Dự toán ngân sách phải bảo đảm an toàn, quản lý được rủi ro

Nguồn lực tài chính là cơ sở cho kế hoạch phát triển kinh tế

Thảo luận tại Quốc hội về tình hình tài chính ngân sách, nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao kết quả thu ngân sách năm 2025 cũng như của cả giai đoạn 5 năm 2021 - 2025. Theo báo cáo của Chính phủ, thu ngân sách năm 2025 dự kiến vượt 21,5% dự toán, trong khi thu cả giai đoạn 2021 - 2025 tăng 15%, ước đạt 9,6 triệu tỷ đồng, vượt xa mục tiêu 8,3 triệu tỷ đồng.

Ghi nhận nỗ lực của Chính phủ, Bộ Tài chính trong công tác điều hành, quản lý thu chi, song cũng có một số ý kiến đại biểu băn khoăn công tác đánh giá dự báo thu ngân sách chưa sát thực tế. Có ý kiến đề nghị xem xét có giải pháp để xây dựng dự toán thu phù hợp, xác thực nhằm nâng cao chất lượng công tác dự báo. Đây cũng là vấn đề được đề cập tại báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội.

Mục tiêu lớn nhất trong điều hành ngân sách nhà nước là phải đảm bảo thu - chi cân đối, giữ vững an toàn tài chính quốc gia. Ảnh: Đức Thanh

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn Bắc Ninh) chia sẻ cách nhìn khác về vấn đề này. Theo đại biểu, nguồn lực tài chính là quan trọng hàng đầu, làm cơ sở cho xây dựng và thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn lực này đến chủ yếu từ thu thuế, từ kết quả nội tại của nền kinh tế.

Trong khi đó, nền kinh tế không phải lúc nào cũng có thể dự báo và có những biện pháp ứng phó đủ hiệu quả đối với những diễn biến phức tạp. Do đó, khi xây dựng dự toán ngân sách, cần phải cân nhắc để đảm bảo hệ số an toàn cao, không để xảy ra thiếu nguồn lực cho thực hiện các nhiệm vụ của đất nước, đại biểu Trần Văn Lâm khẳng định.

Vì vậy, đại biểu cho rằng “cũng dễ hiểu là khi kế hoạch thu thường đặt ở cận dưới trong khung dao động có thể xảy ra để đảm bảo an toàn. Nếu có điều kiện vượt thu, thì việc xử lý cũng dễ hơn, vui vẻ hơn so với xử lý hụt thu dự toán”. Điều này đã rất phù hợp trong thực tiễn của kinh nghiệm nhiệm kỳ qua khi dịch bệnh diễn biến phức tạp, nguy cơ gây đổ vỡ với cả nền kinh tế, chứ không chỉ ảnh hưởng tới ngân sách.

Tuy nhiên, đại biểu cũng nêu thực tế khi dự toán thu thấp, nhiều địa phương vượt thu, thì việc sử dụng số vượt thu này chưa hẳn căn cơ, hiệu quả. Có địa phương bố trí dàn trải cho các nhiệm vụ, các dự án chưa thật sự cần thiết. Khâu chuẩn bị vội vàng, chất lượng kém, nên khó và chậm giải ngân. Hệ quả là nguồn lực bị phân tán, lãng phí, kém hiệu quả. Từ đó, đại biểu đề nghị cần đổi mới công tác xây dựng dự toán.

Mục tiêu lớn nhất là cân đối thu chi, đảm bảo an toàn tài chính

Phát biểu tại Quốc hội, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã dành thời gian để phân tích rõ hơn vấn đề này. Theo Thủ tướng, trong bối cảnh nhiều rủi ro khó lường, dự toán ngân sách cần được xây dựng một cách thận trọng, lấy an toàn tài chính quốc gia làm nguyên tắc hàng đầu.

