Đột phá hơn trong thu hút đầu tư, xã hội hóa hạ tầng hàng không

Hiện chưa thu hút được nhiều thành phần kinh tế tham gia đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng cảng hàng không

Nhiều chuyên gia đánh giá, hệ thống cảng hàng không, sân bay đã đáp ứng được tốc độ tăng trưởng của ngành, góp phần tích cực phát triển kinh tế, xã hội đất nước. Thời gian qua, nhiều công trình đã được đầu tư, nâng cấp và hoàn thành đưa vào khai thác, như: xây mới Cảng Hàng không quốc tế Vân Đồn (theo phương thức đối tác công-tư); nâng cấp, mở rộng các cảng hàng không quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng,… Hiện nay, các đơn vị liên quan đang tập trung đẩy nhanh tiến độ xây dựng Cảng Hàng không quốc tế Long Thành (giai đoạn 1), Cảng hàng không Quảng Trị, Bình Thuận; khẩn trương triển khai xây dựng các Cảng Hàng không quốc tế Gia Bình, Phú Quốc phục vụ Hội nghị APEC 2027…

Bên cạnh đó, trong hơn 5 năm qua, có thêm 5 hãng hàng không Việt Nam mới gia nhập thị trường, nâng tổng số hãng hàng không Việt Nam lên 13 hãng. Đội tàu bay thương mại cũng phát triển mạnh, từ 134 chiếc (năm 2015) lên 254 chiếc (năm 2024), với các dòng tàu bay hiện đại như Boeing 787, Airbus A350, A321, Falcon, Gulfstream, Agusta,... Mạng đường bay được mở rộng với 52 đường bay nội địa và 211 đường bay quốc tế.

Tuy nhiên, ông Uông Việt Dũng, Cục trưởng Hàng không Việt Nam thẳng thắn nhìn nhận, ngành hàng không dân dụng Việt Nam vẫn còn một số hạn chế, khiếm khuyết cần khắc phục để chuẩn bị sẵn sàng cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Theo đó, thể chế, chính sách trong lĩnh vực hàng không dân dụng chậm đổi mới, chưa có tính đột phá và không đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội cũng như ngành hàng không. Công tác quy hoạch và đầu tư nâng cấp, phát triển hạ tầng hàng không hiện hữu chưa đồng bộ, việc kết nối với các loại hình vận tải khác còn hạn chế; chưa thu hút được nhiều thành phần kinh tế tham gia đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng cảng hàng không.

Tạo thuận lợi nhất, mở nhất cho các nhà đầu tư

“Dù có thêm một số hãng gia nhập thị trường, song thực tế các hãng phần lớn đều có quy mô nhỏ, tiềm lực tài chính, công nghệ và nhân lực còn hạn chế; dễ bị ảnh hưởng trước những biến động về kinh tế vĩ mô, thiên tai, dịch bệnh. Việt Nam cũng gặp phải sự cạnh tranh rất lớn về điểm đến từ các nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore, Malaysia,... Mối liên kết giữa các đơn vị, doanh nghiệp trong ngành hàng không còn lỏng lẻo, chưa có tính chiến lược lâu dài, tính cộng đồng còn hạn chế,...”, ông Uông Việt Dũng đánh giá.

Trước những khó khăn, thách thức của ngành, thảo luận tại tổ về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) trong chương trình Kỳ họp thứ Mười, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, tăng cường cơ chế thu hút đầu tư, xã hội hóa hạ tầng hàng không là vấn đề hết sức quan trọng để có thêm nguồn lực đầu tư nâng cấp, mở rộng, nâng cấp hạ tầng hàng không; đồng thời đề nghị dự thảo Luật cần bổ sung quy định đột phá để khuyến khích đầu tư tư nhân và mô hình hợp tác công tư, đặc biệt là với các sân bay địa phương, sân bay chuyên dụng. Phải làm sao có những quy định, cơ chế ưu đãi thuế, đất đai và thủ tục phê duyệt nhanh cho nhà đầu tư nước ngoài và trong nước; đồng thời đảm bảo bình đẳng giữa các hãng hàng không trong tiếp cận bay và dịch vụ bay.

Cùng chung nhận định này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, cơ chế để thu hút đầu tư, xã hội hóa hạ tầng hàng không là vấn đề rất lớn hiện nay. Tất cả các cảng hàng không của chúng ta là sử dụng lưỡng dụng, ở các quốc gia cũng như thế, khi cần thiết là chuyển đổi để phục vụ yêu cầu quốc phòng an ninh. Chính vì lưỡng dụng và có mục đích quốc phòng an ninh ở trong nên đất của cảng hàng không là đất quốc phòng an ninh, được quản lý rất chặt theo Luật Đất đai. Nhà đầu tư bên ngoài, mong muốn đầu tư vào đây là rất khó, muốn đầu tư là phải chuyển đổi sang mục đích khác để đầu tư, nhưng không chuyển đổi được.

Do đó, Dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) đưa ra cơ chế có tính đột phá để có thể huy động được nguồn lực xã hội đầu tư vào cảng hàng không và các công trình tại cảng hàng không. Tức là cho phép doanh nghiệp không thuộc khối quốc phòng an ninh có thể đầu tư. Và khi đầu tư vào cảng, kể cả đầu tư xây dựng cảng mới, đầu tư vào công trình tại cảng hiện hữu thì có thể vẫn là đất quốc phòng an ninh nhưng cho phép đầu tư. Không cần phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất quốc phòng an ninh nhưng doanh nghiệp bên ngoài vẫn có thể đầu tư được.

Đánh giá cao việc dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) đã bổ sung nhiều quy định mới, song ông Trịnh Xuân An (ĐBQH tỉnh Đồng Nai) đề nghị cần cách mạng hơn nữa bằng cách tách bạch giữa đầu tư hạ tầng và kinh doanh để có cơ chế mở hơn nữa với những hạng mục đầu tư có thể giao cho tư nhân thực hiện. Dẫn bài học kinh nghiệm về huy động nguồn lực ngoài nhà nước vào đầu tư cho ngành từ Luật Đường sắt, đại biểu Trịnh Xuân An nhấn mạnh cần xóa bỏ sự cách biệt giữa khu vực công và tư, bổ sung cơ chế mở rộng hơn, không chỉ cho hãng hàng không quốc gia mà còn khuyến khích các hãng hàng không tư nhân đầu tư và phát triển mạnh mẽ hơn.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, Bộ Xây dựng xác định trong thời gian tới sẽ tập trung đầu tư phát triển đồng bộ ba lĩnh vực chiến lược hàng không - hàng hải - hạ tầng ngầm, bảo đảm các sân bay mới đạt chuẩn quốc tế, có đầy đủ hạng mục nhà ga, đường băng độc lập và công trình phụ trợ để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cũng khẳng định, thời gian qua, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Bộ Tài chính để sửa đổi các quy định liên quan với ngành hàng không trong Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư hiện hành. Đề xuất sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 201 của Luật Đất đai như tại điểm c khoản 5 Điều 107 của dự thảo Luật cũng đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu trong quá trình nghiên cứu xây dựng nghị quyết tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong triển khai thi hành Luật Đất đai.

“ Luật Hàng không dân dụng Việt Nam và nhiều luật liên quan được sửa đổi, bổ sung đồng thời để tạo thuận lợi nhất, mở nhất cho các nhà đầu tư tham gia”, Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định.

Hương Giang