FDI suy giảm cản trở tăng trưởng của các nước đang phát triển

Vốn FDI chảy vào các nền đang phát triển suy yếu về mức thấp nhất trong gần hai thập niên. Ảnh: Researchleap.com

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố hôm 16-6 cho biết, các nền kinh tế đang phát triển chỉ nhận được 435 tỉ đô la vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong năm 2023. Con số này đánh dấu mức thu hút yếu nhất trong gần hai thập niên ở các nước đang phát triển. Sự suy giảm này là một phần của của bức tranh chung toàn cầu rộng lớn hơn, với các nền kinh tế có thu nhập cao cũng chứng kiến dòng vốn FDI chảy vào trong năm 2023 giảm xuống còn 336 tỉ đô la, mức thấp nhất kể từ năm 1996.

Tính theo tỷ lệ GDP, vốn FDI đổ vào các nước đang phát triển chỉ đạt 2,3% vào năm 2023, chỉ bằng khoảng một nửa mức ghi nhận trong thời kỳ đỉnh điểm năm 2008.

Hơn nữa, FDI có xu hướng tập trung vào các nền kinh tế lớn hơn. Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil cùng nhau tiếp nhận gần một nửa tổng dòng FDI chảy vào các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển trrong giai đoạn 2012-2023. Trong khi đó 26 quốc gia nghèo nhất chỉ nhận được chưa đầy 2% tổng vốn FDI chảy vào khu vực đang phát triển.

Indermit Gill, nhà kinh tế trưởng kiêm Phó chủ tịch cấp cao của WB cảnh báo, tình trạng suy giảm FDI diễn ra vào thời điểm nợ công đang tăng vọt trên toàn thế giới.

“Không phải ngẫu nhiên mà FDI lại giảm xuống mức thấp mới trong khi nợ công đang đạt mức cao kỷ lục. Đầu tư tư nhân hiện là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và FDI là một trong những hình thức đầu tư tư nhân hiệu quả nhất. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các chính phủ đã bận rộn dựng lên các rào cản đối với đầu tư và thương mại trong khi lẽ ra phải xóa bỏ bớt”, Indermit Gill nói.

Cuối tháng này, các nhà lãnh đạo toàn cầu, nhà hoạch định chính sách, chuyên gia phát triển và đại diện khu vực tư nhân sẽ tập trung tại Seville, Tây Ban Nha để dự Hội nghị quốc về tài trợ cho phát triển lần thứ 4 của Liên Hợp Quốc.

Hội nghị sẽ vạch ra con đường huy động nguồn tài chính cần thiết, giúp đạt được các mục tiêu phát triển toàn cầu và quốc gia quan trọng.

Báo cáo của WB nhấn mạnh, việc khai thông nguồn vốn tư nhân, đặc biệt là FDI, sẽ rất cần thiết cho các mục tiêu này vào thời điểm tài chính công căng thẳng và viện trợ phát triển chính thức đang bị thu hẹp.

Theo báo cáo, các hạn chế đầu tư ở các nền kinh tế đang phát triển đang ở mức cao nhất kể từ năm 2010. Chỉ riêng trong nửa đầu năm 2025, một nửa trong số tất cả các biện pháp chính sách liên quan đến FDI đã công bố đều mang tính hạn chế.

Việc đảo ngược xu hướng này là rất quan trọng. Nghiên cứu cho thấy, các hiệp định đầu tư song phương có thể thúc đẩy dòng vốn FDI giữa các bên ký kết lên hơn 40%. Tuy nhiên, số lượng các hiệp định như vậy đã giảm dần, chỉ còn 380 hiệp định có hiệu lực trong giai đoạn 2010-2024. Con số này bằng 1/3 tổng số các hiệp định hợp tác đầu tư được ký kết trong thập niên 1990.

Sự cởi mở trong thương mại cũng có liên hệ chặt chẽ với dòng vốn FDI. Báo cáo của WB chỉ ra rằng, mỗi phần trăm tăng trong tỷ lệ thương mại trên GDP của một quốc gia sẽ dẫn đến mức tăng 0,6% trong FDI. Tuy nhiên, động lực này cũng đã chậm lại khi số lượng trung bình các hiệp định thương mại mới được ký kết mỗi năm trên toàn cầu đã giảm từ 11 trong thập ni6n 2010 xuống chỉ còn sáu trong thập niên hiện tại.

FDI vẫn là nguồn tài chính bên ngoài quan trọng đối với khu vực kinh tế đang phát triển, chiếm khoảng một nửa tổng số dòng vốn nước ngoài của khu vực này năm 2023.

Tác động tăng trưởng của FDI là rất đáng kể. Phân tích của WB về tác động của FDI đối với 74 quốc gia đang phát triển trong giai đoạn từ 1995-2019 cho thấy, mức tăng 10% của FDI có thể đẩy tăng GDP thực tế thêm 0,3% trong vòng ba năm. Hiệu ứng này thậm chí còn lớn hơn, lên đến 0,8%, ở các quốc gia có thể chế vững mạnh, nguồn nhân lực mạnh mẽ, mức độ cởi mở thương mại cao hơn. Ngược lại, tác động tăng trưởng của FDI thấp hơn đáng kể ở các quốc gia không có những đặc điểm này.

Để đảo ngược sự suy giảm và tối đa hóa lợi ích của FDI, WB khuyến nghị cách tiếp cận chính sách ba mũi nhọn.

Đầu tiên, các chính phủ phải đẩy mạnh các nỗ lực thu hút đầu tư bằng cách xóa bỏ các hạn chế có hại và khôi phục các cải cách bị đình trệ để cải thiện môi trường kinh doanh. Bên cạnh đó, hiệu suất kinh tế vĩ mô lành mạnh, bao gồm cải thiên năng suất lao động cũng rất cần thiết. Theo WB, năng suất lao động tăng 1% có thể giúp dòng vốn FDI tăng 0,%

Thứ hai, các quốc gia cần tăng cường tác động phát triển của FDI bằng cách cải thiện chất lượng thể chế, mở rộng giáo dục và đào tạo kỹ năng, tăng cường sự tham gia vào thị trường lao động chính thức và thúc đẩy hội nhập thương mại lớn hơn.

Cuối cùng, WB nhấn mạnh đến tấm quan trọng của hợp tác quốc tế. Tất cả các quốc gia phải, đặc biệt là các quốc gia có năng lực tài chình, phải cùng nhau hợp tác để hướng FDI vào các nền kinh tế đang phát triển có nhu cầu đầu tư cấp thiết nhất.

Theo AFP

Khánh Lan