Đề xuất điều kiện để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm AI
Các đại biểu Quốc hội đề xuất sản phẩm do AI tạo ra chỉ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi có sự tham gia sáng tạo đáng kể của con người trong nhiều khâu.
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) phát biểu tại buổi thảo luận về dự án Luật Sở hữu trí tuệ. Ảnh: Quochoi.vn.
Sáng 24/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, trong đó các nội dung liên quan tới sản phẩm do AI tạo ra được nhiều đại biểu quan tâm thảo luận.
Trong đó, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cho rằng quyền sở hữu trí tuệ là công cụ để bảo vệ giá trị sáng tạo của con người, giá trị sáng tạo lao động trí óc của nhân loại. Do đó, việc công nhận quyền sở trí tuệ cho những sản phẩm được tạo ra bởi máy móc sẽ tự tạo bất công cho những tác giả sử dụng trí tuệ của mình để sáng tạo ra những tác phẩm thật sự.
Ông Nghĩa lo ngại nếu công nhận quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm do AI tạo ra có thể gây cạnh tranh, mất việc làm của con người. Bởi lẽ, AI có thể tạo ra các tác phẩm chất lượng cao với tốc độ nhanh và chi phí gần như bằng 0, sẽ khiến các doanh nghiệp không còn nhu cầu thuê con người.
Tuy nhiên, ngược lại, đại biểu cho rằng việc công nhận sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm do AI tạo ra sẽ góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Nếu sản phẩm do AI tạo ra không được bảo hộ sẽ dẫn đến dễ bị sao chép tràn lan, từ đó giảm động lực sáng tạo của cá nhân và giảm nhu cầu đầu tư của doanh nghiệp.
Đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, việc thu hút vốn đầu tư và công nghệ vào AI rất quan trọng. Đại biểu này cho rằng để phát huy trí tuệ Việt, cần có cơ sở pháp lý để bảo hộ sở trí tuệ đối với các sản phẩm do AI Việt tạo ra.
"Đây cũng là tiền đề quan trọng để đưa AI Việt ra thế giới, giảm phụ thuộc vào các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Mặt khác, việc xác định chủ thể sở hữu trí tuệ giúp ràng buộc trách nhiệm bồi thường thiệt hại một cách rõ ràng hơn, công bằng hơn và giảm được kiện tụng", đại biểu Nghĩa lập luận.
Ông Nghĩa nhấn mạnh Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị yêu cầu đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội nêu trong thảo luận tổ về dự án luật này.
Do đó, đại biểu đề nghị ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm do AI tạo ra và áp dụng mô hình bảo vệ có điều kiện.
Đồng thời, ông Nghĩa nhấn mạnh nguyên tắc sáng tạo của con người là yếu tố cốt lõi, xác định rõ AI không phải là chủ thể quyền mà chủ thể quyền là con người, là người cuối cùng sử dụng, vận hành AI, trừ trường hợp có thỏa thuận là người khác.
Cách tiếp cận này không phủ nhận vai trò của AI nhưng vẫn giữ vững yêu cầu về tính nguyên gốc của sản phẩm và sự sáng tạo của con người.
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề xuất bổ sung quy định tác phẩm, sản phẩm do hệ thống AI tạo ra chỉ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi có sự tham gia sáng tạo đáng kể của con người trong quá trình hình thành, chỉnh sửa hoặc định hướng nội dung.
Bên cạnh đó, cần quy định quyền sở hữu, khai thác và trách nhiệm pháp lý đối với sản phẩm do AI tạo ra thuộc về tổ chức, cá nhân trực tiếp huấn luyện, vận hành AI. Giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung này.
Trên cơ sở đó sẽ tiến hành đánh giá, tổng kết để có quy định một mục hoặc một chương riêng liên quan đến AI khi sửa đổi toàn diện Luật Sở hữu trí tuệ đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ.
Trường hợp cần thiết bổ sung quy định tương ứng vào dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo cũng đang được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này.
