Đẩy mạnh chuyển đổi số, công nghệ mới trong phát triển giao thông thông minh

Đẩy mạnh hệ thống quản lý giao thông thông minh trên mạng lưới đường bộ cao tốc

Phát biểu tại tọa đàm, ông Lê Thanh Tùng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin (Bộ Xây dựng) khẳng định chuyển đổi số là xu thế tất yếu và động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên toàn cầu.

Ông Lê Thanh Tùng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin (Bộ Xây dựng) cho biết Việt Nam vẫn có nhiều thách thức khi mở rộng và đồng bộ hóa các hệ thống giao thông thông minh.

Trong lĩnh vực giao thông vận tải, sự hội tụ giữa chuyển đổi số trong lĩnh vực di chuyển (Mobility DX) và bản sao số của hạ tầng vật lý (Digital Twin) đang mở ra phương thức mới trong quản lý, quy hoạch và vận hành giao thông theo hướng thông minh, an toàn và bền vững.

Theo ông Tùng, những công nghệ như IoT, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, 5G và V2X đã và đang thay đổi sâu sắc cách thức vận hành hệ thống hạ tầng. Nhiều quốc gia như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore hay Ấn Độ đã sớm hình thành chiến lược quốc gia về Mobility DX và Digital Twin, hướng tới một xã hội di chuyển an toàn, giảm phát thải và tai nạn giao thông.

Thời gian qua, Bộ Xây dựng đã đẩy mạnh triển khai hệ thống quản lý giao thông thông minh (gồm hệ thống giám sát điều hành giao thông, hệ thống thu phí điện tử không dừng, công trình kiểm tra tải trọng xe) trên hệ thống mạng lưới đường bộ cao tốc tại Việt Nam. Dự kiến đến cuối năm 2025, đầu năm 2026, hơn 2.000km đường bộ cao tốc Việt Nam được triển khai và quản lý bằng hệ thống giao thông thông minh.

"Dù vậy, vẫn có những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt khi mở rộng và đồng bộ hóa các hệ thống giao thông thông minh, như chưa có quy hoạch tổng thể và kiến trúc tổng thể ITS quốc gia, khiến các hệ thống ITS hiện nay còn thiếu kết nối dữ liệu phục vụ điều hành liên tuyến, cũng như thiếu khung pháp lý đồng bộ cho chia sẻ, quản lý và bảo mật dữ liệu giao thông", ông Tùng nói.

Hiện, Bộ Xây dựng đã giao các cơ quan khẩn trương nghiên cứu, tham mưu ban hành các quy định trong triển khai giao thông thông minh, trong đó có việc xây dựng quy hoạch tổng thể và Kiến trúc tổng thể ITS quốc gia.

Ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng KHCN và Hợp tác quốc tế (Cục Đường bộ VN) thông tin, ngành GTVT đã xây dựng một số hệ thống CSDL. Các hệ thống CSDL của ngành đã tích hợp với CSDL Quốc gia như tích hợp VneID các dữ liệu đăng kiểm, giấy phép… Đồng thời, triển khai ứng dụng công nghệ trong giao thông như thu phí điện tử không dừng. Từ năm 2017 tới nay, đã có khoảng 1,5 tỷ giao dịch qua hệ thống thu phí điện tử không dừng.

Bên cạnh đó, hệ thống giám sát điều hành giao thông đường cao tốc đã được triển khai trên 11 tuyến như: Pháp Vân - Cầu Giẽ, Cầu Giẽ - Ninh Bình, Hà Nội - Hải Phòng, Hạ Long - Vân Đồn, HCM - Long Thành - Dầu Giây…

Bộ Xây dựng hiện đang triển khai lắp đặt hệ thống giám sát điều hành đường cao tốc cùng 18 tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, sử dụng các công nghệ thông minh như AI, hệ thống phân tích dữ liệu tự động.

Toàn cảnh tọa đàm "Góc nhìn đa chiều về chuyển đổi số (Mobility DX) và bản sao số (Digital Twin) trong giao thông Việt Nam".

Theo ông Toàn, ngành Xây dựng đang thực hiện Đề án IoT trong lĩnh vực giao thông thông minh nhằm xây dựng nền tảng IoT thống nhất, an toàn, hiệu quả, phục vụ quản lý, điều hành và khai thác hệ thống giao thông thông minh do Bộ quản lý, chia sẻ dữ liệu với các cơ quan, đơn vị liên quan.

