Đột phá đầu tư công, củng cố an ninh tài chính quốc gia, hướng tới tăng trưởng hai con số

Thu vượt, chi đúng trọng tâm, nền tài chính quốc gia duy trì ổn định vững chắc

Trình bày trước Quốc hội, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, dù bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, song Việt Nam vẫn duy trì ổn định vĩ mô, tăng thu ngân sách và kiểm soát bội chi, nợ công ở mức an toàn.

Theo báo cáo của Chính phủ, thu ngân sách nhà nước năm 2025 đạt khoảng 2.388,8 nghìn tỷ đồng, vượt xa kế hoạch đề ra, tương đương mức tăng 16,9% so với năm 2024. Chính phủ dự kiến phấn đấu vượt tới 25% so với dự toán giao, nhờ tăng trưởng nội địa tích cực và hiệu quả quản lý thuế.

Chi ngân sách được điều hành chặt chẽ, đúng trọng tâm, trọng điểm. Chi thường xuyên ước đạt 63,1% kế hoạch 9 tháng, và phấn đấu giải ngân 100% trong cả năm. Đặc biệt, 116.000 tỷ đồng được bố trí cho chính sách tinh giản bộ máy theo Nghị định 178 và 67; 3% tổng chi ngân sách được dành cho Nghị quyết 57, hoàn thành cơ bản việc xóa nhà tạm, dột nát; và 10.000 tỷ đồng được trích từ nguồn tăng thu để xây dựng 100 trường nội trú liên cấp vùng sâu, vùng xa, biên giới, thể hiện chính sách nhân văn, hướng về vùng khó khăn.

Bội chi ngân sách năm 2025 ước chỉ 3,6% GDP, thấp hơn mức Quốc hội giao là 3,8%. Đây là kết quả của việc điều hành tài khóa thận trọng, tiết kiệm chi, tạo dư địa cho đầu tư phát triển.

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc

Bước sang năm 2026, năm đầu của Kế hoạch tài chính 5 năm 2026-2030, Chính phủ đặt mục tiêu thu ngân sách đạt 2.529,4 nghìn tỷ đồng, tăng 5,9% so với ước thực hiện 2025; bội chi 605,8 nghìn tỷ đồng (4,2% GDP). Trong đó, bội chi ngân sách trung ương chiếm 4% GDP và bội chi địa phương 0,2% GDP.

Chi ngân sách khoảng 3.159,1 nghìn tỷ đồng, với nguyên tắc phân bổ rõ ràng: ưu tiên đầu tư phát triển, phục vụ tăng trưởng và các nhiệm vụ chính trị trọng yếu. Chi đầu tư phát triển chiếm 35,5% tổng chi ngân sách, tương đương 1.120,2 nghìn tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương 430.000 tỷ đồng, đầu tư phát triển khác 40.000 tỷ đồng và ngân sách địa phương 650,2 nghìn tỷ đồng.

Ngoài ra, 3% tổng chi ngân sách được dành cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - yếu tố được Chính phủ coi là trụ cột tăng trưởng mới. Các nhiệm vụ quốc phòng, an sinh, giáo dục, y tế và tổ chức Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp cũng được đảm bảo nguồn lực đầy đủ.

Chính phủ xác định phát triển hạ tầng chiến lược, chuyển đổi số, giáo dục và y tế là những lĩnh vực ưu tiên cao, vừa tạo động lực cho tăng trưởng ngắn hạn, vừa củng cố năng lực cạnh tranh dài hạn.

Kế hoạch tài chính 2026-2030: Đột phá đầu tư công, củng cố an ninh tài chính quốc gia

Theo Chính phủ, giai đoạn 2021-2025 đã đạt 12/12 chỉ tiêu tài chính chủ yếu, thu ngân sách 9,6 triệu tỷ đồng (gấp 1,39 lần giai đoạn 2016-2020), chi ngân sách 10,9 triệu tỷ đồng, trong đó chi đầu tư phát triển 3,4 triệu tỷ đồng (chiếm 32-33% tổng chi), cao hơn mục tiêu đề ra.

Bước sang giai đoạn 2026-2030, Chính phủ đặt kế hoạch thu ngân sách 16,1 triệu tỷ đồng, chi ngân sách 20,9 triệu tỷ đồng, trong đó chi đầu tư phát triển 8,51 triệu tỷ đồng (40% tổng chi), gần gấp ba lần giai đoạn trước. Bội chi dự kiến khoảng 5% GDP, nợ công vẫn trong ngưỡng an toàn.

