Dự thảo Luật Thương mại điện tử: 'Xây móng' vững chắc cho nền kinh tế số minh bạch, bền vững

Thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế số Việt Nam nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong quản lý, bảo vệ người tiêu dùng và chống gian lận thương mại. Việc Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật Thương mại điện tử được xem là bước đi tất yếu nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tạo nền tảng cho thị trường số minh bạch, bền vững.

Nhân dịp này, phóng viên Báo Công Thương có cuộc trao đổi với đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp) xung quanh ý nghĩa và những điểm mới của dự thảo luật này.

Hoàn thiện hành lang pháp lý, bảo đảm quản lý đồng bộ

- Thưa ông, trong bối cảnh thương mại điện tử tăng trưởng mạnh, ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của việc xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử?

Đại biểu Phạm Văn Hòa: Thương mại điện tử ở Việt Nam đang phát triển với tốc độ ấn tượng, trung bình 18 - 25%/năm, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa. Tuy nhiên, hành lang pháp lý điều chỉnh lĩnh vực này hiện mới chỉ dừng ở hai nghị định (Nghị định 52/2013 và Nghị định 85/2021), chưa đủ sức bao quát các mô hình kinh doanh mới đang nở rộ như thương mại đa nền tảng, mạng xã hội bán hàng, hay các hoạt động livestream, tiếp thị liên kết xuyên biên giới.

Vì vậy, việc xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử là rất cần thiết và cấp bách, nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng; đáp ứng yêu cầu quản lý trong thời đại số. Luật khi đi vào thực tiễn sẽ tạo khung pháp lý thống nhất, giúp Nhà nước quản lý hiệu quả hơn các hoạt động thương mại trên môi trường mạng, bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, chống gian lận thương mại, bảo vệ dữ liệu cá nhân và thúc đẩy phát triển kinh tế số bền vững. Có thể nói, đây là đạo luật nền tảng cho tiến trình chuyển đổi số trong thương mại Việt Nam.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp). Ảnh: TH.

- Ông đánh giá ra sao về vai trò và nỗ lực của Bộ Công Thương trong quá trình xây dựng dự thảo Luật lần này?

Đại biểu Phạm Văn Hòa: Tôi đánh giá rất cao nỗ lực của Bộ Công Thương, cơ quan được Chính phủ giao chủ trì soạn thảo. Bộ đã tiến hành quy trình xây dựng hồ sơ luật bài bản, đúng quy định; thể hiện tinh thần cầu thị, chủ động khi tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, lấy ý kiến rộng rãi từ các bộ, ngành, chuyên gia, doanh nghiệp trên cả nước.

Đặc biệt, dự thảo lần này có nhiều điểm đổi mới nổi bật, thể hiện bước tiến mạnh trong quản lý nhà nước đối với thương mại điện tử. Chẳng hạn, dự luật quy định nhóm trách nhiệm chung của các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử, bao gồm minh bạch thông tin, kiểm soát thông tin vi phạm và lưu trữ thông tin giao dịch.

Trong đó, minh bạch thông tin là yêu cầu trọng tâm, buộc nền tảng thương mại điện tử phải công khai đầy đủ về chủ sở hữu, người bán, hàng hóa, dịch vụ, điều kiện hoạt động. Đây là điểm mới chưa từng có trước đây, giúp người tiêu dùng dễ dàng truy xuất nguồn gốc, hạn chế tình trạng bán hàng ẩn danh hay gian lận.

Dự thảo cũng lần đầu tiên quy định cụ thể trách nhiệm của các nền tảng đối với hoạt động bán hàng qua livestream và tiếp thị liên kết, hai hình thức phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo đó, chủ nền tảng phải xác thực danh tính người livestream, kiểm soát nội dung bán hàng theo thời gian thực; người livestream bị cấm cung cấp thông tin gian dối, gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, giá cả, khuyến mại. Đây là quy định rất kịp thời, phù hợp với thực tế và giúp tăng tính minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời vẫn khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Đặc biệt, điểm tiến bộ đáng chú ý trong dự thảo luật là việc lần đầu tiên quy định trách nhiệm tối thiểu của các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử (như trung gian thanh toán, logistics, kho vận, quảng cáo)… đây là nhóm chủ thể trước đây chúng ta chưa thể quản lý một cách chặt chẽ nhưng thực tế lại có vai trò then chốt trong chuỗi vận hành thương mại điện tử.

Khi có cơ chế phản ứng nhanh, Nhà nước có thể yêu cầu các đơn vị này ngừng hợp tác ngay với những nền tảng vi phạm, chặn dòng giao dịch bất hợp pháp, qua đó ngăn hàng giả, hàng kém chất lượng len lỏi đến tay người tiêu dùng. Cách làm này sẽ giúp siết chặt kỷ cương trên không gian số, tạo áp lực buộc các sàn thương mại điện tử phải tự nâng cao chuẩn mực vận hành, tránh nguy cơ bỏ lọt vi phạm.

Kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi

- Theo ông, việc ban hành Luật Thương mại điện tử sẽ góp phần như thế nào trong việc xây dựng nền kinh tế số minh bạch và phát triển bền vững?

Đại biểu Phạm Văn Hòa: Điều quan trọng nhất là Luật Thương mại điện tử không chỉ mang tính quản lý mà còn mang tính kiến tạo, tạo nền tảng cho sự phát triển lành mạnh của kinh tế số. Khi các chủ thể tham gia đều được định danh rõ ràng, các giao dịch được lưu trữ và kiểm soát minh bạch, người tiêu dùng sẽ yên tâm hơn, doanh nghiệp hoạt động đúng pháp luật sẽ được bảo vệ, còn cơ quan quản lý có công cụ để phát hiện, xử lý vi phạm kịp thời.

Bên cạnh đó, hướng tới thúc đẩy thương mại điện tử xanh và bền vững, khuyến khích phát triển hạ tầng số, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, vùng sâu, vùng xa tham gia thương mại điện tử, qua đó lan tỏa cơ hội phát triển đồng đều.

Tôi tin rằng, khi Luật Thương mại điện tử được Quốc hội thông qua và triển khai hiệu quả sẽ “xây móng” vững chắc cho một nền kinh tế số minh bạch, hiện đại, góp phần quan trọng vào mục tiêu tăng trưởng xanh, chuyển đổi số quốc gia và phát triển bền vững của đất nước trong thời gian tới.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Phong Lâm