Dự án công viên hai bờ sông Tô Lịch: Kỳ vọng và những vấn đề đặt ra

Kỳ vọng từ một dự án trọng điểm

Sông Tô Lịch có vị trí đặc biệt trong cấu trúc đô thị Hà Nội khi chảy qua các quận trung tâm, tiếp nối nhiều khu dân cư và tuyến giao thông quan trọng. Trải qua thời gian, dòng sông phải chịu sức ép lớn từ quá trình đô thị hóa, tiếp nhận nước thải, gây áp lực lên hệ thống môi trường đô thị. Trong bối cảnh đó, dự án công viên hai bờ sông Tô Lịch được xem là cơ hội để tái định hình không gian ven nước, cũng như cải thiện điều kiện sống cho cư dân xung quanh.

Dự án công viên hai bờ sông Tô Lịch vì thế nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận. Theo dự kiến, công viên có diện tích gần 74ha, trải dài qua 12 phường Ngọc Hà, Nghĩa Đô, Láng, Giảng Võ, Cầu Giấy, Yên Hòa, Thanh Xuân, Đống Đa, Khương Đình, Định Công, Thanh Liệt, Hoàng Liệt. Tổng mức đầu tư dự kiến hơn 4.600 tỷ đồng, thực hiện theo hình thức BT (xây dựng - chuyển giao). Khi hoàn thành, công viên sẽ còn có các hạng mục công trình kiến trúc gồm công trình dịch vụ, công trình điểm nhấn và công trình phụ trợ; đồng thời xây dựng hệ thống cây xanh cùng các trang thiết bị, tiện ích khác. TP Hà Nội đặt kỳ vọng công viên sẽ trở thành trục không gian xanh, không chỉ cải thiện cảnh quan mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống cho cư dân. KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, việc Hà Nội chuẩn bị triển khai dự án công viên dọc sông Tô Lịch là tín hiệu đáng mừng, song cơ quan chức năng cần nghiên cứu thiết kế đô thị hai bên bờ.

Sông Tô Lịch (Hà Nội) nhìn từ trên cao. Ảnh: Phạm Hùng

Về kỳ vọng, nhiều ý kiến cho rằng công viên hai bên bờ sông Tô Lịch cần được thiết kế không chỉ để “đẹp” mà còn để “sống”. Không gian xanh, mặt nước, cây cối và lối tiếp cận nhẹ nhàng, bền vững sẽ giúp người dân tiếp xúc với thiên nhiên ngay trong đô thị chật chội. Nếu dự án thành công, đây không chỉ là một công viên, mà sẽ là mạch xanh liên khu vực, góp phần giảm nhiệt đô thị, cân bằng hệ sinh thái nhỏ và tạo hành lang thoát nhiệt cho TP. Bên cạnh ý nghĩa về môi trường và cảnh quan, dự án còn tiềm năng tạo động lực kinh tế - dịch vụ - du lịch dọc tuyến sông… không gian triển lãm nhỏ, hoạt động văn hóa ngoài trời có thể được tích hợp nếu thiết kế phù hợp. Tuy nhiên, để tránh lạm dụng nội dung thương mại, công năng dịch vụ phải được định vị rõ ràng, ưu tiên chức năng công cộng và không gian mở.

Một điểm đáng chú ý là từ đầu năm 2025, Hà Nội đã tiến hành dẫn nước từ Hồ Tây để bổ cập cho sông Tô Lịch, với mục tiêu cải thiện mực nước, thúc đẩy dòng chảy và hỗ trợ công tác xử lý ô nhiễm. Điều này cho thấy TP không chỉ tính đến phần cảnh quan, mà đã bắt tay vào phần hạ tầng thủy văn - một bước tiền đề cần thiết để dần hiện thực hóa công viên ven sông.

Hướng tới sự đồng bộ và lâu dài

Bất kỳ dự án cảnh quan quy mô nào cũng cần hướng tới sự ổn định và bền vững. Với công viên hai bờ sông Tô Lịch, việc đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, quản lý và khả năng duy trì lâu dài là những tiêu chí cần được đặt lên bàn từ sớm không đợi đến khi công trình cơ bản hoàn thành mới tính.

Một trong những vấn đề nổi lên trong vài tuần gần đây là việc Hà Nội đã bổ cập nguồn nước từ Hồ Tây và Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá vào sông Tô Lịch. Theo ghi nhận gần đây của phóng viên Kinh tế & Đô thị, dòng nước hiện bắt đầu trong hơn, mùi hôi ở nhiều đoạn giảm rõ rệt. Dù vậy, các chuyên gia môi trường cảnh báo rằng nếu việc bổ cập này không tiếp tục theo chu kỳ ổn định, dòng chảy có thể trở lại trạng thái cũ.

Từ sự kiện bổ cập nước, chuyên gia thủy lợi nhận định rằng mấu chốt để công viên vận hành bền lâu nằm ở việc duy trì mực nước ổn định, kiểm soát được nguồn thải, và bảo đảm hệ thống thu gom hoàn chỉnh. Nếu nguồn nước bị gián đoạn, dòng chảy yếu ở một số đoạn, chất lượng nước sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn tới việc cảnh quan ven bờ nhanh xuống cấp. Về mặt quy hoạch - kỹ thuật, nếu công viên được triển khai mà thiếu sự đồng bộ với hệ thống thoát nước, hạ tầng cống, đê kè, chiếu sáng và giao thông ven sông, sẽ dễ xảy ra hiện tượng “cảnh quan đẹp nhưng khó sử dụng”. KTS Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam đã chia sẻ rằng công viên ven sông cần được thiết kế gắn liền với hạ tầng kỹ thuật nền tảng và kết nối giao thông đô thị; nếu không, hiệu quả về lâu dài sẽ khó đạt như kỳ vọng.

Ngoài ra, một yếu tố quyết định là năng lực quản lý sau đầu tư. Đẹp trong thiết kế chưa đủ, việc duy tu hệ thống cây xanh, thảm thực vật, kè bờ, đường dạo, chiếu sáng và vệ sinh đều đòi hỏi nguồn lực ổn định. Nếu không có cơ chế quản lý chuyên nghiệp và minh bạch, công viên dễ rơi vào tình trạng xuống cấp, chi phí bảo trì sẽ tăng cao, ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dân. Nhiều chuyên gia quy hoạch nhấn mạnh rằng, nếu không khéo léo, công viên ven sông Tô Lịch có thể trở thành nơi tập trung quá nhiều công trình dịch vụ, làm mất đi chức năng chính là không gian xanh cho cộng đồng. Vì vậy, đòi hỏi đặt ra là cần có sự tiết chế trong thiết kế, đồng thời khuyến khích sự tham gia giám sát của người dân để giữ gìn giá trị chung. Do đó, để công viên không chỉ là cảnh đẹp một thời mà trở thành tài sản đô thị lâu dài, Hà Nội cần đặt ưu tiên vào các yếu tố: đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, ổn định nguồn nước, quản lý chuyên nghiệp và minh bạch, cũng như truyền thông và tham gia của cộng đồng. Khi những điều này được chăm chút song hành với thiết kế, công viên dọc sông Tô Lịch có thể trở thành hình mẫu quy hoạch bền vững cho Thủ đô.

Lại Tấn