Đưa trí tuệ nhân tạo vào điều hành giao thông khu vực phía Nam

Một tuyến đường ở Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)

Trước áp lực gia tăng số lượng phương tiện cá nhân và nhu cầu vận tải hàng hóa ngày càng lớn, các địa phương phía Nam đang nghiên cứu, thử nghiệm và từng bước triển khai giải pháp ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong điều hành giao thông đô thị.

Đây được kỳ vọng là “chìa khóa” giúp giảm ùn tắc, tai nạn và nâng cao hiệu quả quản lý hạ tầng trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Áp lực giao thông ngày càng tăng

Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), khu vực Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long hiện chiếm hơn 45% tổng lượng phương tiện ô tô, xe máy cả nước. Chỉ riêng Thành phố Hồ Chí Minh đã có trên 9,5 triệu phương tiện đăng ký; trong đó, hơn 90% là xe môtô. Áp lực giao thông ngày càng gia tăng, đặc biệt vào giờ cao điểm, tại các cửa ngõ ra vào thành phố, khu công nghiệp, cảng biển, sân bay.

Trong khi đó, hệ thống hạ tầng chưa theo kịp tốc độ phát triển kinh tế-xã hội. Nhiều tuyến đường trục chính ở Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Cần Thơ thường xuyên xảy ra ùn tắc kéo dài. Việc mở rộng, nâng cấp hạ tầng cần nguồn vốn rất lớn và thời gian dài, do đó giải pháp ứng dụng công nghệ mới, đặc biệt là AI trong quản lý, điều hành giao thông, đang được xem là hướng đi khả thi trước mắt.

Thực tế, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong điều hành giao thông là xu hướng tất yếu. AI có thể giúp phân tích dữ liệu từ camera, cảm biến, từ đó đưa ra quyết định điều chỉnh tín hiệu đèn, cảnh báo ùn tắc, tai nạn gần như theo thời gian thực. Đây là điều mà cách điều hành truyền thống chưa làm được.

Chị Trần Thị Vân, một người dân ngụ tại phường Thạnh Mỹ Tây (Thành phố Hồ Chí Minh), chia sẻ: “Những tuyến đường tôi đi làm hằng ngày nếu được điều tiết bằng AI để giảm bớt chờ đèn đỏ và ùn ứ thì sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian. Người dân rất mong các giải pháp công nghệ sớm được áp dụng rộng rãi, chứ đi làm sáng nào cũng kẹt xe thì rất căng thẳng."

Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương đi đầu cả nước trong thử nghiệm ứng dụng AI vào quản lý giao thông. Từ năm 2022, Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai thí điểm hệ thống điều khiển đèn tín hiệu thông minh bằng AI tại một số giao lộ trọng điểm. Thay vì cài đặt chu kỳ đèn cố định, AI sẽ phân tích lưu lượng phương tiện qua camera, điều chỉnh thời gian đèn xanh - đỏ linh hoạt, giảm tình trạng ùn ứ.

Kết quả cho thấy tại các nút giao được thí điểm, thời gian chờ đèn giảm khoảng 15-20%, số lần ùn tắc kéo dài giảm 25% so với trước. Đặc biệt, AI còn có khả năng “học hỏi” từ dữ liệu thực tế để tối ưu điều hành trong tương lai.

Trong khi đó, thành phố Cần Thơ đã lắp đặt hơn 600 camera giám sát giao thông trên địa bàn, tích hợp công nghệ nhận diện hình ảnh bằng AI để phát hiện vi phạm, xử lý “phạt nguội.”

Bước tiếp theo, thành phố sẽ nâng cấp trung tâm dữ liệu, kết nối đồng bộ với hệ thống quản lý vận tải hành khách công cộng, hướng tới xây dựng thành phố thông minh.

Nhiều kỳ vọng, không ít thách thức

Các chuyên gia cho rằng việc ứng dụng AI trong giao thông sẽ mang lại nhiều lợi ích: giảm ùn tắc, tai nạn, tiết kiệm thời gian, chi phí xã hội, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước.

AI có thể xử lý hàng triệu dữ liệu hình ảnh, cảm biến trong tích tắc. Điều này giúp phát hiện nhanh điểm nóng giao thông, đưa ra giải pháp điều tiết tối ưu. Về lâu dài, dữ liệu này còn phục vụ quy hoạch hạ tầng chính xác hơn, thay vì dựa trên khảo sát thủ công.

Cán bộ, chiến sỹ Cảnh sát Giao thông giám sát giao thông 24/24 bằng camera AI tại trung tâm thông tin chỉ huy thuộc Cục Cảnh sát giao thông, Bộ Công an. (Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN)

Ông Nguyễn Thanh Hải, giám đốc một doanh nghiệp vận tải hàng hóa tại Đồng Nai, nhận định nếu ứng dụng AI vào quản lý luồng phương tiện container tại các cảng và cửa ngõ thành phố, doanh nghiệp sẽ giảm đáng kể chi phí nhiên liệu, thời gian chờ đợi. Đây là lợi ích rất thiết thực, nhưng điều quan trọng là hệ thống phải đồng bộ giữa các tỉnh, chứ chỉ làm lẻ tẻ thì chưa hiệu quả.

Tuy nhiên, việc triển khai cũng đối mặt nhiều thách thức. Hạ tầng giao thông ở các tỉnh phía Nam chưa đồng bộ, hệ thống camera, cảm biến còn hạn chế. Việc đầu tư hệ thống AI cần chi phí lớn, trong khi ngân sách địa phương còn nhiều khó khăn. Ngoài ra, vấn đề bảo mật, an toàn dữ liệu cá nhân cũng là mối quan tâm lớn khi triển khai các giải pháp công nghệ mới.

Để phát huy hiệu quả ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong điều hành giao thông, các địa phương phía Nam đang kiến nghị Trung ương sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, khung tiêu chuẩn kỹ thuật về đô thị thông minh và giao thông thông minh. Đồng thời, cần có cơ chế xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp công nghệ tham gia đầu tư, vận hành hệ thống.

Thành phố Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có trung tâm điều hành giao thông hiện đại, ứng dụng AI toàn diện, kết nối với các tỉnh trong vùng.

Các địa phương lân cận cũng hướng tới triển khai hệ thống quản lý phương tiện vận tải bằng công nghệ số, tích hợp trí tuệ nhân tạo để dự báo lưu lượng, điều tiết luồng xe container, giảm áp lực cho đường bộ.

Theo các chuyên gia logistics, AI không chỉ hỗ trợ điều hành giao thông tức thời mà còn mở ra cơ hội tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng. Khi dữ liệu từ vận tải, kho bãi, cảng biển được liên thông, chúng ta có thể lập kế hoạch logistics chính xác hơn, giảm chi phí xã hội và nâng cao sức cạnh tranh của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Đồng thời, AI không phải giải pháp thay thế con người hoàn toàn mà là công cụ hỗ trợ. Muốn thành công, chúng ta cần đồng bộ cả ba yếu tố: hạ tầng dữ liệu, khung pháp lý và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ quản lý phải có kỹ năng sử dụng dữ liệu lớn, khai thác AI hiệu quả.

Trong dài hạn, ứng dụng AI còn mở ra cơ hội kết nối với các lĩnh vực khác như logistics, vận tải công cộng, quy hoạch đô thị. Khi dữ liệu được chia sẻ liên thông, hệ thống sẽ không chỉ “chữa cháy” tình trạng ùn tắc tức thời, mà còn hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển giao thông bền vững cho toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam./.

(TTXVN/Vietnam+)