Đột phá hạ tầng - đòn bẩy quan trọng tạo đà tăng trưởng hai con số

Nhà ga Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Ảnh: Sỹ Tuyên/TTXVN

Trong bối cảnh kinh tế thế giới và khu vực còn nhiều biến động, góp phần cho mục tiêu tăng trưởng trên 8%, đóng góp của lĩnh vực xây dựng và đầu tư hạ tầng là điểm sáng nổi bật. Hàng loạt công trình, dự án hạ tầng giao thông, logistics, đô thị, năng lượng, hạ tầng số được đồng loạt khởi công, khánh thành trong năm đã tạo xung lực mạnh mẽ, trực tiếp mở rộng không gian phát triển, khơi thông nguồn lực và tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu tăng trưởng hai con số từ năm 2026 và giai đoạn tiếp theo.

Năm cao điểm của đầu tư phát triển hạ tầng

Theo Bộ Xây dựng, trong năm 2025, Trung ương và địa phương đã tổ chức khởi công, khánh thành 564 công trình, dự án với tổng mức đầu tư trên 5,14 triệu tỷ đồng. Trong số đó, nguồn vốn tư nhân đạt khoảng 3,84 triệu tỷ đồng, chiếm gần 75%; vốn nhà nước khoảng 1,3 triệu tỷ đồng, chiếm 25%. Điều này cho thấy sự dịch chuyển mạnh trong huy động nguồn lực xã hội cho phát triển hạ tầng.

Đáng chú ý, các đợt cao điểm khởi công, khánh thành gắn với những sự kiện chính trị quan trọng đã tạo khí thế thi đua sôi nổi trên phạm vi cả nước. Riêng ngày 19/12/2025, đã có 234 dự án, công trình được khởi công, khánh thành và thông xe kỹ thuật với tổng mức đầu tư hơn 3,4 triệu tỷ đồng. Dịp 19/8/2025 là 250 công trình, dự án với tổng mức đầu tư khoảng 1,28 triệu tỷ đồng. Dịp 19/4/2025 là 80 công trình, dự án với tổng mức đầu tư khoảng 450 nghìn tỷ đồng. Các công trình trải rộng trên nhiều lĩnh vực, từ giao thông, khu công nghiệp, logistics, đô thị, nhà ở xã hội cho đến trường học, bệnh viện, năng lượng, góp phần tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng đối với phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, với nhiều dự án vượt tiến độ, các phong trào thi đua được triển khai sâu rộng, qua đó tạo chuyển biến rõ nét về diện mạo hạ tầng quốc gia, đóng vai trò nền tảng cho tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn phát triển mới.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, năm 2025 ghi dấu ấn đặc biệt trong phát triển mạng lưới hạ tầng quy mô lớn. Đến hết năm, cả nước hoàn thành 3.345 km tuyến chính đường bộ cao tốc, 458 km nút giao và đường dẫn, nâng tổng chiều dài đường cao tốc lên khoảng 3.803 km - vượt 803 km so với mục tiêu Quốc hội, Chính phủ giao. Đặc biệt, việc thông xe toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam từ Cao Bằng đến Cà Mau đã hoàn thiện trục giao thông huyết mạch xuyên suốt đất nước.

Nếu nhìn lại giai đoạn trước, trong suốt gần 20 năm, Việt Nam chỉ có khoảng hơn 1.000 km đường cao tốc. Trong khi đó giai đoạn 2021-2025 đã hoàn thành và đưa vào khai thác khoảng 2.025 km. Riêng năm 2025, khối lượng hoàn thành lên tới 1.491 km cao tốc.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhìn nhận, kết quả này phản ánh “bước tiến vượt bậc trong tư duy phát triển, tổ chức thực hiện và hiệu quả điều hành”, trong đó vai trò kiến tạo của Nhà nước được thể hiện rõ nét thông qua việc hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn và huy động tổng lực các nguồn lực cho hạ tầng. Theo Bộ trưởng, hạ tầng không chỉ phục vụ đi lại, vận chuyển, mà đang trực tiếp mở rộng không gian phát triển, hình thành các hành lang kinh tế mới và tạo nền tảng cho tăng trưởng cao trong dài hạn.

Cùng với đường bộ, các lĩnh vực hàng không, hàng hải, đường sắt cũng có bước chuyển đáng kể. Việc đưa vào khai thác Nhà ga T3 Tân Sơn Nhất, mở rộng Nhà ga T2 Nội Bài, cùng với những hạng mục đầu tiên của Cảng Hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 đã nâng tổng công suất các cảng hàng không cả nước từ 92,4 triệu hành khách/năm (2020) lên khoảng 155 - 180 triệu hành khách/năm vào năm 2025. Ở lĩnh vực hàng hải, năng lực hệ thống cảng biển đạt khoảng 900 triệu tấn/năm, tăng gần 1,3 lần so với năm 2020.

Ở lĩnh vực hàng hải, năng lực hệ thống cảng biển đạt khoảng 900 triệu tấn/năm, tăng gần 1,3 lần so với năm 2020, cùng với việc khởi công các cảng chiến lược như Hòn Khoai, Bãi Gốc đã góp phần củng cố vai trò của Việt Nam trong chuỗi logistics khu vực. Các dự án đường sắt quan trọng cũng được tháo gỡ vướng mắc và khởi công, tạo tiền đề cho bước phát triển mới của vận tải khối lượng lớn, hiệu quả và bền vững.

