Vì sao Giáng sinh là thời điểm căng thẳng nhất đối với dầu diesel?

(Ảnh minh họa)

Sự "hân hoan" mang tính thương mại này gây áp lực lớn lên chuỗi logistics và phơi bày mức độ mong manh của nhiều thị trường diesel vốn đã căng thẳng, đặc biệt là ở châu Âu.

Sau dầu thô, diesel là loại nhiên liệu quan trọng nhất về mặt kinh tế trong toàn bộ hệ thống năng lượng, và Giáng sinh là thời điểm thực tế đó bộc lộ rõ nhất. Tại Mỹ, nhu cầu nhiên liệu chưng cất thường tăng dần vào tháng 12 không phải chủ yếu do sưởi ấm, mà vì cường độ vận tải đạt đỉnh đúng lúc tồn kho đang bị rút xuống theo chu kỳ mùa vụ.

Dữ liệu hàng tuần gần đây cho thấy nguồn cung diesel tại Mỹ duy trì quanh mức gần 4 triệu thùng/ngày, nằm ở vùng cao của giai đoạn hậu đại dịch, theo báo cáo tình trạng dầu mỏ hàng tuần của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA). Tồn kho thương mại diesel dao động trong khoảng 110-115 triệu thùng khi bước vào cuối tháng 12, thấp hơn đáng kể so với mức trung bình lịch sử đầu mùa đông, dựa trên dữ liệu tồn kho của EIA. Điều này đồng nghĩa với biên an toàn rất mỏng khi khối lượng logistics tăng mạnh trong những tuần cuối năm.

Tình thế của châu Âu còn căng thẳng hơn

Kể từ khi mất nguồn cung diesel từ Nga, khu vực này đã trở nên phụ thuộc mang tính cấu trúc vào các dòng nhập khẩu đường dài từ Bờ Vịnh Mỹ, Trung Đông và Ấn Độ. Tồn kho gasoil tại Tây Bắc châu Âu liên tục gặp khó khăn trong việc phục hồi về mức an toàn, theo dõi qua hệ thống báo cáo tồn kho Amsterdam-Rotterdam-Antwerp, và nhu cầu vận tải tháng 12 đều đặn bào mòn bất kỳ vùng đệm nào còn lại.

Trên lý thuyết, nguồn cung có vẻ đủ, nhưng trên thực tế, hệ thống rất nhạy cảm với gián đoạn vì các thùng dầu thay thế phải đi xa hơn, đến chậm hơn và cạnh tranh cùng năng lực vận tải biển vốn cũng đang được dùng để vận chuyển hàng hóa.

Giáng sinh trở nên đặc biệt quan trọng vì nhu cầu diesel trong giai đoạn này không phản ứng với giá. Giao hàng bưu kiện, phân phối thực phẩm, logistics chuỗi lạnh và bổ sung hàng hóa bán lẻ đều tăng quy mô cùng lúc.

Không giống xăng - nơi tâm lý tiêu dùng yếu có thể làm nhu cầu chùn lại - tiêu thụ diesel cuối tháng 12 gắn chặt với thông lượng vật lý. Các kiện hàng vẫn phải được vận chuyển ngay cả khi biên lợi nhuận mỏng. Giao hàng trễ nhanh chóng chuyển thành mất doanh thu, hư hỏng hàng hóa, phạt hợp đồng và tổn hại uy tín. Nhu cầu này bị "khóa chặt" bởi lịch trình và hợp đồng, chứ không phải bởi giá.

Điều đó thể hiện rõ trong diễn biến chênh lệch giá (crack spread). Trong một năm bình thường, crack diesel nới rộng vào mùa đông khi nhu cầu logistics và sưởi ấm chồng lên nhau.

Năm 2025, tín hiệu này nhiễu hơn nhiều. Chênh lệch giữa dầu diesel và giá dầu thô ở châu Âu giảm nhẹ vào tháng 11 trong bối cảnh thời tiết ôn hòa và hoạt động công nghiệp yếu, một xu hướng được ghi nhận trong việc theo dõi giá chênh lệch giữa dầu diesel ICE và ULSD, tuy nhiên, giá dầu thô giao ngay vẫn ổn định ở một số thị trường khu vực, theo đánh giá thị trường nhiên liệu chưng cất châu Âu. Sự khác biệt giữa chênh lệch trên giấy tờ và giá thực tế chính là loại bóp méo mà mùa Giáng sinh khuếch đại, bởi vì nhu cầu logistics tức thời lấn át các yếu tố vĩ mô.

