Dự thảo Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa có điểm gì mới

Nguồn internet

Lỗ hổng pháp lý trong quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa được Quốc hội thông qua vào năm 2007 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2008. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng điều chỉnh hoạt động quản lý chất lượng sản phẩm từ sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu đến lưu thông trên thị trường. Tuy nhiên, sau gần hai thập kỷ thực hiện, Luật này đã bộc lộ nhiều bất cập trong bối cảnh kinh tế số, thương mại điện tử và hội nhập quốc tế.

Một trong những hạn chế lớn nhất là sự chồng chéo trong quản lý sản phẩm nhóm 2 - những sản phẩm có nguy cơ gây mất an toàn. Hiện nay, chưa có quy định thống nhất giữa các bộ, ngành trong việc phân loại, dẫn đến tình trạng mỗi bộ có cách hiểu và phương pháp quản lý riêng. Điều này không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp mà còn làm giảm hiệu quả kiểm soát chất lượng.

Bên cạnh đó, hoạt động kiểm tra chất lượng sản phẩm cũng đang gặp nhiều vướng mắc. Việc một sản phẩm phải chịu sự kiểm tra của nhiều cơ quan khác nhau làm kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí cho doanh nghiệp. Đặc biệt, việc triển khai kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu vẫn chưa đồng bộ trên Cơ chế một cửa quốc gia, gây ảnh hưởng đến tiến độ kinh doanh và làm giảm tính cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Một vấn đề đáng chú ý khác là thiếu hụt cơ chế quản lý chất lượng hàng hóa trong thương mại điện tử. Khi xu hướng mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến, việc kiểm soát chất lượng hàng hóa trên các nền tảng số trở nên khó khăn. Hiện nay, các quy định hiện hành chưa bao quát được lĩnh vực này, tạo ra kẽ hở cho hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan trên thị trường.

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ vào quản lý chất lượng sản phẩm trở thành một xu hướng tất yếu. Dự thảo sửa đổi Luật đề xuất bổ sung các quy định về mã số, mã vạch, blockchain, AI và các công nghệ tiên tiến để hỗ trợ truy xuất nguồn gốc sản phẩm, nâng cao tính minh bạch trong quản lý.

Mã số, mã vạch không chỉ giúp cơ quan quản lý giám sát tốt hơn mà còn hỗ trợ doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc, phòng ngừa gian lận xuất xứ. Việc tích hợp công nghệ này vào hệ thống quản lý giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm từ khâu sản xuất đến lưu thông. Các nước tiên tiến như Mỹ, EU, Nhật Bản đã áp dụng rộng rãi công nghệ truy xuất nguồn gốc, tạo lợi thế lớn trong thương mại quốc tế.

Ngoài ra, một điểm quan trọng khác được đề cập trong Dự thảo Luật là phát triển Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI). Đây là nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng sản phẩm và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các thị trường khó tính như EU, Mỹ. Hạ tầng này bao gồm các phòng thí nghiệm, trung tâm kiểm định đạt chuẩn quốc tế, giúp Việt Nam có thể tự chủ trong việc đánh giá chất lượng sản phẩm, thay vì phụ thuộc vào các tổ chức nước ngoài.

Thích ứng với các cam kết quốc tế: Yêu cầu cấp thiết

Việt Nam hiện là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP. Những hiệp định này đặt ra tiêu chuẩn rất cao về kiểm soát chất lượng sản phẩm, đòi hỏi Việt Nam phải nhanh chóng điều chỉnh hệ thống luật pháp để đảm bảo sự tương thích.

Một trong những nội dung quan trọng trong Dự thảo Luật là việc thừa nhận kết quả đánh giá chất lượng của các tổ chức quốc tế. Hiện nay, nhiều sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam phải trải qua kiểm định lại khi vào thị trường nước ngoài do chưa có cơ chế công nhận lẫn nhau. Điều này không chỉ tốn kém thời gian mà còn làm tăng chi phí xuất khẩu. Dự thảo Luật sửa đổi sẽ giúp Việt Nam có thể thừa nhận kết quả đánh giá chất lượng của các tổ chức uy tín trên thế giới, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một điểm đáng chú ý khác là việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Các nước phát triển hiện nay chủ yếu áp dụng mô hình hậu kiểm, trong đó doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm và cơ quan quản lý chỉ kiểm tra ngẫu nhiên hoặc khi có dấu hiệu vi phạm. Mô hình này giúp giảm gánh nặng thủ tục hành chính, đồng thời nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Việc sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa không chỉ mang lại lợi ích cho cơ quan quản lý mà còn giúp doanh nghiệp có môi trường kinh doanh thuận lợi hơn. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn khi xuất khẩu do phải tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường quốc tế. Nếu Luật sửa đổi được thông qua, doanh nghiệp sẽ có một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, giúp giảm thiểu rủi ro và chi phí tuân thủ.

Ngoài ra, một trong những điểm mới của Dự thảo là mở rộng phạm vi xét tặng Giải thưởng Chất lượng Quốc gia. Hiện nay, giải thưởng này chỉ tập trung vào doanh nghiệp, trong khi nhiều cá nhân, tổ chức có đóng góp quan trọng cho ngành chất lượng sản phẩm nhưng chưa được công nhận. Việc mở rộng đối tượng sẽ khuyến khích nhiều sáng kiến, cải tiến trong lĩnh vực này, góp phần nâng cao vị thế của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng đề xuất nâng cao vai trò của kiểm soát viên chất lượng. Hiện nay, lực lượng này còn rất mỏng, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Việc bổ sung quy định về đào tạo, cấp chứng chỉ và mở rộng quyền hạn sẽ giúp kiểm soát viên chất lượng hoạt động hiệu quả hơn, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa không chỉ nhằm khắc phục những bất cập hiện tại mà còn hướng đến mục tiêu lâu dài là tạo nền tảng cho nền kinh tế số, hội nhập quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Việc ứng dụng công nghệ, cải tiến phương thức quản lý, thừa nhận kết quả đánh giá chất lượng quốc tế và thúc đẩy thương mại điện tử là những bước đi cần thiết để Việt Nam thích nghi với xu hướng toàn cầu. Với sự thay đổi mạnh mẽ này, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa hứa hẹn sẽ trở thành công cụ đắc lực giúp nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao vị thế của hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Trần Hương