Nguyên tắc phân bổ vốn đầu tư công được xây dựng theo Luật Đầu tư công, Kết luận 123 của Trung ương và Nghị quyết 70 của Quốc hội, ưu tiên dự án trọng điểm quốc gia, đường sắt tốc độ cao, đường sắt kết nối quốc tế, các công trình đột phá về khoa học - công nghệ và hạ tầng số.

Đáng chú ý, Chính phủ đề xuất tổng số dự án sử dụng vốn ngân sách trung ương không vượt 3.000 dự án, nhằm tránh dàn trải và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Báo cáo của Chính phủ cho thấy, tổng mức vay 2021-2025 khoảng 2,5 triệu tỷ đồng, nợ công 35-36% GDP, nợ Chính phủ 33-34% GDP, và nghĩa vụ trả nợ chiếm 19-20% tổng thu ngân sách, đều trong giới hạn Quốc hội cho phép.

Giai đoạn 2026-2030, nợ Chính phủ dự kiến huy động 6,55 triệu tỷ đồng, chủ yếu vay trong nước; trả nợ 3,53 triệu tỷ đồng, trong đó trả trực tiếp 3,29 triệu tỷ đồng. Dự kiến cuối năm 2030, nợ công khoảng 41–42% GDP, nợ Chính phủ 38-39%, nợ quốc gia 42%, vẫn an toàn theo các tiêu chí quốc tế.

Tuy nhiên, Chính phủ thừa nhận rủi ro thị trường trong nước, chi phí vay và thanh khoản có thể gia tăng, đòi hỏi các giải pháp quản lý nợ linh hoạt và chủ động hơn, tránh áp lực trả nợ dồn vào các năm sau.

Cần dự toán sát thực tế, đẩy mạnh giải ngân, siết kỷ luật ngân sách

Thay mặt cơ quan thẩm tra, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Quốc hội đánh giá cao kết quả tích cực trong điều hành ngân sách 2025, song chỉ rõ một số hạn chế cần sớm khắc phục.

Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội

Theo Ủy ban, thu ngân sách vượt 21,5% dự toán là tín hiệu tích cực, nhưng phản ánh dự toán xây dựng chưa sát thực tế. Tỷ trọng thu từ đất tăng mạnh 83,9%, trong khi thu từ sản xuất kinh doanh chỉ chiếm 21,5% tổng thu nội địa, cho thấy cơ cấu thu chưa bền vững.

Về chi, tiến độ giải ngân đầu tư công 9 tháng mới đạt 50% kế hoạch, vốn ODA giải ngân thấp, và kinh phí chưa phân bổ còn 45.300 tỷ đồng. Ủy ban đề nghị siết chặt kỷ luật tài chính, đẩy mạnh thanh tra, thu hồi nợ thuế, và nếu không phân bổ kịp, nên hủy dự toán, giảm bội chi.

Đặc biệt, cần ban hành nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ ngân sách mới, phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp và yêu cầu cải cách bộ máy hành chính.

Ủy ban cho rằng, việc Chính phủ dự kiến tăng thu, chi và bội chi trong giai đoạn 2026-2030 là cần thiết để đạt mục tiêu tăng trưởng cao, song cũng cảnh báo áp lực lớn lên ngân sách và nợ công.

Cụ thể, bội chi tăng gấp ba lần về số tuyệt đối, nghĩa vụ trả nợ có thể vượt 25% tổng thu ngân sách, và vay của Chính phủ gấp 3,4 lần giai đoạn trước, đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ và có biện pháp dự phòng rủi ro.

Ủy ban kiến nghị Chính phủ rà soát lại mô hình tăng trưởng, tránh phụ thuộc vào vốn đầu tư, chuyển trọng tâm sang năng suất, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Đồng thời, tăng cường huy động đầu tư tư nhân và PPP, giảm áp lực lên đầu tư công.

Bên cạnh đó, cần đưa chỉ tiêu huy động ngân sách trên GDP lên mức cao hơn, phấn đấu giảm nợ đọng thuế xuống dưới 5% tổng thu, không vay để chi thường xuyên, và kiểm soát nghĩa vụ trả nợ trực tiếp không vượt 25% tổng thu ngân sách.

Quốc Tuấn