Facebook của Meta bị cáo buộc thiên kiến giới trong thuật toán quảng cáo việc làm

Thuật toán Meta bị cho là “thiên vị” giới tính

Theo báo cáo của cơ quan Défenseur des Droits (Bảo vệ Quyền lợi), hệ thống quảng cáo của Facebook đã đối xử khác biệt với người dùng dựa trên giới tính, cấu thành phân biệt đối xử gián tiếp.

Cơ quan này yêu cầu Facebook và công ty mẹ Meta thực hiện các biện pháp đảm bảo quảng cáo không còn mang tính phân biệt giới, đồng thời cho Meta 3 tháng để báo cáo lại các biện pháp khắc phục.

Trong phán quyết (mang tính khuyến nghị, không ràng buộc pháp lý), cơ quan này nêu rõ: "Hệ thống mà Facebook áp dụng để phân phối quảng cáo việc làm đã đối xử khác nhau với người dùng dựa trên giới tính và điều đó cấu thành sự phân biệt đối xử gián tiếp".

Cách vụ việc được phát hiện

Cuộc điều tra bắt đầu sau khi tổ chức vận động Global Witness, cùng với hai tổ chức nữ quyền của Pháp là Fondation des Femmes (Quỹ vì Phụ nữ) và Femmes Ingénieures (Nữ kỹ sư), thực hiện loạt thử nghiệm quảng cáo tuyển dụng trên Facebook ở nhiều quốc gia, gồm Pháp, Anh, Ireland và Nam Phi.

Kết quả tại Pháp cho thấy 9/10 người được hiển thị quảng cáo tuyển thợ cơ khí là nam giới, trong khi cùng tỷ lệ đó ở quảng cáo tuyển giáo viên mầm non là phụ nữ. Ngoài ra, 8/10 người thấy quảng cáo tuyển nhà tâm lý học là nữ, và 7/10 người xem quảng cáo tuyển phi công là nam.

Các tổ chức này đã nộp đơn khiếu nại lên Défenseur des Droits và hoan nghênh kết luận của cơ quan này. Trong tuyên bố chung, họ cho biết: “Đây dường như là lần đầu tiên một cơ quan quản lý châu Âu xác định rằng thuật toán của một nền tảng mạng xã hội có hành vi phân biệt giới tính. Đây là bước tiến quan trọng trong việc buộc các nền tảng công nghệ phải chịu trách nhiệm theo luật hiện hành".

Luật sư Josephine Shefet, đại diện những người khiếu nại, nói thêm: "Phán quyết này gửi đi thông điệp mạnh mẽ tới các nền tảng kỹ thuật số: Họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu để xảy ra sai lệch như vậy. Nguyên tắc pháp lý này đặt ra tiền lệ quan trọng cho các vụ việc tương tự trong tương lai".

Facebook của Meta bị cáo buộc thiên kiến giới trong thuật toán quảng cáo việc làm - Ảnh: Chesnot/Getty Images/Getty Images

Phản ứng của Meta

Phía Meta Platforms, công ty mẹ của Facebook, đã bác bỏ kết luận. Người phát ngôn Meta cho biết: "Chúng tôi không đồng ý với quyết định này và đang xem xét các lựa chọn tiếp theo".

Meta cũng nhấn mạnh rằng họ đã cấm việc các nhà quảng cáo nhắm mục tiêu quảng cáo việc làm dựa trên giới tính, tuổi tác hoặc chủng tộc. Tuy nhiên, cơ quan giám sát cho rằng chính thuật toán phân phối quảng cáo của Meta đã tự động khuếch đại định kiến giới, dù không có lựa chọn nhắm mục tiêu trực tiếp.

Bối cảnh và tiền lệ

Trước đó, vào năm 2022, Meta đã đồng ý thay đổi thuật toán quảng cáo của Facebook sau khi Bộ Tư pháp Mỹ cáo buộc hệ thống quảng cáo bất động sản của công ty này phân biệt đối xử với người dùng dựa trên chủng tộc, tôn giáo và giới tính.

Vụ việc lần này cho thấy giới chức châu Âu, đặc biệt là Pháp, đang thắt chặt giám sát với các “ông lớn công nghệ”không chỉ trong vấn đề chống độc quyền hay bảo mật dữ liệu, mà còn trong bình đẳng giới và trách nhiệm xã hội của các nền tảng số.

Ý nghĩa rộng hơn

Theo các chuyên gia, kết luận của Pháp có thể trở thành tiền lệ pháp lý quan trọng tại châu Âu, khi lần đầu tiên một cơ quan công quyền xác định thuật toán của mạng xã hội có hành vi phân biệt giới tính. Điều này đặt ra yêu cầu rõ ràng hơn về minh bạch thuật toán, đặc biệt với các hệ thống có tác động tới cơ hội nghề nghiệp và đời sống xã hội.

Thuật toán được thiết kế để “tối ưu hóa tương tác”, nghĩa là tự động hiển thị quảng cáo cho nhóm người dùng có khả năng nhấp chuột cao nhất. Nhưng khi dữ liệu lịch sử mang sẵn định kiến giới (chẳng hạn nam thường click vào quảng cáo kỹ thuật, nữ click vào nghề chăm sóc), hệ thống sẽ vô tình củng cố định kiến cũ, thay vì phá bỏ chúng.

Điều này dẫn đến hệ quả: người lao động thuộc một giới có thể ít được tiếp cận cơ hội việc làm hơn, dù về nguyên tắc, tất cả quảng cáo đều công khai và “phi giới tính”.

Vụ việc Meta - Facebook bị cáo buộc “thiên vị giới tính” không chỉ là câu chuyện của riêng một thuật toán, mà là bài học cảnh báo cho toàn ngành công nghệ: trí tuệ nhân tạo và hệ thống quảng cáo tự động cần được kiểm soát chặt chẽ hơn để không tái tạo định kiến xã hội trong môi trường số.

Nhật Hạ