Dự án Nhà máy đạm Hà Bắc: Biết lỗ vẫn làm

Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra (KLTT) việc thực hiện dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc ở tỉnh Bắc Giang (dự án). Thanh tra chỉ ra nhiều vi phạm có dấu hiệu hình sự và kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý theo quy định.

Từ lãi đến… lỗ

Theo KLTT, trước năm 2014 hoạt động doanh nghiệp luôn có lãi. Tuy nhiên, với những vi phạm khi đầu tư dự án cải tạo, mở rộng nhà máy đã làm cho công ty lỗ lũy kế gần 2.900 tỉ đồng. Từ cuối năm 2016, tổng số nợ phải trả và vay ngân hàng của doanh nghiệp đã chiếm 89,7% tổng tài sản và gấp 8,7 lần vốn chủ sở hữu. Công ty mất cân đối dòng tiền, khó khăn về tài chính, nợ quá hạn ngân hàng.

Trong khi đó, việc đầu tư xây dựng dự án tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro tài chính. Trong 25 gói thầu thì đạm Hà Bắc thanh toán xong 100% cho 23 gói trước khi được kiểm toán để quyết toán dự án khi một số giá trị một số gói thầu vẫn chưa thống nhất được giữa các bên và số liệu vênh nhau đến hàng triệu, thậm chí là hàng chục triệu USD.

Thanh tra Chính phủ căn cứ vào báo cáo của đạm Hà Bắc và kết luận: Tổng chi phí thực hiện dự án tạm tính (chưa quyết toán) là hơn 400 triệu USD và hơn 2.000 tỉ đồng (tương đương khoảng 520 triệu USD). Nếu quy đổi theo tỉ giá tại từng thời điểm giải ngân thì tổng chi phí thực hiện dự án tạm tính (chưa quyết toán) là hơn 10.500 tỉ đồng, cao hơn 450 tỉ đồng so với tổng mức đầu tư tại thời điểm phê duyệt dự án.

Một góc của Nhà máy đạm Hà Bắc. Ảnh: LƯƠNG BẰNG

Những dấu hiệu hình sự

KLTT chỉ ra nhiều dấu hiệu vi phạm hình sự trong dự án này. Vi phạm đầu tiên là đã bổ sung liên danh nhà thầu WEC-CECO trái quy định (liên danh nhà thầu WEC-CECO gồm: Công ty Hữu hạn cổ phần Khoa học kỹ thuật Ngũ Hoàn Trung Quốc (WEC) và Công ty cổ phần Thiết kế công nghiệp hóa chất Việt Nam (CECO)).

Cụ thể, nhà thầu WEC-CECO thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng làm căn cứ xác định tổng mức đầu tư (TMĐT)… nhưng đạm Hà Bắc vẫn nghiệm thu và thanh toán cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký.

Khi thẩm định, phê duyệt dự án năm 2008 (lần 1), Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định TMĐT dự án trong khi thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được tổng công ty phê duyệt (gần 400 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở.

Năm 2009, dự án lại được điều chỉnh TMĐT. Đạm Hà Bắc không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập dự án điều chỉnh và được Tổng Công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt lên mức 568 triệu USD (tăng 44,9%). Việc điều chỉnh này là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Trước đó, năm 2008, khi thẩm định TMĐT dự án, tổ thẩm định đã nêu: Dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá urê giảm 8% nhưng đạm Hà Bắc vẫn phớt lờ cảnh báo này. Vi phạm này có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.

Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng TMĐT dự án. Những vi phạm này cần phải được xác minh, điều tra làm rõ.

CHÂN LUẬN