Giai đoạn 2026-2028 sẽ hoàn thành khung thể chế, tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về IoT trong giao thông thông minh, triển khai thí điểm hệ thống IoT giao thông tại ít nhất 2 thành phố. Giai đoạn 2029-2035 sẽ mở rộng hệ thống IoT giao thông tại các địa phương và hoàn thiện hệ sinh thái giao thông thông minh.

Để đạt được các mục tiêu ,nhiều nhiệm vụ cần thực hiện như nghiên cứu, đề xuất và hoàn thiện hành lang pháp lý để ứng dụng IoT trong lĩnh vực giao thông thông minh. Cùng đó, xây dựng và phát triển hạ tầng IoT giao thông thông minh.

Bộ cũng thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong quản lý xây dựng, quản lý dựa trên dữ liệu, quản lý vòng đời công trình trên nền tảng số từ thiết kế, thi công đến vận hành, bảo trì.

Đổi mới chính sách, thúc đẩy công nghệ

Đánh giá điểm nghẽn lớn nhất hiện nay trong phát triển công nghệ và giao thông thông minh tại Việt Nam hiện nay là chính sách pháp lý, ông Trần Vũ Tuấn Phan (Học viện chiến lược khoa học và công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, các xung đột, chồng chéo, hoặc khoảng trống trong các nghị định thực thi đang kìm hãm tốc độ đổi mới sáng tạo.

Hiện nay, Nghị quyết 57/2024 đã tạo hành lang pháp lý thúc đẩy công nghệ mới, nhưng vẫn có những xung đột trong một số quy định liên quan.

Cạnh đó, sự thiếu vắng một chính sách thử nghiệm đang trực tiếp ngăn cản việc hình thành chính sách kỹ thuật. "Một số công nghệ đang được triển khai dưới dạng chưa hoàn thiện hành lang pháp lý. Nếu vẫn bị ràng buộc quá nhiều cơ chế cho các công nghệ mới thì các công nghệ mới sẽ luôn chỉ là lý thuyết", ông Phan nói.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ kiến nghị phải thực sự thay đổi tư duy trong đổi mới sáng tạo. "Tư duy của chúng ta phải chuyển từ quản lý công nghệ sang kiến tạo môi trường thử nghiệm. Cần phá vỡ vòng luẩn quẩn cơ chế pháp lý thử nghiệm trong khi đòi hỏi đổi mới sáng tạo", ông Phan đề xuất.

Ông Tetsuya Sato, Giám đốc Công ty Viện nghiên cứu giao thông Nhật Bản phát biểu tại tọa đàm.

Theo ông Tetsuya Sato, Giám đốc Công ty Viện nghiên cứu giao thông Nhật Bản, để phát triển giao thông thông minh cần phải hành động quyết liệt. Ông Sato lý giải, bản sao số vừa là phòng thí nghiệm thử nghiệm để giải quyết vấn đề, vừa là nền tảng xây dựng sự đồng thuận cho các bên liên quan. Bản sao số sẽ mô phỏng các tình huống giao thông thực tế trong không gian số, để cơ quan quản lý thử nghiệm các biện pháp can thiệp trước khi triển khai.

Đánh giá Việt Nam đang trải qua những thách thức trong tai nạn giao thông, tắc nghẽn đô thị và suy thoái môi trường, ông Sato cho rằng giải pháp chính là phải lấy bản sao số làm cốt lõi để hoạch định chính sách.

"Điều này có thể giúp nâng cao sự tiện lợi của giao thông công cộng, giảm tai nạn giao thông và tiến tới mục tiêu không phát thải", vị này cho hay.

Trong khi đó, ông Đào Xuân Trường, Phó Giám đốc Viettel Solutions lại đưa ra các vấn đề trong ứng dụng giả lập giao thông trong giao thông thông minh.

Theo ông Trường, hiện việc ứng dụng giả lập giao thông trong giao thông thông minh còn hạn chế. Các hệ thống ITS trên cao tốc hầu như chưa ứng dụng. Các hệ thống ITS nội đô bước đầu ứng dụng giả lập giao thông tại một số địa phương.

Trong khi, việc ứng dụng này có nhiều vai trò tích cực như thử nghiệm các công nghệ và thuật toán thông minh trước khi triển khai thật; tối ưu luồng giao thông, giảm tắc nghẽn và tai nạn; hỗ trợ ra quyết định chính sách dựa trên dữ liệu mô phỏng, cũng như tạo môi trường an toàn, tiết kiệm và linh hoạt cho nghiên cứu và phát triển hệ thống giao thông thông minh.

Từ đây, lãnh đạo Viettel Solutions đề xuất Bộ Xây dựng cần có kế hoạch triển khai ứng dụng rộng rãi giả lập giao thông trong giao thông thông minh.

Hoàng Anh