Thủ tướng khẳng định, mục tiêu lớn nhất trong điều hành ngân sách là phải đảm bảo thu - chi cân đối, giữ vững an toàn tài chính quốc gia, đồng thời dành nguồn lực cho đầu tư phát triển và an sinh xã hội. Ngoài ra, còn những vấn đề đột xuất như thiên tai, bão lũ, bệnh dịch…

Nhắc lại kinh nghiệm từ nhiệm kỳ vừa qua, Thủ tướng cho rằng, nếu không tính toán kỹ, thì thu chi sẽ mất cân đối. Trong điều hành ngân sách, việc xác định dự toán “sát” là quan trọng, nhưng không nên quá sát đến mức không còn dư địa ứng phó khi có biến cố bất ngờ. “Chúng ta thu quá sát, nhỡ may xảy ra điều gì như đại dịch Covid-19, không thu được thì sẽ mất cân đối thu chi. Lúc đấy, hậu quả của nó còn lớn hơn rất nhiều việc chúng ta tăng thu” - Thủ tướng phân tích

Theo Thủ tướng, xây dựng dự toán không thể chỉ theo mục tiêu “sát” về số liệu, mà phải đặt trong bối cảnh tổng thể của nền kinh tế và khả năng chịu đựng rủi ro của quốc gia. Do đó, cần kết hợp giữa giám sát chặt chẽ và đặt trọng tâm vào mục tiêu ưu tiên.

“Sự giám sát rất cần thiết, nhưng phải đạt được mục tiêu ưu tiên là thu đủ chi, và tăng thu được thì phải sử dụng có hiệu quả. Phải ưu tiên mục tiêu, chứ cùng một lúc không thể giải quyết được tất cả các mục tiêu trong bối cảnh khó khăn” - Thủ tướng nêu quan điểm.

Theo Thủ tướng, trong nhiệm kỳ này, dù gặp nhiều thách thức, Việt Nam vẫn đảm bảo an ninh tài chính quốc gia, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài đều giảm; bội chi ngân sách giảm; đồng thời vẫn tăng mạnh chi cho đầu tư phát triển và an sinh xã hội.

“Trong điều kiện khó khăn vẫn đảm bảo an ninh tài chính tốt, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài giảm, bội chi ngân sách giảm và còn tăng cho đầu tư phát triển… An sinh xã hội chúng ta chi 1,1 triệu tỷ đồng, tương đương 17% GDP; chi cho đầu tư phát triển tăng 55% so với nhiệm kỳ trước” - Thủ tướng cho hay.

Nguồn lực được sử dụng hiệu quả, đúng hướng

Giải thích thêm về cách sử dụng nguồn vượt thu và tiết kiệm chi, Thủ tướng cho biết, toàn bộ đều được xin ý kiến Quốc hội và phân bổ đúng mục tiêu. “Tất cả những khoản tăng thu, giảm chi này đều xin ý kiến Quốc hội và đi vào đúng hướng” - Thủ tướng nói.

Theo báo cáo của Chính phủ, tổng số tăng thu, tiết kiệm chi trong nhiệm kỳ này đạt tới 1,57 triệu tỷ đồng. Nguồn lực từ tăng thu và tiết kiệm chi được ưu tiên cho 3 nhóm mục tiêu chính là chi cho con người, an ninh quốc phòng và an sinh xã hội, “rất tiết kiệm và rất đúng, rất trúng theo mục tiêu của Quốc hội”.

Nhờ nguồn tăng thu và tiết kiệm chi, Nhà nước có điều kiện miễn học phí, miễn tiền ăn trưa cho học sinh, xây dựng trường học nội trú vùng biên, xóa nhà tạm, nhà dột nát… Theo Thủ tướng, chưa có nhiệm kỳ nào chúng ta đầu tư cho an sinh xã hội nhiều như nhiệm kỳ này. Bên cạnh đó, 70% phần tăng thu được dành để thực hiện cải cách tiền lương theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, điều mà nhiệm kỳ trước chưa làm được. “Nếu không tăng thu, nếu không tiết kiệm chi, thì chúng ta không có được điều này” - Thủ tướng nhấn mạnh.

Mặt khác, Thủ tướng nhìn nhận ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng, dự toán thu chi còn chưa sát là có lý, song nhấn mạnh phải lựa chọn phương án an toàn cho quốc gia. “Nếu nói dự toán thu chi không sát cũng lãng phí nguồn lực thì cũng có lý, tôi hoàn toàn nhất trí. Nhưng nhỡ may rủi ro thì sao, hậu quả lại khôn lường. Giữa hai mục tiêu này, mình phải chọn mục tiêu nào cho an toàn nhất, theo đúng Nghị quyết Quốc hội là phải an toàn tài chính quốc gia” - Thủ tướng nói thêm.

Từ những kinh nghiệm này, Thủ tướng mong muốn được Quốc hội chia sẻ và bày tỏ tán thành các quan điểm của đại biểu Quốc hội về việc xây dựng dự toán thu chi cho hợp lý hơn.

Hoàng Yến