ESG trở thành động lực mới của sản xuất điện tử Việt Nam

Xu hướng Net Zero và yêu cầu ESG từ các tập đoàn toàn cầu đang tạo sức ép lớn lên ngành điện tử Việt Nam

Ngành điện tử tăng tốc chuyển đổi xanh

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA), ngành điện tử tiếp tục giữ vai trò đầu tàu khi đóng góp hơn 30% kim ngạch xuất khẩu quốc gia, đạt 121 tỷ USD chỉ trong 9 tháng năm 2025. Không chỉ tạo việc làm cho khoảng 5 triệu lao động chất lượng cao, tỷ lệ nội địa hóa của ngành đã vươn lên 40 - 50% ở một số phân khúc, phản ánh sự trưởng thành của hệ sinh thái sản xuất điện tử trong nước.

Trong bối cảnh công nghiệp 4.0 và xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu tăng tốc, các doanh nghiệp điện tử Việt Nam đang chủ động áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), tự động hóa và xây dựng chuỗi cung ứng thân thiện môi trường, hướng tới thực hiện mục tiêu Net Zero 2050. Đây được xem là nền tảng quan trọng nâng vị thế của Việt Nam trên bản đồ sản xuất công nghệ thế giới.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam, Ủy viên BCH VEIA khẳng định, ngành điện tử đã trở thành “trụ cột tăng trưởng” của nền kinh tế. Từ nền tảng gia công trước kia, Việt Nam đã chuyển mình thành trung tâm sản xuất thông minh, thu hút hàng trăm tỷ USD vốn FDI của các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung, Intel, Foxconn.

“Vai trò mới này giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu mà còn trở thành một phần quan trọng trong cam kết Net Zero 2050 của quốc gia”, bà Hương nhấn mạnh.

Trong bối cảnh các tập đoàn toàn cầu đẩy mạnh yêu cầu về minh bạch quản trị, tiêu chuẩn lao động và chứng minh lộ trình phát thải ròng bằng 0, các doanh nghiệp điện tử Việt Nam đang chịu tác động trực tiếp. Áp lực lớn nhưng đồng thời mở ra cơ hội nâng cấp quản trị, nâng chất lượng sản xuất và tăng khả năng tham gia chuỗi cung ứng.

Theo bà Hương, VEIA xác định hỗ trợ doanh nghiệp thực thi ESG (môi trường - xã hội - quản trị) là nhiệm vụ chiến lược.

“ESG không phải gánh nặng. Đó chính là động lực phát triển cốt lõi của doanh nghiệp và là cánh cửa để ngành điện tử Việt Nam chứng minh vị thế trung tâm sản xuất chiến lược của thế giới”, bà Hương nói.

VEIA đang thúc đẩy chuẩn hóa tiêu chí ESG cho ngành điện tử, tăng cường đào tạo và kết nối doanh nghiệp với chuỗi cung ứng toàn cầu. Mục tiêu là giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu của đối tác, mà còn hình thành lợi thế cạnh tranh dài hạn trong một ngành có tốc độ thay đổi nhanh nhất thế giới.

Đông lực mới cho sản xuất điện tử bền vững

Theo ông Phạm Văn Đồng, Giám đốc Công ty Tư vấn Năng suất và Chất lượng Quốc tế IPQ, nhiều doanh nghiệp vẫn xem ESG là chi phí tăng thêm trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt. Nhưng khi Việt Nam đã cam kết Net Zero 2050 và khi các tập đoàn toàn cầu đưa tiêu chuẩn ESG vào điều khoản hợp đồng, việc chậm thích ứng không còn là lựa chọn.

“Áp lực rất lớn, nhưng nếu doanh nghiệp có chiến lược rõ ràng, chuyển đổi ESG sẽ mở ra cơ hội phát triển mạnh hơn trong tương lai”, ông Đồng nhận định.

Trong khi đó, ông Trần Đức Tùng, Phó Tổng Giám đốc Hanel PT khẳng định, ESG không phải khẩu hiệu mà phải được tích hợp toàn diện: từ văn hóa doanh nghiệp, công nghệ sản xuất đến quản trị chuỗi cung ứng. Hanel PT đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2028, đồng thời triển khai loạt biện pháp như kiểm kê phát thải, quản lý tiêu thụ năng lượng, minh bạch chuỗi cung ứng và ứng dụng chuyển đổi số trong giám sát tuân thủ.

Theo ông Tùng, chi phí đầu tư ban đầu cho ESG không nhỏ, như lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời, xử lý nước thải hay thiết bị kiểm soát năng lượng. Tuy nhiên, chỉ cần doanh nghiệp tuân thủ pháp luật trong nước và các yêu cầu bắt buộc của thị trường quốc tế, họ đã hoàn thành 60% nội dung ESG.

“Các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn có thể làm được, không nhất thiết phải có vốn lớn”, ông Tùng nhấn mạnh.

Điều quan trọng, theo ông Tùng, là ESG phản ánh năng lực quản trị và chiều sâu văn hóa doanh nghiệp.

“Không có ESG, doanh nghiệp không thể tiến xa. Muốn bù đắp chi phí đầu tư ban đầu, bắt buộc phải tối ưu quản trị, tinh gọn quy trình và nâng hiệu quả vận hành”.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân cho biết, các tiêu chuẩn ESG từ EU, Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc đang tạo sức ép lớn lên ngành điện tử, đặc biệt trong các yêu cầu về phát thải, năng lượng và minh bạch báo cáo. Doanh nghiệp phải bắt đầu từ những bước căn bản nhất như tuân thủ pháp luật, tuân thủ yêu cầu đối tác, học theo mô hình đi trước, minh bạch thông tin, xây dựng nhân sự chuyên trách ESG, tận dụng tài chính xanh và ưu đãi thuế.

Theo bà Thủy, để chuyển đổi xanh thành công, doanh nghiệp cần một lộ trình liên tục từ đánh giá hiện trạng, xác định mục tiêu đến xây dựng mô hình sản xuất và tiêu thụ bền vững hơn.

“Không có lộ trình, sẽ không có Net Zero”, bà nhấn mạnh.

Chuyển đổi xanh, thực thi ESG và lộ trình Net Zero 2050 đang tạo ra bước ngoặt lịch sử cho ngành điện tử Việt Nam. Áp lực nhiều, chi phí lớn, nhưng lợi ích dài hạn vượt xa những rào cản ban đầu như nâng vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, tăng khả năng tiếp cận vốn, thị trường và đối tác chất lượng cao và xây dựng ngành điện tử bền vững, giảm phụ thuộc và nâng cao giá trị nội địa.

Hải Yến