FDI vẫn tăng mạnh trước nguy cơ thuế quan, nhưng thách thức ở phía trước?

Vốn đăng ký điều chỉnh tăng vọt và những dự án lớn

Theo số liệu của Cục Thống kê, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam trong năm tháng đầu năm 2025 (bao gồm: vốn đăng ký cấp mới, vốn đăng ký điều chỉnh và giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài) đạt 18,39 tỉ đô la Mỹ, tăng vọt 51,2% so với cùng kỳ năm trước.

Đáng lưu ý, vốn đăng ký cấp mới đạt 7,02 tỉ đô la, giảm 13,2% so với cùng kỳ năm trước; trong đó, vẫn chủ yếu tập trung vào ngành công nghiệp chế biến, chế tạo (vốn đăng ký cấp mới đạt 4,17 tỉ đô la, chiếm 59,4% tổng vốn đăng ký cấp mới) và hoạt động kinh doanh bất động sản (đạt 2,03 tỉ đô la, chiếm 28,9%), các ngành còn lại đạt 820,1 triệu đô la, chiếm 11,7%.

Sự suy giảm của vốn đăng ký cấp mới đã được bù đắp bởi dòng vốn đăng ký điều chỉnh, khi có 674 lượt dự án đã được cấp phép từ các năm trước đăng ký điều chỉnh vốn đầu tư tăng thêm 8,52 tỉ đô la, gấp 3,4 lần so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, vốn đăng ký góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài cũng tăng mạnh 82,9% so với cùng kỳ năm trước, đạt 2,86 tỉ đô la.

Diễn biến tăng vọt của dòng vốn đăng ký điều chỉnh chủ yếu tập trung vào một số dự án lớn của các tập đoàn đa quốc gia. Đơn cử như Công ty Samsung Display (Hàn Quốc) đã đăng ký bổ sung vốn đầu tư thêm 1,2 tỉ đô la vào nhà máy sản xuất màn hình OLED tại Bắc Ninh ngay từ những ngày đầu năm 2025, với mục tiêu biến Việt Nam trở thành “cứ điểm” sản xuất các loại màn hình thế hệ mới của Samsung toàn cầu.

Cũng vào giữa tháng 1, Công ty LG Display (Hàn Quốc) quyết định mở rộng dự án sản xuất màn hình OLED ở Khu công nghiệp Tràng Duệ tại Hải Phòng, khi tăng tổng vốn đầu tư thêm 1 tỉ đô la, từ 4,65 tỉ đô la lên thành 5,65 tỉ đô la. Tiếp đến, vào giữa tháng 2, Công ty Samsung Electro - Mechanics Việt Nam (Công ty SEMV) đăng ký tăng vốn đầu tư vào nhà máy Samsung Electro - Mechanics tại Thái Nguyên thêm 920 triệu đô la, từ 1,35 tỉ đô la lên thành 2,27 tỉ đô la.

Gần đây nhất, trong tháng 5, thành phố Hà Nội đã thu hút gần 1,4 tỉ đô la vốn FDI đăng ký điều chỉnh. Trong đó, riêng dự án xây dựng công viên Yên Sở của Công ty TNHH Gamuda Land Việt Nam với vốn góp của Malaysia đã tăng thêm 1,12 tỉ đô la. Ngoài ra, có thể kể đến các dự án có sự tăng vốn của Cheng Loong Paper, Deneast Việt Nam và Dongil Rubber Belt Việt Nam tại Bình Dương.

Trong thời gian tới, dự kiến một loạt doanh nghiệp khác như Amkor, Goertek, Hóa dầu Long Sơn, Hyosung sẽ tiếp tục mở rộng hoạt động đầu tư tại Việt Nam, tăng thêm vốn vào các dự án đang có. Đơn cử như Tập đoàn Hyosung cho biết tiếp tục đầu tư thêm khoảng 1,5 tỉ đô la tại Việt Nam, trong đó đầu tư nhà máy sản xuất công nghệ sinh học và nhà máy sản xuất sợi carbon tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Tập đoàn Amkor Technology đang xin cấp phép để nâng công suất tối đa của nhà máy bán dẫn 1,6 tỉ đô la tại Bắc Ninh từ 1,2 tỉ sản phẩm lên 3,6 tỉ sản phẩm mỗi năm từ tháng 9 năm nay.

Thách thức ở phía trước?

