Đưa sàng lọc sớm vào Luật Phòng bệnh: Giảm gánh nặng do bệnh không lây nhiễm gây ra

Phát hiện bệnh không lây nhiễm muộn, chi phí điều trị 'đội lên' nhiều lần

Các chuyên gia cũng cho hay có tới 70% số bệnh nhân mắc bệnh không lây nhiễm ở nước ta chỉ được phát hiện khi bệnh đã chuyển sang giai đoạn muộn, khiến điều trị tốn kém, phức tạp.

Chẳng hạn, chi phí điều trị ung thư phổi giai đoạn muộn có thể cao gấp 5-8 lần so với giai đoạn sớm; bệnh nhân COPD nhập viện cấp cứu tốn gấp 3 lần so với điều trị ngoại trú; 40% trường hợp chạy thận có thể trì hoãn được nếu phát hiện sớm.

Theo một chuyên gia y tế, hiện hoạt động sàng lọc bệnh không lây nhiễm mới dừng ở hình thức tự nguyện, thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng, chưa có hướng dẫn cụ thể tại tuyến y tế cơ sở – nơi gần dân nhất. Điều này dẫn đến nhiều người thuộc nhóm nguy cơ cao như người hút thuốc, người có tiền sử gia đình, người sống trong môi trường ô nhiễm, mắc tăng huyết áp hoặc đái tháo đường… chưa được tiếp cận dịch vụ sàng lọc.

Sàng lọc, phát hiện sớm bệnh về phổi nói riêng, bệnh không lây nhiễm nói chung mang lại không chỉ lợi ích sức khỏe cho người dân mà còn tiết kiệm chi phí điều trị.

Từ thực tế trên, các chuyên gia kiến nghị cần bổ sung nội dung sàng lọc bệnh không lây nhiễm vào Dự thảo Luật Phòng bệnh. Cụ thể, xác định rõ nhóm nguy cơ cao và quy định tần suất sàng lọc tối thiểu 1 lần/năm. Đồng thời, lồng ghép tư vấn dự phòng tích cực: điều chỉnh lối sống, kiểm soát bệnh nền, hỗ trợ thay đổi hành vi để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Tại chương trình truyền hình trực tuyến: 'Đẩy mạnh dự phòng phát hiện sớm bệnh mạn tính về phổi tại cơ sở y tế' do Báo Sức khỏe & Đời sống tổ chức mới đây, PGS.TS Vũ Văn Giáp – Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh: Hiệu quả của sàng lọc sớm không chỉ nằm ở tỷ lệ sống cao hơn mà còn ở việc giảm chi phí điều trị và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.

"Cùng một thể bệnh nhưng nếu phát hiện sớm, người bệnh có thể được điều trị khỏi hoàn toàn. Phát hiện muộn, cơ hội sống giảm mạnh và chi phí điều trị tăng gấp nhiều lần" - PGS Giáp chỉ rõ và bày tỏ quan điểm: Luật Phòng bệnh trong giai đoạn tới cần quy định rõ việc sàng lọc và phát hiện sớm bệnh mạn tính, để cơ quan bảo hiểm có cơ sở chi trả, giúp người dân được tiếp cận sớm hơn với dịch vụ y tế dự phòng.

Theo PGS Giáp, ở các nước phát triển như Mỹ, Úc, châu Âu, sàng lọc tập trung vào nhóm nguy cơ cao thay vì toàn dân nhằm đảm bảo hiệu quả chi phí. Việt Nam cũng cần hướng đến cách tiếp cận này – sàng lọc người hút thuốc, người cao tuổi, người có tiền sử phơi nhiễm với khói bụi hoặc hóa chất độc hại.

Bên cạnh đó, chuyên gia nhấn mạnh hai yếu tố nguy cơ lớn nhất hiện nay là khói thuốc lá và ô nhiễm môi trường không khí.

Theo ông cần thực thi nghiêm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tăng thuế thuốc, đồng thời phối hợp liên ngành để cải thiện chất lượng không khí.

Hướng tới hệ thống y tế chủ động phòng chống bệnh tật

Theo PGS.TS Vũ Văn Giáp, khi tuyến cơ sở được tăng cường năng lực sàng lọc, dữ liệu sức khỏe được kết nối qua bệnh án điện tử và chuyển đổi số y tế, người dân sẽ được theo dõi và quản lý liên tục, giảm tình trạng quá tải ở tuyến trên.

"Chúng tôi không làm thay tuyến cơ sở, mà sẽ đồng hành, chuyển giao kỹ thuật, tập huấn và tư vấn từ xa. Khi cán bộ y tế cơ sở đủ năng lực, người dân sẽ được điều trị theo đúng phác đồ tuyến trên ngay tại địa phương, vừa thuận lợi, vừa giảm chi phí" -PGS.TS Vũ Văn Giáp nói.

Theo các chuyên gia y tế, việc đưa nội dung sàng lọc bệnh không lây nhiễm vào Dự thảo Luật Phòng bệnh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng ngày càng tăng của các bệnh mạn tính.

