Dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi): Nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh

Sáng 20/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội họp phiên toàn thể ở Hội trường nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi).

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Ảnh: quochoi.vn

Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi): Nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh vừa bảo đảm tính nhân đạo, khoan hồng, vừa bảo đảm tính răn đe, nghiêm khắc

Tại buổi làm việc, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Bộ trưởng Bộ Công an nêu rõ: bố cục dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) gồm 04 điều: Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (gồm sửa đổi, bổ sung 52 điều, trong đó, 18 điều luật liên quan đến việc thu hẹp hình phạt tử hình; 04 điều luật sửa đổi về nội dung; 02 điều luật sửa đổi để phù hợp với cơ cấu, tổ chức bộ máy mới sau khi không tổ chức Công an cấp huyện và tên gọi của các bộ sau khi thực hiện phương án sáp nhập. Các điều luật khác sửa đổi, điều chỉnh mức hình phạt tiền lên gấp đôi để phù hợp với tình hình kinh tế, xã hội), một số tội danh về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy nâng mức hình phạt tù để bảo đảm tính răn đe; Điều 2. Sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật có liên quan; Điều 3. Hiệu lực thi hành; Điều 4. Điều khoản chuyển tiếp.

Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh để đảm bảo tính răn đe, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân, phù hợp với các quy định pháp luật quốc tế như tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, ma túy.

Đồng thời bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy; sửa đổi, bổ sung một số quy định của 04 Luật: Luật Đặc xá, Luật Thi hành án hình sự, Luật Phòng, chống mua bán người, Luật Công an nhân dân để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về trình tự, thủ tục và tổ chức thi hành án tử hình, đồng bộ với nội dung sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Hình sự, phục vụ yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy; đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về những sửa đổi, bổ sung cụ thể, dự thảo Luật dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành, gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội gián điệp (Điều 110); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); Tội vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Tội tham ô tài sản (Điều 353); Tội nhận hối lộ (Điều 354); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).

Dự kiến bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 10/18 tội danh còn duy trì hình phạt tử hình. Bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội.

Cùng với đó, tăng mức hình phạt tù đối với một số tội: Tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235): Tăng mức hình phạt tù thành từ 2-3 năm tại khoản 1; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 3 năm tại khoản 2; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 5 năm tại khoản 3; Tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236): Tăng mức hình phạt tù thành từ 2-3 năm tại khoản 1; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 3 năm tại khoản 2.

Hạ mức định lượng trong cấu thành Tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235): Hạ mức thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn quốc gia về môi trường từ 5 lần đến dưới 10 lần xuống từ 3-5 lần; hạ mức thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn quốc gia về môi trường từ 3-5 lần xuống từ 2-3 lần tại các khung, khoản trong tội này. Tăng mức hình phạt tiền gấp 2 lần so với quy định hiện hành với các tội thuộc Chương các tội phạm về môi trường.

Đối với tội phạm về sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, an toàn thực phẩm, nâng mức phạt tiền lên gấp 2 lần so với quy định hiện hành đối với Tội sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 192), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (Điều 193), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi (Điều 195), Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317).

Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317): Tăng mức khởi điểm hình phạt tù tại khoản 1 từ 1 năm thành 2 năm.

Về tội phạm ma túy, tăng mức khởi điểm hình phạt của Tội tàng trữ trái phép chất ma túy (Điều 249) tại khoản 1 từ 1 năm thành 3 năm. Tăng mức khởi điểm hình phạt tù Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 255) tại khoản 1 từ 2 năm thành 3 năm.

Bổ sung quy định Ketamine, Fentanyl là loại ma túy cùng với khoản có quy định về Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 trong các điều luật của Chương các tội phạm về ma túy.

Đặc biệt, dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy, theo đó, về cơ sở của việc này, theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, Chỉ thị số 36 ngày 16/8/2019 của Bộ Chính trị về tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp là "có chế tài nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy". Kết luận số 132 ngày 18/3/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 36 cũng đặt ra nhiệm vụ "khẩn trương nghiên cứu áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy".

Về tội phạm tham nhũng: dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) tăng mức hình phạt tiền gấp 2 so với quy định hiện hành đối với các tội danh thuộc Mục 1 (Các tội phạm về tham nhũng) của Chương XXIII (Các tội phạm về chức vụ).

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày Tờ trình dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi). Ảnh: quochoi.vn

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự

Thẩm tra dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự với những lý do nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát các nghị quyết của Đảng ban hành trong thời gian gần đây như Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW… để thể chế hóa ngay trong Bộ luật Hình sự.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát kỹ các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung, trình Quốc hội xem xét, dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 nhằm tránh chồng chéo, mâu thuẫn trong xử lý hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về việc bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 242), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp có 02 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất tán thành việc bổ sung tội danh này vì hiện nay, tình trạng người sử dụng trái phép chất ma túy có xu hướng tăng cao. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật, trong đó có những vụ án đặc biệt nghiêm trọng. Loại ý kiến thứ hai đề nghị không bổ sung tội danh này vì đã từng được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 1999 và được bãi bỏ từ năm 2010 do người sử dụng chất ma túy được pháp luật coi là người bệnh. Việc xử lý người sử dụng ma túy ở Việt Nam chủ yếu bằng biện pháp xử phạt hành chính, kết hợp hỗ trợ điều trị cai nghiện; đồng thời, việc không xử lý hình sự người sử dụng trái phép chất ma túy là phù hợp với chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước, không mâu thuẫn với các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Đa số ý kiến Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với loại ý kiến thứ hai.

Về nâng mức hình phạt tù tại một số tội danh, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành việc nâng mức hình phạt tù đối với một số tội phạm về môi trường, về ma túy và vi phạm quy định về an toàn thực phẩm nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân. Đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo thuyết minh, làm rõ hơn căn cứ để tăng mức hình phạt tù của các tội danh này để tăng tính thuyết phục; đồng thời, rà soát để bảo đảm hình phạt tù tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội tại từng điều luật.

Về nâng mức phạt tiền là hình phạt chính và hình phạt bổ sung tại một số tội danh, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành với dự thảo Luật về nâng mức phạt tiền là hình phạt chính và hình phạt bổ sung lên gấp 02 lần đối với một số tội danh cụ thể của Chương các tội phạm về môi trường, Chương các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng nhằm khắc phục những bất cập trong thực tiễn thi hành BLHS.

Về hiệu lực thi hành (Điều 3), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản nhất trí thời điểm Luật dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 nhằm kịp thời thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, đồng thời, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Nguồn: Tổng hợp

PV