Mỗi tháng 12, các nhà vận hành đều mong muốn có sự linh hoạt, nhưng áp lực logistics mùa lễ buộc họ phải duy trì công suất cao, đặc biệt tại các cấu hình ưu tiên sản xuất nhiên liệu chưng cất. Các nhà máy lọc dầu tại Bờ Vịnh Mỹ thường vận hành trên 90% công suất đến cuối quý IV, theo dữ liệu công suất lọc dầu của EIA, ưu tiên tối đa hóa sản lượng diesel ngay cả khi biên lợi nhuận xăng suy giảm. Sự tối ưu này làm giảm phần "dư địa" của hệ thống. Khi có sự cố - do thời tiết, hỏng hóc thiết bị hay tắc nghẽn đường ống - khả năng điều chỉnh hoặc rút tồn kho trở nên rất hạn chế.

Trên thực tế, xuất khẩu còn làm gia tăng rủi ro?

Mỹ đã trở thành nhà cung cấp diesel biên cho châu Âu, với xuất khẩu nhiên liệu chưng cất thường xuyên ở mức 1,1-1,3 triệu thùng/ngày, theo dữ liệu dòng chảy xuất khẩu của EIA. Những thùng dầu này không dừng lại vì Giáng sinh. Bất kỳ gián đoạn nào trong chuỗi xuất khẩu trong giai đoạn này - từ sương mù ở Kênh tàu Houston, bão trên Đại Tây Dương đến ùn tắc tại các cảng Tây Bắc châu Âu - đều xảy ra khi người mua châu Âu có ít lựa chọn nhất và tồn kho đã bị rút xuống.

Đây là lúc câu nói "ông già Noel chạy bằng diesel" trở nên hoàn toàn thực tế.

Nền kinh tế mùa lễ phụ thuộc nặng nề vào độ tin cậy của nhiên liệu chưng cất. Diesel hiện diện ở mọi khâu: vận tải đường dài, phân phối khu vực, giao hàng chặng cuối, làm lạnh, điện dự phòng, thiết bị cảng và vận hành kho bãi. Đây là loại nhiên liệu "gãy sau cùng" nhưng gây thiệt hại nhanh nhất khi xảy ra sự cố.

Đồng thời, Giáng sinh cũng phơi bày một "điểm mù" trong quá trình chuyển dịch năng lượng. Điện hóa đã tiến triển ở giao hàng đô thị và đội xe cự ly ngắn, nhưng logistics cao điểm mùa lễ vẫn phải dựa vào diesel. Thời tiết lạnh làm giảm tầm hoạt động của pin, hạ tầng sạc bị quá tải, và giới hạn tải trọng trở nên quan trọng khi khối lượng tăng vọt - những vấn đề đã được Bộ Năng lượng Mỹ ghi nhận trong các nghiên cứu về hiệu suất xe điện trong điều kiện lạnh. Ngay cả các đội xe có xe điện cũng thường bổ sung diesel trong giai đoạn cao điểm lễ hội. Trên thực tế, hệ thống quay lại phụ thuộc vào dầu khí đúng lúc nó chịu áp lực lớn nhất.

Từ góc độ thị trường, diesel thường phát tín hiệu căng thẳng sớm hơn dầu thô. Giá Brent dưới 60 USD/thùng không có nghĩa là hệ thống năng lượng đang dư cung. Như báo cáo thị trường dầu tháng 12 của IEA chỉ ra, giá dầu thô yếu có thể song hành với thị trường diesel thắt chặt, premium vật chất biến động mạnh và tình trạng thiếu hụt cục bộ. Giáng sinh khiến sự lệch pha này trở nên khó bỏ qua hơn khi nhu cầu bị dồn nén và tính linh hoạt của hệ thống bị thu hẹp.

Thanh khoản mỏng càng làm vấn đề trầm trọng

Tuần lễ Giáng sinh vốn nổi tiếng với hoạt động giao dịch suy giảm, trong khi thị trường vật chất lại chịu áp lực tối đa - một hiện tượng thường xuyên được nhắc tới trong các phân tích thanh khoản cuối năm của thị trường dầu. Các dấu hiệu căng thẳng xuất hiện trước tiên ở premium địa phương, cước vận tải và chậm trễ giao hàng, chứ không phải ở giá hợp đồng tương lai nổi bật. Đó là lý do các gián đoạn cuối năm thường có cảm giác "đột ngột": cảnh báo đã tồn tại, nhưng nằm ngoài các chỉ báo dễ thấy nhất nên thường bị bỏ qua.

Bước sang năm mới, yếu tố này có lẽ còn quan trọng hơn bình thường. Tồn kho diesel mỏng, phụ thuộc cao vào xuất khẩu và công suất lọc dầu dự phòng hạn chế cho thấy thị trường diesel có thể vẫn mong manh ngay cả khi giá dầu thô đi ngang, phù hợp với các dự báo trong Báo cáo Triển vọng Năng lượng Ngắn hạn của EIA.

Mùa lễ không tạo ra sự dễ tổn thương của diesel, nhưng nó đưa thực tế đó ra ánh sáng rõ ràng nhất. Diesel là nơi căng thẳng xuất hiện đầu tiên. Giáng sinh chỉ đơn giản là thu hẹp biên an toàn thêm một chút nữa.

Bình An