Dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ
Theo GS.TS Nguyễn Thị Lan, dự thảo Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ, nhất quán và có tính kế thừa.

GS.TS Nguyễn Thị Lan – Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đại biểu đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội phát biểu thảo luận tại tổ 1 - chiều 22/10.
Góp ý dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) tại phiên thảo luận tại tổ (chiều 22/10), GS.TS Nguyễn Thị Lan – Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội ghi nhận, dự thảo đã tiếp thu nhiều ý kiến từ thực tiễn quản trị đại học trong giai đoạn 2018–2024. Qua đó, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới mô hình quản trị, nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục đại học.
4 điểm đổi mới nổi bật
Đại biểu đánh giá cao những điểm đổi mới nổi bật của dự thảo: Thứ nhất, thể chế hóa tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị (Nghị quyết 71). Theo đó, dự thảo cụ thể hóa chủ trương tăng cường vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng, bỏ Hội đồng trường công lập (trừ trường có thỏa thuận quốc tế) và hướng tới mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở - bước đột phá quan trọng giúp tập trung thống nhất và nâng cao hiệu lực lãnh đạo.
Thứ hai, làm rõ nguyên tắc quản trị đại học hiện đại. Dự thảo phân định rõ vai trò giữa Đảng lãnh đạo – Nhà nước quản lý – Cơ sở giáo dục tự chủ, tạo khuôn khổ pháp lý minh bạch, tinh gọn và hiệu quả hơn.
Thứ ba, tăng cường tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình. Quy định mới nhấn mạnh tự chủ học thuật, tổ chức, tài chính đi đôi với kỷ cương và minh bạch, góp phần nâng cao chất lượng và uy tín của hệ thống đại học.
Thứ tư, đổi mới cơ chế bổ nhiệm và trách nhiệm người đứng đầu: Hiệu trưởng, Giám đốc được xác định là người chịu trách nhiệm toàn diện, đại diện pháp luật duy nhất, phù hợp yêu cầu quản trị tập trung và kiểm soát quyền lực.

Hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
6 điểm cần bổ sung để hoàn thiện dự thảo luật
Để dự thảo luật được hoàn thiện hơn, GS.TS Nguyễn Thị Lan kiến nghị: Thứ nhất, bổ sung quy định rõ ràng hơn về mô hình “Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học công lập” theo tinh thần Nghị quyết 71 để tạo bước đột phá quan trọng giúp tập trung thống nhất và nâng cao hiệu lực lãnh đạo, Bí thư - Hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm toàn diện trước Đảng, Nhà nước và pháp luật. Việc quy định rõ ràng bằng văn bản luật sẽ giúp thống nhất nhận thức và đảm bảo tính khả thi khi triển khai.
Ngoài ra, cần cụ thể hóa cơ chế kiểm tra, giám sát, và trách nhiệm giải trình của người đứng đầu. Song song với việc tập trung quyền lực, cần có cơ chế giám sát nội bộ và kiểm toán độc lập để đảm bảo công khai, minh bạch, tránh rủi ro lạm quyền hoặc buông lỏng trách nhiệm.
Cùng với đó, làm rõ lộ trình chuyển tiếp đối với các cơ sở giáo dục công lập đang hoạt động theo mô hình Hội đồng trường hiện hành. Cần hướng dẫn cụ thể để các trường chuyển đổi mô hình tổ chức, nhân sự, tài chính một cách hợp lý, không gây gián đoạn hoạt động và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
Thứ hai, đề nghị Ban soạn thảo xem xét nội dung quy định về Đại học Vùng tại Điều 11 và Điều 12 của Dự thảo. Theo nguyên tắc lập pháp, luật cần có tính phổ quát, ổn định lâu dài và áp dụng chung cho toàn hệ thống, do đó không nên quy định riêng cho một mô hình cụ thể như “Đại học Vùng”, nhất là khi hiện nay cả nước chỉ có ba đơn vị hoạt động theo mô hình này.
Việc nêu cụ thể trong luật có thể làm giảm tính khái quát và linh hoạt của văn bản pháp lý khi tổ chức thực hiện sau này. Đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc chuyển nội dung về “Đại học Vùng” sang văn bản dưới luật (như nghị định hoặc thông tư hướng dẫn) để bảo đảm tính linh hoạt, phù hợp với lộ trình sắp xếp hệ thống giáo dục đại học, đồng thời giữ cho Luật có phạm vi điều chỉnh rộng và ổn định hơn.

