Dự báo tài chính: SME có thể bắt đầu đơn giản thế nào?

Dự báo tài chính vì thế không phải là công việc của các tập đoàn lớn, mà là công cụ sinh tồn của bất kỳ SME nào muốn đi đường dài. Và điều đáng mừng là, để bắt đầu, bạn không cần trở thành chuyên gia tài chính, chỉ cần biết nhìn trước một bước, thay vì luôn chạy theo sau.

Vấn đề của nhiều SME nằm ở chỗ họ quá bận “làm việc trong doanh nghiệp” mà quên “làm việc cho doanh nghiệp”. Họ tập trung bán hàng, tuyển người, giải quyết sự vụ, nhưng hiếm khi dừng lại để nhìn vào bức tranh dòng tiền. Không ít doanh nghiệp rơi vào tình huống trớ trêu: doanh thu tăng nhưng tiền mặt lại thiếu vì không dự đoán được độ trễ thanh toán, chi phí tăng theo mùa hoặc sự biến động giá đầu vào. Dự báo tài chính giúp doanh nghiệp không chỉ nhìn thấy con số hiện tại mà còn hiểu được dòng chảy tiền tệ trong tương lai để chuẩn bị kịp thời.

Dự báo tài chính không phải là việc đoán tương lai, mà là cách chuẩn bị cho tương lai.

Bắt đầu dự báo tài chính không cần bảng tính phức tạp hay phần mềm đắt tiền. Điều quan trọng là tư duy nhìn xa hơn hiện tại. Hãy bắt đầu bằng việc xác định các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến dòng tiền của bạn: doanh thu, chi phí vận hành, chi phí nhân sự, tồn kho và công nợ. Chỉ cần lập một bảng đơn giản thể hiện dòng tiền vào và ra theo tuần hoặc theo tháng, bạn đã có bức tranh sơ khởi để dự đoán tình hình. Khi đã quen, bạn có thể thêm các yếu tố khác như kế hoạch mở rộng, khuyến mãi hoặc đầu tư mới để dự báo chính xác hơn.

Một trong những sai lầm phổ biến là dự báo dựa trên cảm tính thay vì dữ liệu. Nhiều chủ doanh nghiệp tự tin nói “tháng sau chắc bán được hơn”, “quý tới chắc đỡ hơn”, nhưng không có cơ sở cụ thể. Dữ liệu của những tháng trước là điểm xuất phát đáng tin cậy nhất. Hãy nhìn lại xu hướng bán hàng, mùa cao điểm và thấp điểm, tỷ lệ chi phí cố định và biến động, từ đó ước lượng hợp lý. Dự báo tài chính không cần đúng tuyệt đối, mà cần đủ thực tế để giúp bạn ra quyết định sớm như biết khi nào cần siết chi, khi nào nên đầu tư mạnh hơn.

Khi dự báo, đừng quên một nguyên tắc quan trọng: luôn chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Mọi kế hoạch nên có vùng đệm an toàn để nếu doanh thu giảm hoặc chi phí tăng bất ngờ, doanh nghiệp vẫn có thể xoay xở. Một quỹ dự phòng tương đương 2 đến 3 tháng chi phí hoạt động sẽ là tấm khiên giúp SME vượt qua biến động. Ngoài ra, việc thường xuyên so sánh giữa dự báo và thực tế sau mỗi kỳ cũng rất quan trọng. Đây là cách để bạn điều chỉnh mô hình, nâng cao độ chính xác theo thời gian, và dần hình thành năng lực quản trị tài chính chuyên nghiệp hơn.

Công nghệ hiện nay cũng mang lại lợi thế lớn cho SME. Các phần mềm quản lý tài chính hoặc thậm chí file Excel nâng cao đã đủ để theo dõi, cập nhật và dự báo tự động. Quan trọng là phải có người chịu trách nhiệm duy trì và phân tích dữ liệu, thay vì để nó “chết” trên máy tính. Việc dự báo tài chính nên trở thành một phần của văn hóa quản trị, được cập nhật định kỳ, thảo luận trong các cuộc họp chiến lược và dùng làm căn cứ ra quyết định.

Dự báo tài chính không phải là việc đoán tương lai, mà là cách chuẩn bị cho tương lai. SME không thể tránh được biến động, nhưng hoàn toàn có thể giảm rủi ro bằng cách chủ động kiểm soát những gì có thể đo lường. Khi bạn biết trước những tháng sắp tới sẽ cần bao nhiêu tiền mặt, khi nào nên đầu tư, khi nào nên tiết chế, bạn không chỉ quản lý tài chính, mà đang quản trị tương lai doanh nghiệp mình. Và đôi khi, chính sự chủ động đơn giản ấy lại là ranh giới giữa sống sót và phát triển.

ThS. Trần Gia Thông