Sau những lo lắng về cú sốc thuế quan của Mỹ hồi đầu tháng 4-2025, diễn biến thời gian qua cho thấy khả năng Mỹ áp các mức thuế cao lên các đối tác thương mại lớn là bất khả thi, vì nền kinh tế nước này cũng sẽ chịu nhiều thiệt hại khó lường. Cho nên, một kịch bản khả quan được hầu hết giới quan sát kỳ vọng là các thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và các nước khác sẽ sớm được định hình, hoặc các mức thuế sẽ tiếp tục được hoãn lại cho đến khi các thỏa thuận thương mại như vậy được ký kết.

Vì vậy, việc các tập đoàn đa quốc gia tiếp tục tăng cường mở rộng đầu tư vào các dự án ở Việt Nam là điều có thể hiểu được, khi Việt Nam vẫn đang có nhiều lợi thế cạnh tranh trong việc thu hút vốn FDI. Ngoài ra, các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Foxconn hay Intel trong nhiều năm qua đã xây dựng hệ sinh thái nhà cung ứng tại Việt Nam, nay nếu di dời sẽ lại làm đứt gãy chuỗi cung ứng. Nhiều ngành (điện tử, dệt may, da giày) đã có cluster (cụm công nghiệp) hoàn chỉnh, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện.

Còn việc di dời các nhà máy thường phải mất 3-5 năm xây dựng lại từ đầu, đào tạo lại nhân công, thiết lập chuỗi cung ứng mới. Khi đó, có thể Mỹ đã có một tổng thống khác với nhiệm kỳ mới, đồng nghĩa với các chính sách thuế quan của nước này có thể sẽ được điều chỉnh. Do đó, các chính sách thuế đối ứng của Tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald Trump nếu áp đặt có lẽ cũng chỉ mang tính ngắn hạn, trong khi chiến lược đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia lại mang tính dài hạn.

Bên cạnh đó, ngoài vị trí địa lý chiến lược, hạ tầng logistics phát triển, chính sách ưu đãi FDI hấp dẫn, lợi thế lớn nhất của Việt Nam là rủi ro địa chính trị thấp, xã hội ổn định với một thị trường nội địa rộng lớn và xuất khẩu đa dạng nhờ hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết. Trong khi, các quốc gia lân cận như Myanmar hay Thái Lan hay xảy ra xung đột; còn các nước thay thế như Ấn Độ, Indonesia, Mexico có thể thiếu ổn định về chính sách hoặc cơ sở hạ tầng.

Dù vậy, Việt Nam cũng sẽ đối mặt với một số thách thức có thể ảnh hưởng lên việc thu hút vốn FDI đầu tư mới trong giai đoạn tới, mà diễn biến vốn FDI đăng ký mới sụt giảm trong năm tháng đầu năm nay là xu hướng cần quan sát thêm. Đầu tiên là chi phí nhân công ngày càng cao hơn, cộng thêm dân số già hóa, trong khi lao động giá rẻ từng là một trong những lợi thế cạnh tranh quan trọng trong việc thu hút FDI những năm qua. Giá điện, nước cũng sẽ tiến dần đến việc thị trường hóa, trong khi việc sử dụng năng lượng tái tạo thay thế sẽ đẩy chi phí sản xuất của các doanh nghiệp lên cao hơn.

Kế tiếp là xu hướng ứng dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo (AI), robot thay con người vào các hoạt động sản xuất để tự động hóa các quy trình, tăng cường hiệu suất, giảm chi phí, cải thiện chất lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn cho người lao động. Các quốc gia phát triển lại có ưu thế hơn trong các lĩnh vực này, do đó không loại trừ khả năng dòng vốn đầu tư trong tương lai sẽ lại dịch chuyển từ các nước đang phát triển có nguồn nhân lực dồi dào về lại các quốc gia phát triển có năng lực cung ứng robot và AI mạnh mẽ.

Xu hướng tách rời (decoupling) hoặc giảm phụ thuộc (de-risking) giữa các nền kinh tế lớn (Mỹ - Trung Quốc, phương Tây - Nga...) cũng sẽ mang lại những thách thức cho các quốc gia như Việt Nam, vốn vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc, nhưng đồng thời lại phải tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe về xuất xứ hàng hóa, môi trường, lao động của phương Tây. Ví dụ, Mỹ có thể áp thuế chống bán phá giá hoặc thuế đối ứng nếu hàng Việt Nam sử dụng nguyên liệu Trung Quốc quá nhiều. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến động lực đầu tư vào Việt Nam của các nhà đầu tư quốc tế.

Tuệ Nhiên