Lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia

Tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá tại các địa điểm công cộng.

Theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, “thuốc lá” là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc dạng khác. Đáng chú ý, theo báo cáo của Tổng hội Y khoa Hoa Kỳ cho thấy: khói thuốc lá chứa 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Một số chất độc hại điển hình trong khói thuốc lá như: nicotine; hắc ín (Tar); carbon monoxide (khí CO); benzene; nitrosamines; ammonia….

Cụ thể: nicotine là một chất gây nghiện có trong thuốc lá, được hấp thụ vào máu và ảnh hưởng đến não bộ trong khoảng 10 giây sau khi hút vào. Sau mỗi lần hít một hơi thuốc lá, nicotine gây tăng nhịp đập của tim, co thắt mạch máu ở tim, tăng mạch và huyết áp. Cơ quan Kiểm soát dược phẩm và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp nicotine vào nhóm các chất có tính chất dược lý gây nghiện mạnh, tương tự heroin và cocain. Khi nicotine trong khói thuốc gắn kết thụ thể nicotine trên các tế bào thần kinh tại “trung tâm thưởng” ở hệ viền não bộ, các hóa chất trung gian dẫn truyền thần kinh được phóng thích gây ra một loạt các phản ứng hóa học tạo ra nhiều tác động tâm thần kinh như cảm giác sảng khoái, vui vẻ, tăng hoạt động nhận thức. Tuy nhiên, cảm giác đó sẽ mau qua đi sau vài phút.

Khi nồng độ nicotine trong cơ thể có thể giảm xuống, người hút sẽ cảm thấy bứt rứt, căng thẳng, không tập trung được, buồn bã, lo lắng, nhất là rối loạn giấc ngủ… Vì vậy, để có sự thoải mái, người hút thuốc phải tiếp tục hút thuốc. Đáng chú ý, ở những người hút thuốc lá, nicotine được tìm thấy ở tất cả các cơ quan, bộ phận trong cơ thể và trong cả sữa mẹ. Riêng đối với những người hút trên 15 điếu thuốc một ngày, nồng độ nicotine trong máu luôn ở mức cao làm cho việc cai thuốc trở nên khó khăn hơn nhiều.

Áp-phích của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) minh họa các bệnh do hút thuốc lá thụ động gây ra

Chia sẻ thông tin về tác hại của hút thuốc và hút thuốc lá thụ động gây ra các bệnh, Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm (chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam) cho biết: Hút thuốc là nguyên nhân gây ra các bệnh như: ung thư vòm họng, ung thư thực quản, ung thư phổi, khí quản, phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, hen, viêm phổi, tác hại tới sức khỏe sinh sản, loét dạ dày, bệnh tim mạch…

Đặc biệt, sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây hơn 90% các ca ung thư phổi. Trên thế giới, tỷ lệ mắc ung thư tăng khá nhanh trong vòng 60 năm qua, tăng hơn nhiều so các loại ung thư khác và có sự liên quan mật thiết thiết với số người hút thuốc tăng. Tại Việt Nam, số liệu thống kê tại Bệnh viện K (Bộ Y tế) cho thấy: hơn 90% những người mắc ung thư phổi là người sử dụng thuốc lá.

Đáng lo ngại, ở Việt Nam, hút thuốc là thói quen của nam giới và họ thường hút thuốc trong nhà, điều này làm phụ nữ và trẻ em phần lớn trở thành người hút thuốc lá thụ động. Những người không hút thuốc tiếp xúc với khói thuốc thường bao gồm con cái, vợ (chồng) của người hút thuốc, sống trong cùng nhà với người hút thuốc hoặc người làm việc trong môi trường khói thuốc.

Hút thuốc thụ động đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em, vì phổi của trẻ chưa phát triển hoàn thiện và nhạy cảm hơn với các chất kích thích và chất độc trong khói thuốc. Đặc biệt, hút thuốc thụ động ở trẻ em có thể gây viêm đường hô hấp, hen, viêm tai giữa, đột tử ở trẻ sơ sinh, kém phát triển chức năng phổi và làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh khác.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm cho biết thêm: Những năm gần đây, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là hai loại sản phẩm mới, có xu hướng sử dụng gia tăng và phổ biến trên thế giới cũng như tại Việt Nam, đặc biệt là ở giới trẻ. Theo WHO, thuốc lá điện tử có chứa nicotine, là chất gây nghiện cao. Thành phần của dung dịch thuốc lá điện tử còn có glycerin, propylene glycol và hàng nghìn các loại hương liệu có nhiều chất độc.

Đáng chú ý, propylene glycol có thể tạo thành prorylene oxide - một chất ung thư khi được đun nóng và hóa hơi. Glycerin khi được đun nóng và hóa hơi tạo thành acrolein, gây kích ứng đường hô hấp trên.

Tại Việt Nam, qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy, chỉ tính riêng năm 2023, đã có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng các bệnh nhân khi nhập viện chủ yếu do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Về thời gian sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng: có 81 người cho biết sử dụng lần đầu tiên; 1.143 người đã từng dùng một thời gian.

Trước thực trạng trên, các chuyên gia lĩnh vực y tế khuyến nghị Chính phủ, Bộ Y tế, các bộ, ngành liên quan sớm xây dựng, ban hành lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá bảo đảm đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO; ban hành quy định về ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng; đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho lực lượng thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá từ Trung ương đến địa phương; thường xuyên tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra liên ngành theo chuyên đề về phòng, chống tác hại của thuốc lá theo phân cấp…

Nhiều loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng xuất hiện trên thị trường ở Việt Nam thời gian qua.

Mặt khác, tiếp tục nghiên cứu, đề xuất mở rộng các khu vực cấm hút thuốc lá hoàn toàn; nghiên cứu biện pháp xử phạt phù hợp đối với hành vi vi phạm các quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhất là hành vi hút thuốc lá tại các địa điểm có quy định cấm; lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các chương trình y tế, nâng cao sức khỏe cộng đồng và hoạt động chuyên môn của các cơ sở y tế trên cả nước; phát triển dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá.

Đồng thời, tiếp tục bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định của pháp luật về cấm quảng cáo, khuyến mại các sản phẩm thuốc lá, trong đó có các hình thức quảng cáo, khuyến mại trực tuyến trên nền tảng kỹ thuật số, mạng Internet..

HỒNG VÂN