Eu thảo luận nhiều vấn đề 'nóng'

Trong hai ngày làm việc, nguyên thủ và thủ tướng 27 nước thành viên EU đã đề cập nhiều vấn đề nóng như tình hình Đông Địa Trung Hải, vấn đề Belarus, cuộc xung đột Nagorny - Karabakh, vụ nhân vật người Nga Alexei Navalny nghi bị đầu độc và quan hệ với Trung Quốc.

Các đại biểu cũng thảo luận về thị trường nội khối, chính sách công nghiệp và chuyển đổi kỹ thuật số, đồng thời điểm lại mối quan hệ với Anh liên quan thỏa thuận Brexit.

Toàn cảnh Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt EU tại Brussels, Bỉ ngày 1/10/2020

Trong ngày làm việc đầu tiên, các nhà lãnh đạo EU đã mất khá nhiều thời gian để có thể đi đến quyết định trừng phạt Belarus. Hội nghị thượng đỉnh EU mất tới 10 giờ chỉ để giải quyết vấn đề nội bộ, thuyết phục hai nước (đặc biệt là CH Síp) nhất trí về lệnh trừng phạt Minsk. Mọi việc chỉ được giải quyết khi các nhà lãnh đạo EU tuyên bố “đoàn kết hoàn toàn” với Hy Lạp và Síp, đồng thời phản đối hành động của Thổ Nhĩ Kỳ tại Đông Địa Trung Hải.

Tuy không đưa ra biện pháp trừng phạt, song EU yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ giảm leo thang, từ bỏ các hành động đơn phương và cảnh báo có thể dùng tới “mọi công cụ và lựa chọn” hiện có (ám chỉ áp đặt trừng phạt) để bảo vệ lợi ích của các quốc gia thành viên nếu Ankara không xuống thang căng thẳng. Đổi lại, EU đưa ra nhiều đề nghị ưu đãi với Thổ Nhĩ Kỳ, như thảo luận về việc mở rộng liên minh thuế quan với EU và tạo điều kiện cấp thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia mà EU mong muốn một sự hợp tác đôi bên cùng có lợi.

Tuy nhiên, thông báo không đả động đến tiến trình thảo luận về việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập EU suốt từ năm 2005, vốn đang được coi là bế tắc. Điều này cũng phần nào cho thấy EU đã khôn khéo, vừa giúp “hạ hỏa” được hai quốc gia thành viên, vừa buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải hành động, bởi nếu không, EU sẽ phải tính tới những biện pháp cứng rắn tại hội nghị thượng đỉnh của khối vào giữa tháng 12 tới.

Được coi là hội nghị thượng đỉnh về chính sách đối ngoại, song thực tế, cái gọi là “đối ngoại” lại không hiện diện nhiều. Trong cuộc xung đột Nagorny - Karabakh, các nhà lãnh đạo EU không mất nhiều thời gian để ra tuyên bố kêu gọi các bên lập tức chấm dứt thù địch, hướng tới một lệnh ngừng bắn lâu dài và giải quyết hòa bình mâu thuẫn. Các nhà lãnh đạo EU cũng hối thúc giới chức Nga hợp tác đầy đủ với Tổ chức cấm vũ khí hóa học trong việc điều tra làm rõ vụ nhân vật Navalny nghi bị đầu độc.

Trong quan hệ với Trung Quốc, EU ủng hộ mục tiêu hoàn tất đàm phán về một thỏa thuận đầu tư toàn diện song phương (CAI) vào cuối năm nay. Các nhà lãnh đạo EU cũng khuyến khích Trung Quốc có trách nhiệm lớn hơn với những thách thức toàn cầu, đặc biệt là vấn đề biến đổi khí hậu. Trong vấn đề Brexit, Thủ tướng Đức Merkel bày tỏ lạc quan rằng một quyết định về tương lai quan hệ giữa Anh và EU có thể được đưa ra “trong vài ngày tới”. Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC) Ursula von der Leyen mong muốn tăng cường đàm phán về một hiệp định thương mại với Anh, song “không phải bằng mọi giá“.

Với những chủ đề mà các nhà lãnh đạo EU đã thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh lần này, có thể nói dư luận chưa thể thấy được tầm vóc của một EU theo kỳ vọng của những người đứng đầu khối. Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận một thực tế rằng dù ban đầu có khó khăn, song cuối cùng, EU vẫn đạt được một tiếng nói chung, tất nhiên sau những màn đối thoại căng thẳng và cả sự nhượng bộ, cũng như nhờ khả năng thuyết phục của một số nhà lãnh đạo “đầu tàu”.

Trong những năm qua, một EU “trưởng thành” cũng đã phần nào được thể hiện rõ nét hơn trong các chính sách đối ngoại thông qua việc định hình “quyền tự chủ chiến lược” của khối. Quyền tự chủ chiến lược sẽ dẫn dắt EU tới đâu phụ thuộc rất lớn vào sự đoàn kết nội khối và quyết tâm của các nhà lãnh đạo EU trong thời gian tới.

Hoài An (t.h)