Động vật có thể hiểu ngôn ngữ của con người hay không?

Vào đầu thế kỷ 20, nước Đức chấn động trước một hiện tượng kỳ lạ: một con ngựa tên Clever Hans có thể hiểu tiếng Đức, xem giờ, thậm chí giải toán. Tuy nhiên, khi các nhà khoa học vào cuộc, sự thật dần lộ diện. Clever Hans không hề có khả năng tư duy mà chỉ đơn giản phản ứng với những tín hiệu vô thức từ người huấn luyện. Câu chuyện này trở thành bài học điển hình về việc động vật có thể đọc hiểu ngôn ngữ cơ thể, nhưng không đồng nghĩa với việc chúng thực sự hiểu ngôn ngữ con người.

Ảnh minh họa.

Linh trưởng là nhóm động vật được nghiên cứu nhiều nhất về khả năng ngôn ngữ. Nổi bật trong số đó là Koko, chú khỉ đột nổi tiếng với khả năng sử dụng ngôn ngữ ký hiệu Mỹ (ASL). Trong suốt cuộc đời, Koko đã học được khoảng 1.000 ký hiệu và hiểu hơn 2.000 từ tiếng Anh. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng Koko chưa bao giờ thành thạo ASL mà chỉ dừng lại ở mức ghi nhớ một số dấu hiệu cơ bản.

Một trường hợp đặc biệt khác là Kanzi, một con tinh tinh bonobo có khả năng giao tiếp qua bảng lexigram – hệ thống các biểu tượng tương ứng với các từ ngữ và hành động. Kanzi không chỉ sử dụng các ký hiệu để yêu cầu đồ vật hay bày tỏ mong muốn mà còn có thể hiểu một số câu nói phức tạp của con người. Trong một nghiên cứu năm 1993, Kanzi thực hiện đúng khoảng 75% các câu lệnh hoàn toàn mới – một tỷ lệ cao hơn cả trẻ em 2,5 tuổi. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn đang tranh cãi liệu Kanzi có thực sự hiểu cú pháp của ngôn ngữ hay không.

Khác với nhiều loài động vật khác, chó có một lợi thế đặc biệt: chúng đã sống cùng con người ít nhất 14.000 năm. Điều này giúp chúng phát triển khả năng nhạy bén với giọng nói, tông giọng và ngôn ngữ cơ thể của chủ nhân.

Một trong những chú chó thông minh nhất từng được ghi nhận là Chaser, một chú border collie có thể nhận diện hơn 1.000 từ và phân biệt được các mệnh lệnh phức tạp. Nghiên cứu gần đây cũng cho thấy chó có thể hiểu ý nghĩa của một số từ ngay cả khi không có ngữ cảnh hỗ trợ.

Giáo sư Federico Rossano từ Đại học California, San Diego, đã tiến hành thí nghiệm với bảng nút bấm phát âm từ. Khi nghe từ "ra ngoài" hoặc "chơi," nhiều chú chó tự động chạy ra cửa hoặc tìm đồ chơi mà không cần thêm bất kỳ tín hiệu nào. Dù vậy, chó vẫn gặp khó khăn khi phân biệt những từ có âm thanh tương tự như "sit" và "set."

Dù nhiều loài động vật có thể nhận diện từ ngữ, ký hiệu và thậm chí phản ứng với những câu lệnh phức tạp, nhưng việc hiểu toàn diện ngôn ngữ như con người vẫn là điều xa vời. Điều quan trọng nhất mà nghiên cứu đang khám phá không chỉ là khả năng "hiểu" của động vật, mà còn là cách giao tiếp giữa con người và các loài khác ngày càng được cải thiện.

Như giáo sư Rossano đã nhận định: "Có thể chúng ta đã đánh giá thấp trí thông minh của động vật. Chúng có thể hiểu chúng ta nhiều hơn những gì ta tưởng."

Trâm Anh (Live Science)