Giờ học thực hành của sinh viên Trường ĐH Giao thông vận tải.
Thứ ba, để bảo đảm sự thống nhất và đồng bộ với Luật số 93/2025/QH15 về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (có hiệu lực từ ngày 1/10/2025), đề nghị ban soạn thảo xem xét, bổ sung một số điểm:
Một là, Điều 15 (Cơ cấu tổ chức của cơ sở giáo dục đại học): Đề nghị bổ sung cụm “các doanh nghiệp khoa học và công nghệ” tại điểm h khoản 1, vì Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025 quy định rõ loại hình doanh nghiệp này. Việc bổ sung sẽ tạo cơ sở pháp lý để các trường đại học thành lập hoặc tham gia doanh nghiệp Khoa học và công nghệ, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nhà trường.
Hai là, Điều 27 (Hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo). Hiện nội dung chưa thể hiện đầy đủ hợp tác trong nước và quốc tế về KH&CN. Đề nghị bổ sung thêm điểm mới: “Hợp tác trong nước và quốc tế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đăng ký, bảo hộ và khai thác tài sản trí tuệ”. Bổ sung này giúp luật phản ánh đúng thực tiễn hợp tác, chuyển giao công nghệ và hội nhập quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học.
Ba là, về Điều 28 (Phát triển tiềm lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo): Đề nghị bổ sung cụm “mô hình khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo” tại điểm đ khoản 2, nhằm mở rộng phạm vi đầu tư hạ tầng, bao gồm nhà lưới, nhà kính, xưởng thực nghiệm, trung tâm đổi mới sáng tạo, mô hình ứng dụng công nghệ cao... Quy định này sẽ giúp các cơ sở giáo dục đại học có cơ sở pháp lý để đầu tư và triển khai hiệu quả hoạt động nghiên cứu, chuyển giao và thương mại hóa sản phẩm khoa học và công nghệ.
Thứ tư, quy định thành phần Hội đồng khoa học và đào tạo có cả “doanh nghiệp, nhà tuyển dụng, cựu sinh viên, chính quyền địa phương” chưa phù hợp. Những nhóm này nên tham gia Bộ phận tư vấn độc lập do Giám đốc/Hiệu trưởng thành lập để phản biện và kết nối thực tiễn, nên làm rõ rằng thành phần doanh nghiệp, nhà tuyển dụng, cựu sinh viên, chính quyền địa phương chỉ mang tính khuyến khích, linh hoạt, không bắt buộc là thành viên chính thức của Hội đồng khoa học- nơi cần tập trung chuyên môn và chiến lược học thuật.
Ngoài ra, đề nghị bổ sung tại mục b, khoản 1, Điều 31: “Cơ sở giáo dục đại học có viện, trung tâm nghiên cứu được tuyển dụng và công nhận chức danh nghề nghiệp nghiên cứu viên”.
Thứ năm, đề nghị Ban soạn thảo xem xét bỏ quy định “cơ quan quản lý trực tiếp bổ nhiệm Phó Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập” tại Khoản 2, Điều 16, nên giao cho người đứng đầu chọn cấp phó trong cơ sở giáo dục đại học công lập, đảm bảo khách quan, minh bạch, hiệu quả theo quy chế nội bộ của cơ sở giáo dục đại học và báo cáo kết quả với Bộ chủ quản.
Thứ sáu, dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) có nhiều điều khoản mang tính khung, giao Chính phủ hoặc Bộ GD&ĐT quy định chi tiết (ước tính khoảng 18 điều). Cách thiết kế này giúp tăng tính linh hoạt, cho phép điều chỉnh kịp thời theo thực tiễn, nhất là trong các lĩnh vực chuyên môn như tài chính, kiểm định chất lượng, khoa học – công nghệ và hợp tác quốc tế.
Tuy nhiên, việc giao quá nhiều nội dung cho văn bản dưới luật có thể làm giảm tính minh bạch, ổn định và tiên liệu của luật, khiến các cơ sở giáo dục đại học phải chờ hướng dẫn, ảnh hưởng tới tiến độ thực thi.
Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo rà soát, giữ lại trong luật những nội dung mang tính nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ cơ bản, chỉ giao Chính phủ, Bộ GD&ĐT quy định chi tiết các vấn đề kỹ thuật.

Sinh viên Trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội).
Sau khi luật được ban hành, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị Chính phủ và Bộ GD&ĐT khẩn trương xây dựng, ban hành đầy đủ các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành, để luật có thể đi vào cuộc sống ngay, không gây gián đoạn hoạt động của các trường đại học.