Đương đầu lời chỉ trích có tính sát thương

Nhiều người cảm thấy căng thẳng khi bị người khác chỉ trích. Ảnh: Pexels.

Khi tôi đang học thạc sĩ tại London, trong số khoảng 20 sinh viên đang chuẩn bị cho kì nghiên cứu và bảo vệ luận văn tốt nghiệp, thì chỉ có một sinh viên đặc biệt đã khiến cho buổi học của cả lớp bị trì trệ.

Cô ấy liên tục đặt ra những câu hỏi cho đến khi bản thân thật sự hiểu mới thôi, và khi thời gian trôi qua, các sinh viên khác bắt đầu cảm thấy lo lắng. Một số người thậm chí còn bày tỏ sự không hài lòng và xì xào bằng những lời chỉ trích. “Vấn đề đơn giản như vậy mà không hiểu, còn phải đi hỏi lại sao, đúng là phiền hà mà.”

Không quan tâm đến ánh mắt lạ lùng của các bạn trong lớp, cô ấy vẫn kiên trì hỏi những điều mình tò mò. Cuối cùng điều bất ngờ đã xảy ra. Trong số các kết quả đánh giá bài luận văn tốt nghiệp, cô ấy là người duy nhất đạt được điểm cao. Những câu hỏi mà cô ấy đã đặt ra đều liên quan đến nội dung mà chúng tôi được học trong lớp.

Tuy nhiên, điều khác biệt chính là cô ấy đã dũng cảm đưa ra những câu hỏi và không có ai khác ngoại trừ cô ấy có tinh thần dám hỏi những điều mình chưa biết. Trong khi chúng tôi lo lắng sẽ tạo ấn tượng xấu cho mọi người rồi giả vờ như đã biết hết mọi thứ, cứ như thế, chúng tôi đã mất đi cơ hội học hỏi, còn cô ấy đã nắm bắt được cơ hội ấy.

Tùy vào mỗi người sẽ tạo ra những hoàn cảnh khác nhau, nhưng ai trong chúng ta cũng đã từng trải qua cảm giác thu mình lại hoặc từ bỏ vì sợ nghe thấy những điều không hay từ người khác. Khi bị người khác chỉ trích, chúng ta tránh né vì điều đó khiến cho chúng ta bị tổn thương. Vậy tại sao những lời chỉ trích lại có tính sát thương như vậy?

Lý do nằm ở chính rào cản của tâm trí, chúng ta hiểu lầm những lời phê bình theo những hướng tiêu cực. Gốc rễ và trụ cột của tâm hồn của chúng ta bị tổn thương do những trải nghiệm tiêu cực về những lời chỉ trích, phê bình ở trong quá khứ, chúng ngày một lớn dần và trói buộc tâm hồn của chúng ta.

Ví dụ, nếu bạn bị mắc vào cái bẫy của tâm trí kiểu như: “Phê bình là đang công kích tôi, nghĩa là tôi kém cỏi, và tôi ghét bản thân mình khi bị phê bình”, thì khi gặp phải tình huống khủng hoảng hay bị phê bình, sẽ rất dễ bị ảnh hưởng bởi những suy nghĩ tiêu cực và nỗi sợ hãi.

Khi đó, chúng ta có thể phản ứng ngay lập tức theo cách hung hăng hoặc thụ động, khiến tình hình càng trở nên tồi tệ hơn. Nếu cứ lặp đi lặp lại, chúng ta sẽ tự ngăn cản bản thân có được cơ hội học hỏi cách phản ứng lành mạnh trước những lời phê bình, đồng thời sẽ chỉ thấy khó khăn, ngượng ngùng nhiều hơn trước những lời phê bình.

Cuối cùng, khi đối mặt với những lời phê bình chúng ta sẽ dần mất đi sự tự tin, lo lắng trước những lời phê bình, từ đó dễ trở nên tức giận và thất vọng khi bị phê bình.

Angela Sen/ Light Books & NXB Phụ nữ Việt Nam