Đưa trí tuệ nhân tạo vào trường tiểu học: 'Đi nhanh mà chắc'
Đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy từ bậc tiểu học là chủ trương được Thủ tướng chỉ đạo nghiên cứu. Tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 26-9 của Bộ Khoa học và Công nghệ, nhiều giải pháp đã được đưa ra nhằm bảo đảm việc triển khai vừa khả thi, vừa an toàn, đồng thời phù hợp với kinh nghiệm quốc tế.
Quang cảnh buổi họp báo
Trả lời câu hỏi của phóng viên, ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, để việc đưa AI vào bậc tiểu học đạt hiệu quả, cần một kế hoạch hành động 5 bước, rõ ràng và thực tế.
Trước hết, mục tiêu không phải đào tạo “kỹ sư AI nhí”, mà là giúp học sinh hiểu AI là gì, biết cách sử dụng công cụ này an toàn, có trách nhiệm và hình thành tư duy sáng tạo khi tương tác với công nghệ. Theo ông Thắng, chỉ cần lồng ghép khoảng 5-10 giờ học mỗi năm, tích hợp vào các môn học sẵn có và hoạt động trải nghiệm, như Singapore sẽ áp dụng từ năm 2025.
Đi cùng với đó, việc thiết lập hai “hàng rào an toàn” là điều kiện tiên quyết. Học sinh chỉ được sử dụng AI thông qua tài khoản nhà trường, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên, đồng thời chỉ tiếp cận những công cụ nằm trong “danh mục trắng” đã được cơ quan có thẩm quyền thẩm định, bảo đảm nội dung phù hợp và dữ liệu cá nhân được bảo vệ.
Ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia
Nhân tố quyết định thành công, theo ông Thắng, chính là đội ngũ giáo viên. Công nghệ không thể thay thế người thầy, do đó cần sớm xây dựng chương trình bồi dưỡng chuẩn hóa và hình thành lực lượng khoảng 1.000 “giáo viên hạt nhân” về AI để dẫn dắt, lan tỏa kinh nghiệm trên cả nước – mô hình mà Estonia đã áp dụng từ năm 2025.
Một bài học nữa là phải học hỏi kinh nghiệm quốc tế một cách chọn lọc. Singapore đi theo mô-đun ngắn, gắn với tính thực tế và trách nhiệm. Estonia ưu tiên đào tạo giáo viên trước. Hàn Quốc từng chậm lại vì nóng vội thay sách giáo khoa bằng ứng dụng, gây lo ngại bất bình đẳng, nên Việt Nam có thể bắt đầu bằng học liệu bổ trợ và môn tự chọn. Mỹ thì cho thấy thành công chỉ bền vững khi có nguồn lực bảo đảm, minh chứng là chương trình E-Rate với ngân sách gần 4,9 tỷ USD/năm giúp mọi trường học, dù nông thôn hay thành thị, đều có internet chất lượng.
Cuối cùng, ông Thắng nhấn mạnh cần một lộ trình thí điểm trong 18-24 tháng, chuẩn bị học liệu, đào tạo giáo viên, triển khai ở một số địa phương rồi mới nhân rộng toàn quốc. “Đưa AI vào tiểu học là đúng thời điểm, nhưng phải đúng cách: Lấy giáo viên làm trung tâm, công cụ an toàn, từng bước vững chắc”, ông nói.
Không chỉ ở lĩnh vực giáo dục, vấn đề quản lý trí tuệ nhân tạo trong pháp luật cũng được đặt ra. Trả lời câu hỏi liên quan đến việc xây dựng Luật AI, ông Hồ Đức Thắng khẳng định luật phải quản lý toàn diện các mặt trái của công nghệ này, từ đạo đức, thiên vị cho đến an ninh mạng và nguy cơ lạm dụng.
Theo ông, cần một chiến lược 3 lớp phòng thủ. Thứ nhất là “bộ lọc rủi ro”, trong đó AI rủi ro thấp được tạo điều kiện tối đa cho sáng tạo, còn AI rủi ro cao phải quản lý chặt chẽ vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, tài chính và quyền lợi con người. Thứ hai là “an toàn từ trong trứng nước”, tức yêu cầu hệ thống AI rủi ro cao phải bảo đảm an toàn ngay từ khâu thiết kế, trải qua quy trình đánh giá dữ liệu, thuật toán và biện pháp bảo vệ trước khi đưa ra thị trường. Thứ ba là cơ chế “giám sát liên tục và chế tài nghiêm khắc”, bảo đảm hệ thống AI không vận hành như “hộp đen” mà luôn chịu sự kiểm soát, giải trình, cùng với mức phạt đủ sức răn đe khi vi phạm.
“Cách tiếp cận của chúng ta là khuyến khích sáng tạo nhưng sáng tạo phải đi đôi với trách nhiệm. Luật sẽ như một bộ công cụ mạnh mẽ kèm bản hướng dẫn sử dụng rõ ràng và an toàn”, ông Thắng khẳng định.