Xung lực mới cho tăng trưởng

Nút giao trên cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn. Phát triển hạ tầng giao thông thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ảnh: Hồng Nhung/TTXVN

Từ thực tiễn năm 2025, có thể thấy hạ tầng đã tác động rõ nét tới tăng trưởng. Ngành xây dựng đạt mức tăng trưởng trên 9%, đóng góp khoảng 1,96 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP cả nước. Quan trọng hơn, tác động lan tỏa của hạ tầng còn thể hiện ở việc kích hoạt đầu tư tư nhân, thúc đẩy phát triển công nghiệp, dịch vụ, du lịch và đô thị hóa.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu “hạ tầng phải đi trước một bước”, coi đây là điều kiện tiên quyết để khơi thông nguồn lực, giảm chi phí cho doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư chiến lược. Thực tiễn năm 2025 cho thấy, hạ tầng không chỉ giải quyết bài toán trước mắt mà còn tái cấu trúc không gian kinh tế theo hướng liên kết vùng, liên ngành chặt chẽ hơn.

Theo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, mục tiêu tăng trưởng từ 10% trở lên trong năm 2026 và duy trì tốc độ tăng trưởng cao trong giai đoạn 2026-2030 là nhiệm vụ rất nặng nề, song không phải không có cơ sở. Theo Thủ tướng, nền tảng hạ tầng đã được tạo lập trong năm 2025 chính là một trong những điều kiện quan trọng nhất để mở rộng tổng cầu, kích hoạt đầu tư tư nhân, thúc đẩy tiêu dùng và xuất khẩu. Tuy nhiên, Thủ tướng cũng lưu ý, tăng trưởng hai con số chỉ bền vững khi gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, điều quan trọng nhất của đột phá hạ tầng năm 2025 không chỉ nằm ở số lượng dự án, mà còn ở thông điệp chính sách mà Nhà nước gửi tới thị trường. Luật sư Bùi Văn Thành (Văn phòng Luật sư Mặt Trời Mới) phân tích, so với các ưu đãi thuế hay hỗ trợ tài chính - vốn có thể thay đổi trong ngắn hạn - thì hạ tầng phản ánh rõ nhất mức độ cam kết dài hạn và năng lực thực thi của Nhà nước. Khi một tuyến cao tốc, một cảng biển hay một sân bay được hoàn thành đúng tiến độ, đó là bằng chứng cụ thể cho thấy rủi ro chính sách và rủi ro thực thi đã được giảm thiểu đáng kể.

Theo ông Bùi Văn Thành, trong bối cảnh cạnh tranh thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, đặc biệt là dòng vốn FDI thế hệ mới, hạ tầng chính là yếu tố “lọc” dự án. Chỉ những địa bàn có kết nối giao thông - logistics đồng bộ, ổn định mới có thể thu hút các dự án quy mô lớn, chuỗi cung ứng dài, yêu cầu cao về thời gian giao hàng và độ tin cậy. Điều này giúp Việt Nam từng bước thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa chủ yếu vào lợi thế chi phí thấp, chuyển sang thu hút dòng vốn có chất lượng cao hơn.

Các nhà quản lý và chuyên gia đều cho rằng giai đoạn tới đặt ra yêu cầu cao hơn đối với phát triển hạ tầng. TS. Lê Quang Minh (Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, việc khánh thành, khởi công đồng loạt các công trình tạo ra tác động kinh tế thực chất. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả, cần đồng bộ nhiều giải pháp.

Trước hết, thể chế và cơ chế vận hành phải minh bạch, chuyên nghiệp, đặc biệt với các dự án PPP (Hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư), nhằm thu hút vốn tư nhân và quốc tế. Song song đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao - từ kỹ sư xây dựng, công nhân kỹ thuật đến chuyên gia logistics để vận hành hệ thống hạ tầng hiện đại.

Ngoài ra, các công trình hạ tầng chỉ thực sự phát huy giá trị khi gắn với hệ sinh thái dịch vụ đồng bộ: logistics, thương mại, dịch vụ đô thị, du lịch. Đây là yếu tố tạo cộng hưởng phát triển kinh tế – xã hội, giúp doanh nghiệp khai thác tối đa tiềm năng thị trường.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, khi quy mô đầu tư ngày càng lớn, bài toán không chỉ là xây dựng nhanh, nhiều mà phải chuyển mạnh sang quản lý, khai thác hiệu quả, bảo đảm đồng bộ giữa hạ tầng giao thông, logistics, đô thị, công nghiệp và hạ tầng số. Do vậy, nếu hạ tầng không gắn chặt với quy hoạch phát triển ngành, vùng và đô thị, nguy cơ lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả đầu tư là hiện hữu.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh tới một số giải pháp trọng tâm trong năm 2026 và giai đoạn tới như tiếp tục hoàn thiện thể chế, tháo gỡ các điểm nghẽn về đầu tư, đất đai, quy hoạch; ưu tiên nguồn lực cho các dự án hạ tầng có tính lan tỏa cao; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với kiểm tra, giám sát; phát huy vai trò của khu vực tư nhân và hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng. Cùng với đó là thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, coi đây là động lực tăng trưởng mới trong bối cảnh dư địa tăng trưởng truyền thống dần thu hẹp.

Hoàng Tùng (TTXVN)