Theo các chuyên gia, việc đưa nội dung sàng lọc bệnh không lây nhiễm vào Dự thảo Luật Phòng bệnh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng ngày càng tăng của các bệnh mạn tính.

Khi được luật hóa, việc sàng lọc không còn là hoạt động mang tính dự án, mà trở thành một phần trong chính sách y tế quốc gia – giúp phát hiện sớm, điều trị hiệu quả, giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí cho toàn xã hội.

Bên cạnh đó, việc triển khai sàng lọc đồng bộ trên toàn quốc còn góp phần nâng cao năng lực của y tế cơ sở, xây dựng hệ thống quản lý sức khỏe cá nhân theo hồ sơ điện tử, tạo tiền đề cho công tác chăm sóc sức khỏe liên tục, toàn diện.

Cùng đó, hoạt động sàng lọc sẽ trở thành trách nhiệm và nghĩa vụ cụ thể của hệ thống y tế, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc huy động nguồn lực nhà nước, xã hội và cộng đồng tham gia vào công tác phòng bệnh.

Về phía người dân, sàng lọc định kỳ giúp người dân phát hiện sớm yếu tố nguy cơ, từ đó thay đổi hành vi, điều chỉnh lối sống.

Về lâu dài, đây là bước đi quan trọng để Việt Nam tiến tới mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân, giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng dân số.

Tạo hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện để chuyển mạnh từ tư duy 'chữa bệnh' sang 'phòng bệnh'

Trong thảo luận tổ tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra về dự thảo Luật Phòng bệnh, liên quan đến nội dung phòng, chống bệnh không lây nhiễm, đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đại biểu Quốc hội TP Đà Nẵng) cho rằng, tại Nghị quyết số 72-NQ/TW đã nêu rõ "tăng cường phòng bệnh không lây nhiễm, quản lý sức khỏe người dân tại cơ y tế cơ sở, đảm bảo quỹ BHYT chi trả cho sàng lọc và quản lý bệnh mãn tính".

Do đó, đại biểu Nguyễn Duy Minh đề xuất sửa khoản 2 Điều 29 dự thảo Luật theo hướng "người có nguy cơ cao mắc bệnh không lây nhiễm được khám sàng lọc, phát hiện sớm, điều trị dự phòng và quản lý sức khỏe định kỳ tại tuyến y tế cơ sở".

Đồng thời, đại biểu cũng đề xuất bổ sung thêm khoản 4 tại Điều 29 dự thảo Luật nội dung "chi phí khám sàng lọc quản lý bệnh mãn tính được chi trả từ Quỹ BHYT, theo hướng dẫn của Bộ Y tế".

Cũng thảo luận về Luật Phòng bệnh, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh (đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long) bày tỏ nhất trí cao với sự cần thiết ban hành Luật Phòng bệnh, đây là luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thể chế hóa Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị năm 2025 về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Luật được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện để chuyển mạnh từ tư duy "chữa bệnh" sang tư duy "phòng bệnh, nâng cao sức khỏe toàn dân", phù hợp với xu thế phát triển hiện nay.

Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh thống nhất với 12 chính sách trong dự thảo, song đề nghị bổ sung chính sách khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần cho người dân, nhằm phát hiện sớm bệnh tật, đặc biệt là các bệnh không lây nhiễm.

Đại biểu đề nghị, Luật cần luật hóa khám sức khỏe định kỳ toàn dân và quản lý sức khỏe điện tử. Dẫn chứng từ Nhật Bản thực hiện chương trình "Sức khỏe 100 năm cuộc đời"- mỗi người dân đều có hồ sơ sức khỏe điện tử và được khám định kỳ hằng năm. Kết quả là 80% bệnh mạn tính được phát hiện sớm, giảm 30% chi phí y tế.

Khám sàng lọc bệnh cho người dân tại cộng đồng.

Đồng thời, theo đại biểu cần đẩy mạnh xã hội hóa công tác phòng bệnh, khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cá nhân tham gia vào các hoạt động tiêm chủng, tư vấn dinh dưỡng, truyền thông sức khỏe, chăm sóc tâm thần cộng đồng. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, nhưng cần tạo điều kiện cho khu vực tư nhân và cộng đồng cùng tham gia - đúng tinh thần "mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận phòng bệnh".

Cùng đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định cụ thể về tầm soát, phát hiện sớm, quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng, giao Bộ Y tế hướng dẫn danh mục bệnh, đối tượng và cơ chế tài chính bảo đảm thực hiện.

Đồng thời, có chính sách tăng cường cơ chế hợp tác công - tư (PPP) trong cung cấp dịch vụ phòng bệnh, tiêm chủng, dinh dưỡng, tầm soát bệnh mạn tính; đầu tư hoàn thiện hệ thống y tế dự phòng cơ sở, bảo đảm năng lực cho trạm y tế xã về nhân lực, trang thiết bị và dữ liệu sức khỏe…

Bài và ảnh Thái Bình