'Đường ray pháp lý' mới, mở khóa phát triển cho ngành đường sắt

Ảnh minh họa

Ngành đường sắt Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển với dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Đường sắt 2025, được kỳ vọng sẽ trở thành “đường ray pháp lý” mới, mở khóa cho sự phát triển của lĩnh vực này. Trong bối cảnh hạ tầng đường sắt chưa phát huy được vai trò trục xương sống của nền kinh tế, việc hoàn thiện thể chế và tháo gỡ rào cản pháp lý là điều cần thiết để khơi thông nguồn lực cho ngành đường sắt.

Theo các văn kiện của Đại hội XIII của Đảng, phát triển kết cấu hạ tầng, bao gồm đường sắt, là một trong những đột phá chiến lược trong giai đoạn 2022-2025. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều quy định trong Luật Đường sắt 2017 đã trở nên lạc hậu, không còn phù hợp với thực tiễn. Các nghị định ban hành trước đó như Nghị định 56/2018 và Nghị định 65/2018 đã không còn đáp ứng được yêu cầu quản lý và phát triển kinh tế - xã hội, dẫn đến tình trạng chậm tiến độ dự án và chi phí vận tải tăng cao.

Một trong những điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt là khoảng trống pháp lý, khiến cho nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư. Dự thảo Nghị định mới không chỉ nhằm lấp đầy khoảng trống này mà còn tạo hành lang thông thoáng cho đầu tư, khuyến khích nguồn lực xã hội hóa. Nghị định mới sẽ cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, và bổ sung nhiều quy định mới để xử lý những vấn đề thực tiễn chưa được giải quyết.

Điểm nổi bật trong dự thảo Nghị định là việc bãi bỏ các thủ tục hành chính rườm rà, như chấp thuận xây dựng đường ngang hay cấp giấy phép vận chuyển hàng nguy hiểm. Thay vào đó, cơ chế thông báo và đăng ký sẽ được áp dụng, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí tuân thủ mà còn thay đổi tư duy quản lý từ “kiểm soát” sang “tạo khung và hỗ trợ phát triển”.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng phân cấp mạnh mẽ cho địa phương trong việc quyết định khai thác, dừng khai thác tuyến/ga, giúp tăng tính chủ động và trách nhiệm giải trình của các cơ quan địa phương. Việc quản lý đất đai và hành lang an toàn cũng sẽ được quy định rõ ràng, nhằm ngăn chặn tình trạng lấn chiếm và sử dụng sai mục đích.

Về mặt kinh doanh, dự thảo Nghị định đã làm rõ điều kiện tham gia thị trường của doanh nghiệp hạ tầng và vận tải đường sắt. Điều này không chỉ xác lập quyền và nghĩa vụ cụ thể của các bên mà còn bổ sung cơ chế miễn, giảm giá vé cho đối tượng chính sách, tạo ra một thị trường vận tải đường sắt minh bạch hơn.

Những thay đổi này có ý nghĩa kinh tế rất lớn. Khi đất đai, hành lang và cơ chế kinh doanh được minh định, doanh nghiệp tư nhân sẽ có cơ sở pháp lý để tham gia đầu tư hạ tầng và dịch vụ đường sắt. Điều này sẽ giúp giảm chi phí logistics toàn nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa xuất nhập khẩu, đồng thời giảm áp lực cho hệ thống đường bộ.

Dự thảo Nghị định không chỉ là văn bản pháp lý thi hành luật mà còn là đòn bẩy để tái cơ cấu phương thức vận tải, giúp ngành đường sắt trở thành động lực tăng trưởng bền vững. Sự ra đời của Luật Đường sắt 2025 và dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành thể hiện quyết tâm đổi mới tư duy phát triển hạ tầng, coi thể chế là động lực của tăng trưởng. Với những cải cách này, ngành đường sắt Việt Nam có thể kỳ vọng vào một tương lai phát triển mạnh mẽ, góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 39-2025 phát hành ngày 29/09/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

Link: https://premium.vneconomy.vn/dat-mua/an-pham/tap-chi-kinh-te-viet-nam.html

Huỳnh Dũng