từ EU, Hướng dẫn AI của ASEAN yêu cầu các công ty xem xét sự khác biệt về văn hóa của các quốc gia và không quy định các danh mục rủi ro không thể chấp nhận được, theo phiên bản hiện tại mà Reuters có được. Giống như tất cả chính sách của ASEAN, đây là chính sách tự nguyện và được thiết lập để hướng dẫn các quy định trong nước.

Với gần 700 triệu người và hơn 1.000 dân tộc lẫn nền văn hóa, các quốc gia Đông Nam Á có các quy tắc rất khác nhau về kiểm duyệt, thông tin sai lệch, nội dung công khai và lời nói căm thù có thể ảnh hưởng đến quy định về AI. Ví dụ, Thái Lan có luật cấm chỉ trích chế độ quân chủ của nước này.

Các giám đốc điều hành công nghệ cho biết cách tiếp cận tương đối tự do của ASEAN thân thiện với doanh nghiệp hơn vì hạn chế gánh nặng tuân thủ trong một khu vực mà luật pháp địa phương hiện hành vốn đã phức tạp và cho phép đổi mới nhiều hơn.

“Chúng tôi cũng rất vui mừng khi thấy hướng dẫn này gần gũi với các khung quy tắc AI hàng đầu khác, chẳng hạn như Khung quản lý Rủi ro AI NIST của Mỹ”, Stephen Braim, Phó chủ tịch phụ trách các vấn đề chính phủ của IBM châu Á, cho biết. Khung quản lý Rủi ro AI NIST được phát triển bởi Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia của Bộ Thương mại Mỹ.

Meta Platforms và Google không trả lời khi được đề nghị bình luận về chuyện trên.

Các nước Đông Nam Á đang tiếp cận việc đưa ra quy định AI theo hướng thân thiện với doanh nghiệp, gây khó khăn cho nỗ lực của EU trong việc đẩy mạnh quy tắc đồng nhất toàn cầu phù hợp với khung quy tắc nghiêm ngặt riêng của họ - ảnh: Reuters

Lợi ích và tác hại

Hướng dẫn này sẽ được xem xét định kỳ, kêu gọi các chính phủ hỗ trợ các công ty thông qua tài trợ cho nghiên cứu và phát triển, đồng thời thành lập nhóm công tác các Bộ trưởng kỹ thuật số ASEAN về triển khai AI.

Theo hãng tin Reuters, các quan chức cấp cao ba nước ASEAN cho biết rất lạc quan về tiềm năng của AI với Đông Nam Á và tin rằng EU đã quá nhanh chóng thúc đẩy việc ban hành quy định trước khi hiểu đầy đủ về tác hại cũng như lợi ích của công nghệ này.

Hướng dẫn của ASEAN khuyên các công ty nên áp dụng cơ cấu đánh giá rủi ro AI và đào tạo quản trị AI, nhưng không đưa ra cụ thể, để cho các công ty và cơ quan quy định địa phương tự quyết định.

Một quan chức nói với Reuters: “Chúng tôi coi đó là việc đặt ‘lan can’ cho AI an toàn hơn, nhưng vẫn muốn đổi mới".

Hướng dẫn cảnh báo về nguy cơ AI bị sử dụng cho thông tin sai lệch, deepfake và mạo danh, nhưng để mỗi quốc gia tự tìm ra cách ứng phó tốt nhất.

Deepfake là một kỹ thuật sử dụng AI để tạo ra nội dung đa phương tiện, thường là video hoặc âm thanh, mà có vẻ được tạo ra bởi người thật nhưng thực tế là do máy tính hoặc chương trình AI. Deepfake có thể được sử dụng để thay đổi gương mặt, giọng điệu, hoặc hành động của người trong video để tạo ra nội dung giả mạo hoặc gây nhầm lẫn. Nó đã trở thành một vấn đề quan trọng trong việc kiểm soát thông tin sai lệch và đe dọa quyền riêng tư.

Các quốc gia châu Á khác như Nhật Bản và Hàn Quốc đã đánh dấu cách tiếp cận thoải mái tương tự với quy định về AI, đặt ra nghi ngờ về tham vọng của EU trong việc thiết lập một tiêu chuẩn toàn cầu về quản trị AI dựa trên các quy tắc sẽ áp dụng cho 27 quốc gia thành viên.

Điều đẩy mạnh nỗ lực của EU là mối lo ngại AI phát triển nhanh chóng và tác động của nó với quyền công dân cũng như an ninh, vốn đặt việc kiểm soát rủi ro và thực thi luật là tâm điểm của dự luật đề xuất.

Dù ASEAN không có bất kỳ quyền hạn nào để đưa ra luật, việc khối này ưu tiên các quốc gia thành viên tự đưa ra quyết định về chính sách của mình đã họ vào con đường hoàn toàn khác với EU.

Sự khó khăn của EU nhằm tạo ra sự đồng thuận toàn cầu về quy định AI trái ngược với chiến dịch gần như thành công của họ trong thập kỷ trước nhằm thiết lập luật bảo vệ dữ liệu đã trở thành khuôn mẫu cho các nền kinh tế lớn khác trên thế giới.

Người phát ngôn Ủy ban châu Âu nói với Reuters: “Mục tiêu quan trọng của chúng tôi là có những nguyên tắc tương tự. Chúng tôi không tìm kiếm sự đồng nhất hoàn toàn vì lưu tâm đến sự khác biệt về văn hóa. Tuy nhiên, chúng tôi coi các nguyên tắc cơ bản là quan trọng".

Các quan chức và nhà làm luật EU nói với Reuters rằng khối sẽ tiếp tục tổ chức các cuộc đàm phán với các quốc gia Đông Nam Á để thống nhất các nguyên tắc rộng hơn.

Alexandra van Huffelen - Bộ trưởng phụ trách số hóa Hà Lan nói với Reuters: “Nếu muốn AI được sử dụng cho mục đích tốt, chúng ta cần phải thống nhất các nguyên tắc cơ bản về nhân quyền. Tôi không nghĩ chúng ta còn cách xa đến mức không thể thu hẹp được sự khác biệt".

Sơn Vân